ردّ پای جهانی‌سازی بر علم و فناوری ایران؛ اطلس علمی در کشور به روایت پژوهشگران
خبرگزاری علم و فناوری آنا ـ حسین بوذری؛ رسالت مهم دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی آن است که در برابر بحران‌های انسانی و غیرانسانی سینه سپر کنند و فقط به کارخانه تولید مدرک بدل نشوند.
اکنون کشورمان با انواع مشکلات و بحران در حوزه‌های آب، خاک، هوا، محیط‌زیست، معضلات اجتماعی، شهری، اقتصادی، بازار، فرهنگ، بانک و ... مواجه شده که این دانشگاه‌ها هستند که باید به‌‌‌صورت علمی این مشکلات را مرتفع کنند.
آموزش‌های مهارتی به دانشجویان در کنار آموزش‌های تئوری دروس علمی موجب پیوند دانشگاه با جامعه می‌شود؛ چراکه کارویژه دانشجو جست‌و‌جوگری است و دانشگاه‌ها لزوماً دنبال علم در گستره جهانی هستند تا پیوند با جامعه را به بهترین شکل ممکن رقم بزنند.
{$sepehr_key_644}
دانشگاه آزاد اسلامی در سال‌های اخیر با اقدامات مهم و حیاتی ازجمله راه‌اندازی طرح‌هایی مانند طرح پویش علاوه بر کمک به دولت‌ها برای رفع بحران‌های انسانی و غیرانسانی، تلاش داشته بین دانشگاه و صنعت پیوند عمیق برقرار کند، چراکه بحران‌های کشور به حوزه صنعت بازمی‌گردد.
با چنین شرایطی، رئیس جمهور منتخب در حوزه علم و فناوری کشور رسالت سنگینی برعهده دارد و فعالان علمی و فناوری هم مطالبات به‌حقی از رئیس جمهور و دوبت چهاردهم دارند که باید برآورده شود.
خبرنگار آنا در گفت‌وگو با پژوهشگران حوزه علم و فناوری، اعضای هیئت علمی، محققان و استادان دانشگاه‌ها پرسشِ «گستره علمی در استان‌های کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید و چه انتظاراتی از دولت جدید هست؟» را با آنان در میان گذاشته و هرکدام از این پژوهشگران و دانشگاهیان دیدگاه کارشناسی و راهکارهای خود را در زمینه گستره علمی استان‌های کشور مطرح کرده‌اند و انتظار دارند رئیس جمهور جدید، علم را در استان‌های کشور بگستراند.
بهره‌گیری از مقالات علمی و مراکز تحقیقاتی برای توسعه علمی کشور
عضو هیئت علمی گروه زبان انگلیسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس درباره اینکه گستره علمی در استان‌های کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ می‌گوید: «برای ارزیابی گستره علمی در استان‌های کشور می‌توان از شاخص‌هایی نظیر تعداد دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی، تعداد مقالات علمی و نظرسنجی از نظر توسعه علمی استفاده کرد.»
وفا نادرنیا متذکر می‌شود: «مطالبات فعالان حوزه علم، پژوهش و فناوری کشور شامل تأمین منابع کافی برای تحقیقات، تسهیل در دسترسی به فناوری‌های پیشرفته، تشویق به همکاری بین دانشگاه، صنعت و دولت و ارتقای سطح آموزش و پژوهش است.»
اتخاذ راهبردهای مناسب برای کاهش نابرابری‌های علمی بین استانها
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسفراین هم بیان می‌کند: «ارزیابی گستره علمی در استان‌های ایران نشان می‌دهد که توسعه علمی و آموزشی در سطح کشور به طور نسبتاً نابرابری توزیع شده است، در حالی که استان‌های بزرگ‌تر و مرکزی نظیر تهران، اصفهان، فارس و خراسان‌رضوی به‌عنوان مراکز علمی برجسته شناخته می‌شوند و بسیاری از استان‌های کوچک‌تر و کمتر توسعه‌یافته هنوز با چالش‌هایی در این حوزه مواجه هستند.»
میثم دعایی اضافه می‌کند: «توسعه علمی و آموزشی در سطح کشور نیازمند یک رویکرد جامع و هماهنگ است که بتواند تمامی استانها را به صورت عادلانه تحت پوشش قرار دهد. با توجه به اهمیت توسعه علمی در پیشرفت اقتصادی و اجتماعی کشور، اتخاذ سیاست‌ها و راهبردهای مناسب برای کاهش نابرابری‌های علمی بین استانها از اهمیت بالایی برخوردار است.»
رسالت علمی و پژوهشی دانشگاه‌ها منطبق با آمایش سرزمینی باشد
بهاره بنی‌طالبی عضو هیئت علمی و دانشیار گروه حسابداری دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد هم درباره گستره علمی در استان‌های کشور می‌گوید: «دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی موجود در استانها، براساس رسالت علمی و پژوهشی خود که منطبق با آمایش سرزمینی تدوین شده، در حال هدف‌گذاری و طی کردن پله‌های موفقیت و دستیابی بهینه به اهداف درنظر گرفته هستند.»
از افزایش ظرفیت پذیرش تحصیلی تا روند صعودی توسعه علمی
مدیر‌کل مدارس سما و عضو هیئت‌علمی گروه ریاضی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی بندرانزلی هم در پاسخ به این سؤال که گستره علمی در استان‌های کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ تشریح می‌کند: «گستردگی علمی در حوزه دانشگاهی، جذب، توسعه دانشگاه‌ها، رشته‌های علمی و افزایش ظرفیت پذیرش تحصیلی به طور چشمگیری در استانها توسعه یافت و حتی در برخی زمینه‌های توسعه‌ای، روند صعودی بیش از نیاز‌های روز علمی صورت گرفت.»
