چالش‌های یکپارچه‌سازی داده و همانندجویی آثار علمی در کشور
به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی با عنوان «بررسی چالش‌های یکپارچه‌سازی داده و اطلاعات همانندجویی آثار علمی در کشور» بیان می‌کند که مجلس شورای اسلامی برای برخورد با بدرفتاری‌های علمی، در سال ۱۳۹۶ «قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی» را تصویب کرد که تبصره «۹» آن به همانندجویی و ثبت پایان‌نامه‌ها، رساله‌ها و پیشنهاده‌های آنها در ایرانداک می‌پردازد.
در این گزارش آمده است که در تبصره «۹» قانون یاد شده، دو راهکار کلیدی برای پیشگیری از بدرفتاری علمی مطرح‌شده‌اند. راهکار نخست، همانندجویی و راهکار دوم نیز گردآوری همه پایان‌نامه‌ها، رساله‌ها و پیشنهاده‌ها در یک کانون ملی (ایرانداک) جهت اثربخشی همانندجویی مدارک علمی بوده است.
{$sepehr_key_1381}
این گزارش مطرح می‌کند که تناقض آشکار موجود در زمینه گردآوری اطلاعات در یک کانون ملی، تعیین ایرانداک به‌عنوان متولی این امر در قانون و در عین حال بیان لفظ «مؤسسات هم‌تراز ایرانداک» در آیین‌نامه اجرایی بوده است. این موضوع باعث شد برخی نهادها نظیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دانشگاه آزاد، حوزه علمیه و سایر نهادها، به ایجاد سامانه‌های مشابهت‌یابی موازی با ایرانداک بپردازند و به‌تبع آن، علاوه‌بر عملکرد ضعیف در همانندجویی و ثبت پارسا‌ها و پیشنهاده‌ها، تمهیدات لازم برای انتقال و ثبت اطلاعات در ایرانداک مطابق استانداردها، با مشکل مواجه و یکپارچه‌سازی داده‌ها و اطلاعات علمی جهت همانندجویی و تجمیع و استانداردسازی واحد آنها با مشکل و مخاطره روبه‌رو شود.
این گزارش به بررسی چالش‌های قانونی و فنی-اجرایی در این حوزه پرداخته و بیان می‌کند که. چالش‌های قانونی شامل مغایرت آیین‌نامه اجرایی با متن قانون، عدم وجود ضمانت اجرایی در قانون و چالش‌های فنی - اجرایی شامل نیاز به پالایش و سازمان‌دهی داده‌ها و نیاز به‌روزرسانی سامانه‌ها (کارکرد و نرم‌افزار) شناسایی‌شده‌اند.
در این گزارش آمده است که مهم‌ترین چالش مطروحه در این زمینه، مغایرت آیین‌نامه اجرایی قانون «پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی» با مواد قانون است. براساس ماده (۹) قانون، مرجعیت گردآوری و مشابهت‌یابی تمامی آثار علمی با ایرانداک است، اما وجود لفظ مؤسسات هم‌تراز در آیین‌نامه اجرایی موجب به وجود آمدن دیگر نهاد‌های مشابه جهت مشابهت‌یابی آثار علمی شده که البته این مورد در آخرین مصوبه هیئت‌وزیران، اصلاح شد، ولی مشکل حل نشد.
{$sepehr_key_1382}
این گزارش پیشنهاد می‌دهد که در راستای مصوبه هیئت‌وزیران در تاریخ ۱۴۰۱.۱۲.۱۴ به شماره ۲۳۵۲۴۰ در خصوص حذف لفظ «هم‌تراز آن (حسب مورد)»، پیشنهاد می‌شود عبارت ذیل به‌صورت صریح در اصلاحیه این مصوبه، به تصویب هیئت‌وزیران برسد: «همه سامانه‌های مشابهت‌یاب در پایگاه داده و اطلاعات علمی ایرانداک تجمیع گردد و هیچ مؤسسه علمی اجازه مشابهت‌یابی اسناد علمی خود را به‌طور مجزا و مستقل از ایرانداک ندارد».
دیگر پیشنهاد مرکز پژوهش‌های مجلس در این گزارش مبنی بر این است که وب‌سرویس‌های متعدد و متنوع از طرف ایرانداک برای سازمان‌ها، نهادها و مؤسسات علمی، متناسب با نیاز‌های خاص سازمان‌های مخاطب صورت گیرد. بدین صورت که دانشجویان هر مؤسسه علمی در وب‌سایت مؤسسه خود فرایند مشابهت‌یابی را انجام دهند، اما استعلام مشابهت‌یابی صرفاً از پایگاه داده و اطلاعات ایرانداک صورت گیرد.
این گزارش پیشنهاد می‌دهد که ضمانت اجرایی در تبصره «۹» قانون اصلاح قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی مصوب سال ۱۳۹۶ جهت مقابله و مجازات متخلفین ایجاد شود. همچنین به‌منظور یکپارچه‌سازی، مدیریت بر نحوه نگاهداری، بهبود امنیت، سامان‌دهی و انسجام‌بخشی به تبادل داده و اطلاعات علمی کشور، به‌تبع مشابهت‌یابی کارآمدتر، پایگاه موجود در پژوهشگاه ایرانداک به‌عنوان یکی از پایگاه‌های داده و اطلاعات پایه، موضوع ماده (۱۰) قانون مدیریت داده و اطلاعات ملی با تولی‌گری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اضافه شود.
{$sepehr_key_1383}
این گزارش در ادامه ضمن ارائه پیشنهاد ارتقای زیرساخت‌های موجود در ایرانداک جهت مقابله با بدرفتاری‌های علمی، مطرح می‌کند که ماده (۱۹) قانون ارتقای سلامت نظام اداری و مقابله با فساد برای انتشار تمامی پژوهش‌هایی که با بودجه عمومی انجام‌شده‌اند، از سوی ایرانداک در پایگاه اطلاعات علمی ایران (گنج) بلافاصله پس از ثبت در سامانه، اجرا شود.
این گزارش همچنین پیشنهاد می‌کند که سامانه مشابهت یاب پژوهشگاه ایرانداک برای پوشش محتوای موجود در بستر اینترنت و استفاده از روش‌های هوشمند مشابهت یابی معنایی و استفاده از هوش‌مصنوعی، به‌روزرسانی شده و ارتقا یابد.
انتهای پیام/