برای توسعه «گردشگری خوراک» در کشور چه باید کرد؟

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، با توجه به تغییر نگرش و علاقه گردشگران به سمت کسب تجربه­‌های اصیل فرهنگی و در نتیجه اهمیت یافتن گونه‌‏های گردشگری نوظهور مانند گردشگری خوراک مورد توجه کار پژوهشگران مختلفی قرار گرفته است.

گردشگری و خوراک همواره ارتباط نزدیکی با یکدیگر داشته‌اند و بخشی قابل توجه از هزینه‌های گردشگران را هزینه‌های خوراک و نوشیدنی تشکیل می‌دهد. با تغییر نگرش و علاقه گردشگران به سمت جاذبه‌های ناملموس مانند میراث فرهنگی اقوام و ملل مختلف، گردشگری خوراک به یکی از پویاترین و روبه‌ رشدترین گونه‌های گردشگری در سطح جهانی تبدیل شده است. تجربه خوراک‌ها و نوشیدنی‌های اصیل و بومی به عنوان یکی از مهم‌ترین انگیزه‌های بازدیدکنندگان مطرح شده است و برآوردها نشان می‌دهد که رشد گردشگری خوراک در سال‌های آینده ادامه خواهد یافت. بر اساس گزارش‌ها، بازار این نوع گردشگری از ۳۱.۱ میلیارد دلار آمریکا در سال ۲۰۲۲ به ۴۶.۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۸ خواهد رسید.

گردشگری خوراک شامل هرگونه سفر و اقامت در مکانی به غیر از محل زندگی فرد است که انگیزه اصلی آن بازدید از تولیدکنندگان خوراک‌های اولیه (خوراک‌های گیاهی و سبزیجات) و ثانویه (خوراک‌های گوشتی) و نوشیدنی‌ها، شرکت در جشنواره‌های خوراک و نوشیدنی و تجربه خوراک‌های بومی و متفاوت است. توسعه این گونه گردشگری در سال‌های اخیر به عنوان بخشی پویا و پررونق و ابزاری جهت ایجاد برندهای بین‌المللی به یکی از اجزای اصلی برنامه‌های توسعه و بازاریابی گردشگری در مقصدهای مختلف جهان تبدیل شده است. بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد فعالیت‌ها و جاذبه‌های مرتبط با خوراک و نوشیدنی انگیزه اصلی ۸۰ درصد از گردشگران تفریحی در سطح جهان است و می‌تواند فرصت‌های بسیاری برای توسعه مقصدهای مستعد فراهم آورد.

{$sepehr_key_803}

حسین دهقان منشادی (استاد دانشگاه و رئیس هیئت مدیره انجمن گردشگری خوراک و نوشیدنی دونار) درباره رونق و توسعه گردشگری خوراک با اشاره به پیشینه این موضوع در کشور گفت: نام ایران و گردشگری خوراک در تاریخچه و نشان‌های اولیه تجارت راه ابریشم وجود دارد. اگر به قرن ۱۴ تا ۱۶ برویم که دوره توسعه راه‌های دریایی است، ایران همچنان از کشور‌های مهم این تجارت است؛  نجف دریابندری در کتاب مستطاب آشپزی از سیر تا پیاز (کارنامه،  ۱۳۹۹) چین، ایران و روم را به عنوان سه مکتب و مادر آشپزی معرفی می‌­کند. اگر حتی ۵۰ درصد صحیح باشد نشان می‌دهد که ما صاحب سبک آشپزی هستیم و روی این ظرفیت خیلی می‌توان کار کرد.

این استاد دانشگاه افزود: گردشگری خوارک بنا به تعریف سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) شامل مجموعه فعالیت‌های مرتبط با خوردن و نوشیدن در زمان سفر است؛ این فعالیت‌ها می‌تواند کلاس‌ها و دور‌های آشپزی یا حضور و بازدید از بازار‌ها و بازارچه‌های مواد غذایی، کشاورزی، خوراکی‌ها و حتی بازدید از کارگاه و کارخانه‌های صنایع تولیدی و فرآوری غذایی و یا غذا خوردن در یک رستوران باشد.

این راهنمای گردشگری خوراک بیان کرد: گردشگری خوراک و نوشیدنی را در ایران، آسیا و آمریکای شمالی با عبارت انگلیسی Food Tourism و در آمریکای لاتین و اروپای جنوبی بیشتر با Gastronomy Tourism می‌شناسند، هیچ تفاوتی هم ندارد. ‌البته عبارت Culinary Tourism در معنای کلی به مفهوم گردشگری خوراک، بیشتر و دقیق‌تر به آشپزی ارتباط پیدا می‌کند؛ برنامه‌های آشپزی تلویزیونی هم که خوراک و نوشیدنی سالم و هویت و فرهنگ غذاهای محلی را ترویج می‌کنند به نوعی در این مفهوم، پایه‌ای برای عنوان گردشگری خوراک محسوب می‌شود.

