تبیین ضعف‌های نظام ملی نوآوری ایران با رویکرد کارکردگرا
به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری آنا، مدل‌های متفاوتی از نوآوری از دیدگاه صاحب‌نظران مختلف وجود دارد که گاهی از آنها با عنوان نسل‌های نوآوری یاد می‌شود و به دو دسته عمده خطی و سیستمی تقسیم می‌شوند، یکی از رویکرد‌ها به نوآوری در دیدگاه سیستمی نظام ملی نوآوری است.
پژوهشگران در مقاله‌ای با عنوان «تبیین ضعف‌های نظام ملی نوآوری ایران با رویکرد کارکردگرا» به این موضوع پرداخته‌اند که در دهه‌های پیشین، نگاه به نوآوری و سیاست نوآوری دستخوش پیشرفت‌های قابل توجهی شده است که مهمترین این پیشرفت‌ها دوری از نگاه به نوآوری به‌مثابه یک فرایند خطی و بسته است. در مدل خطی، نوآوری به‌عنوان فرایندی دیده می‌شد که از تحقیق و توسعه آغاز و به محصولات جدید در بازار منتج می‌شد.
* فرایندهای نوآوری در سازمان
در این پژوهش آمده است که امروزه اعتقاد بر این است که نوآوری ممکن است از هر جایی درون یا بیرون سازمان، آغاز شود و نه تنها فرایندی خطی بلکه تکرارشونده است، علاوه بر غیرخطی بودن، نوآوری به‌صورت فزایند‌ه‌ای به‌عنوان یک فرایند باز دیده می‌شود.
درکی نوین از فرایندهای نوآوری ما را به سوی سیاست سیستمی نوآوری سوق داده است
به زعم این پژوهش جاییکه جزء اصلی رقابت‌پذیری، توان شناسایی، درونی‌سازی و استفاده از دانش بیرونی است. منطق نوآوری باز در میان پژوهشگران و افراد حرف‌های بسیار تأثیرگذار بوده و این به نوبه خود حامل توصیه‌های مهمی برای سیاست‌های نوآوری است.
این پژوهش توضیح می‌دهد که یکی از توصیه‌ها این است که سیاست نوآوری باید سیستمی شود و به بیان دیگر، فرایندهای نوآوری شامل بازیگران مختلفی از بخش‌های مختلف نظام نوآوری هستند که هریک کارکرد‌ها و فعالیت‌های متفاوتی را انجام می‌دهند. بنابراین درکی نوین از فرایندهای نوآوری ما را به سوی سیاست سیستمی نوآوری سوق داده است.
* تعریف نظام نوآوری
در این پژوهش آمده است که رویکرد‌های اقتصادی مکتب نهادی به همراه مکتب تکاملی به توسعه رویکرد سیستم‌های نوآوری منجر شده است. در این نگرش نوآوری به صورت فرایندی نظام‌مند تحلیل می‌شود که در آن وابستگی متقابل وجود دارد و در این وابستگی‌ها تعاملات چندگانه بین عناصر موجود در فرایند‌ها دیده می‌شود. این نگرش ساختاری غیرخطی دارد و دارای مسیر‌های بازخوردی مناسبی است، همچنین ارتباطات متقابل میان عناصر مؤثر بر نوآوری نقشی مهم را ایفا می‌کنند.
{$sepehr_key_2345}
این پژوهش توضیح می‌دهد که سیستم نوآوری را می‌توان شامل تمامی نهاد‌ها و ساختار‌های اقتصادی دانست که بر سرعت و جهت‌گیری تغییرات فناورانه در جامعه اثر دارد.
* کارکردهای نظام نوآوری
از دیدگاه پژوهشگران این پژوهش سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه صنعتی، هفت فعالیت اصلی نظام ملی نوآوری را به‌صورت زیر ارائه کرده است:
- سیاست‌گذاری
- تسهیل، هدایت، تأمین مالی فعالیت‌های پژوهش و توسعه
- انجام فعالیت‌های پژوهش و توسعه
- ارتقای کارآفرینی فناورانه
- اشاعه و انتقال فناوری
- توسعه و ارتقای منابع انسانی
- تولید کالا و خدمات
این پژوهش توضیح می‌دهد که کارکردهای سیستم نوآوری، بسته به وضعیت کشورها، می‌تواند شاهد ترکیب متفاوتی از حضور سه حوزه دولت، دانشگاه و صنعت باشد. هر چقدر کشورها در مسیر توسعه گام‌های موفقتری برداشته باشند، حضور صنعت غیردولتی در کارکرد‌هایی همچون تأمین مالی تحقیقات و نوآوری، انجام تحقیقات و نوآوری، ارتقای کارآفرینی، انتشار فناوری و در نهایت تولید کالا و خدمات، بیشتر و مؤثرتر خواهد بود.
{$sepehr_key_2346}
به‌طور کلی به گفته این پژوهش جدول زیر شمایی از کارکرد‌ها و بازیگران اصلی سیستم درگیر در این کارکرد‌ها را به تصویر می‌کشد.
{$sepehr_key_2347}
نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر آن است که از دیدگاه پژوهشگران این پژوهش کارایی یک نظام نوآوری توسط کارکردهای آن در مطالعات مختلف شناخته شده است و دسته‌بندی ضعف‌های آن نیز از یک منظر کارکردی می‌تواند در رفع این ضعف‌ها مؤثر واقع شود؛ بنابراین در پژوهش حاضر در شش دسته کارکرد سیاست‌گذاری، تسهیل و جهت‌دهی تحقیقات و فعالیت‌های نوآوری، انجام پژوهش و توسعه، توسعه نیروی انسانی، کارآفرینی و انتشار فناوری، بیست و یک ضعف کارکردی برای نظام ملی نوآوری ایران شناسایی شد.
این پژوهش به کوشش عفت نوروزی (پژوهشگر پژوهشکده مطالعات فناوری) و سید حبیب‌الله طباطبائیان (هیأت علمی دانشگاه عالمه طباطبائی (ره)) انجام شده است.
انتهای پیام/