علاوه بر این نکاتی که توسط دهقان منشادی گفته شد؛ پژوهشگران ایرانی با هدف طراحی الگوی توسعه گردشگری خوراک در کشور، تحقیقی جامع را انجام داده‌اند که به بررسی عوامل مؤثر و راهبردهای این حوزه می‌پردازد.

پژوهشگران این مطالعه، فاطمه شکاری و دو هم‌دانشگاهی از دانشگاه شیراز و دانشگاه اصفهان، تحقیقی را در این خصوص انجام داده‌اند. این تحقیق به منظور طراحی الگوی توسعه گردشگری خوراک در ایران با رویکرد داده‌بنیاد صورت گرفته است. فاطمه شکاری استادیار بخش مدیریت گردشگری و هتلداری دانشگاه شیراز است و با همکاری دانشگاه اصفهان این پژوهش را به سرانجام رسانده‌اند.

{$sepehr_key_804}

این پژوهش با هدف توسعه گردشگری خوراک در ایران انجام شده و از روش‌های ساده و کیفی استفاده کرده است. در این تحقیق، از ۱۹ کارشناس و متخصص در زمینه گردشگری که در بخش‌های دولتی و خصوصی فعالیت می‌کنند، با دقت انتخاب شده‌اند. برای جمع‌آوری اطلاعات، با این افراد مصاحبه‌های شخصی انجام شده است.

پس از بررسی مصاحبه‌ها، ۹۴ مفهوم شناسایی شده و در ۶ دسته مختلف قرار گرفتند. این دسته‌ها شامل عوامل اقتصادی و رقابتی، موارد قابل مشاهده و نامشهود، عوامل زیرساختی و فرهنگی، عوامل داخلی و خارجی، راهکارهای مرتبط با محصولات و خدمات، بازاریابی و توسعه زیرساخت‌ها و منابع انسانی و در نهایت پیامدهای اقتصادی و اجتماعی-فرهنگی بودند.

نتایج این پژوهش بیانگر این هستند که توسعه گردشگری خوراک در ایران موضوعی است که باید از جنبه‌های مختلف مورد توجه قرار گیرد و لازم است تمامی مکانیزم‌های تاثیرگذار در این فرایند در برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری لحاظ شود. این نتایج نشان می‌دهند که توسعه گردشگری خوراک می‌تواند پیامدهای مثبت بسیاری در سه بعد اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی و رقابتی به دنبال داشته باشد.

راهبردهای توسعه گردشگری خوراک در ایران در چهار دسته راهبردهای مرتبط با محصولات و خدمات، راهبردهای مرتبط با بازاریابی و تبلیغات، راهکارهای توسعه زیرساخت‌ها و راهکارهای مرتبط با منابع انسانی قرار می گیرند.

نتایج این پژوهش حاکی از آن هستند که توسعه گردشگری خوراک در ایران می‌تواند پیامدهای مثبت بسیاری در سه بعد اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی و رقابتی به دنبال داشته باشد. این نتایج که در فصلنامه «برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری» وابسته به دانشگاه مازندران به چاپ رسیده اند، می‌توانند رهنمودهایی کاربردی برای ذینفعان مختلف به دنبال داشته باشد.

{$sepehr_key_805}

درواقع،  الگوی شناسایی شده در این مطالعه، از طریق بررسی ابعاد مختلف توسعه گردشگری خوراک و تحلیل عوامل اثرگذار در این فرآیند می‌تواند درک و بینش سیاست‌گذاران گردشگری کشور در ارتباط با توسعه گردشگری خوراک را بهبود بخشد. علاوه بر این، مدیران و سیاست‌گذاران صنعت گردشگری کشور می‌توانند راهکارهای شناسایی شده در این پژوهش را به هنگام برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری به ویژه گردشگری خوراک مورد توجه قرار دهند.

محققان در انتها، پیشنهادات کاربردی زیر را در راستای توسعه گردشگری خوراک در کشور مبتنی بر یافته‌های این پژوهش خود اراده داده اند:

• تأسیس رستوران‌ها و مراکز ارائه کننده خوراک‌های بومی و سنتی در مقصدها و مناطق مختلف کشور
• تأسیس موزه‌های تخصصی خوراک
• تأسیس خیابان‌های تخصصی خوراک در مقصدهای مختلف کشور
• ایجاد و توسعه برندهای مختلف در حوزه گردشگری خوراک به منظور وفادارسازی گردشگران به برندها و مقصدهای خاص
• برگزاری جشنواره‌های محلی، ملی و بین‌المللی گردشگری خوراک جهت معرفی مقصدها و محصولات و خدمات گردشگری خوراک به گردشگران هدف