به گفته فرشته گلدوست، دو قطب علمی مهم کشور شامل وزارت علوم و دانشگاه آزاد اسلامی بوده و درخواست بخش عمده‌ای از جامعه دانشگاهی تعدیل شرایط حاکم بر قشر علمی کشور است؛ به‌نحوی‌که دغدغه ذهنی‌شان صرفاً تولید علم و تربیت متخصصین صنعت و ادب و هنر و فناوری باشد.
ارتباط علمی با سایر کشورها به گستره علمی می‌انجامد
معاون آموزشی مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرقدس اظهار می‌کند: «ارتباطات علمی در حوزه‌های مختلف با سایر کشورها ازجمله کشور‌های همسایه و همراه می‌تواند در این مسیر بسیار کمک‌کننده باشد.»
علی محمدی ترکاشوند می‌افزاید: «خوشبختانه در دولت سیزدهم شاهد ارتباط خوب و مقتدرانه ایران با سایر کشورها بودیم و توانستیم با کشور‌های آسیا و اروپا در مسیر توسعه و تعلامل مثبت و مؤثر عمل کنیم.»
شناسایی گستره علمی در استانها با رصد علمی پدیدارشناسی
استادتمام گروه مشاوره و روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه هم در پاسخ به این پرسش که گستره علمی در استان‌های کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ به آنا می‌گوید: «به دلیل اینکه اطلس علمی در کشور وجود ندارد نمی‌توان گستره علمی در استانها را ارزیابی و اظهارنظر دقیقی کرد که مهم‌ترین علت آن عدم ساختار است.»
کیوان کاکابرایی مطرح می‌کند: «جایگاه یا ساختاری برای رصد یافته‌های علمی برای حل مسائل در کشور وجود ندارد و به‌طور کلی براساس تجربه فردی غالباً در کشور بیشتر بر مرکز یا پایتخت متمرکز بوده و پراکندگی تولید علمی در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته که این امر نیازمند رصد علمی پدیدارشناسی است.»
توجه به توانمندی نخبگان و محققان داخلی و کمک به استان‌های محروم
دکتری رشته مهندسی صنایع و استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد لنجان هم ارزیابی خود را درباره گستره علمی در استان‌های کشور اینگونه توضیح می‌دهد: «به نظر می‌رسد باید کاوش همه‌جانبه در این رابطه انجام گیرد که سهم هر استان به لحاظ تولید علم در چه سطحی است؟ در نگاه کلی اینگونه دریافت می‌شود که بررسی شاخص‌های پژوهشی و فناوری نشان‌دهنده حرکت رو به جلو همه عرصه‌های علم و فناوری بوده به‌گونه‌ای که در پاره‌ای از علوم و فناوری‌ها به‌عنوان قطب علمی منطقه و جهان مطرح شده‌ایم؛ اما باید به استان‌های محروم کمک بیشتری در زمینه تزریق امکانات علمی که یکی از آنها تأسیس شعبه‌هایی از دانشگاه‌های معتبر است؛ انجام داد.»
سعید نبی‌زاده عنوان می‌کند: «بعضی از استان‌های کشور در راستای صنعتی‌سازی و تجاری‌سازی علوم، پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای داشته‌اند که مهم‌ترین دلایل آن شامل دیدگاه مسئولان آن استان نسبت به این مقوله، وجود دانشگاه‌های متعدد در آن استانها، نسبت تعداد زیاد دانشجویان به جمعیت آن استان، وجود پارک‌های علم و فناوری در آنها و ... می‌شود.»
{$sepehr_key_645}
وی خاطرنشان می‌کند: «ضعف و ناکارآمدی روش‌های مدیریتی، موجب گسترش ناپایداری در بسیاری از بخش‌های کشور ازجمله حوزه علم و فناوری و این توزیع ناعادلانه امکانات در استان‌های کشور، موجب نابرابری اجتماعی ـ اقتصادی در زمینه اشتغال شده که نتیجه آن؛ عدم تعادل منطقه‌ای در بسیاری از مناطق جغرافیایی کشور بوده و این اتفاق نه تنها کیفیت زندگی مردمان آن مناطق را به شدت کاهش داده؛ بلکه باعث بروز مشکلات زیادی در آن مناطق شده است.»
دکتری رشته مهندسی صنایع و استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد لنجان تأکید می‌کند: «با این حال تمرکززدایی از تجمیع امکانات و بودجه‌ها در پایتخت و توزیع متناسب آن در استان‌های مختلف، تصمیم‌سازی علمی و فارغ از جناح‌بندی‌های سیاسی در شهر‌ها و استانها، توجه به توانمندی نخبگان و محققان داخلی و توجه ویژه به قشر جوان و باتجربه در کنار هم می‌تواند منجر به غنی‌تر شدن برونداد‌های علمی ـ فناورانه استان‌های مختلف شود.»
رشد علمی هر استان براساس قابلیت‌ها و فرصت‌های آن سنجیده شود
علیرضا فرخ‌بخت عضو هیئت‌علمی گروه مدیریت دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی بندرانزلی درباره چگونگی گستره علمی در استان‌های کشور مطرح می‌کند: «یکسانی در همه استانها مشاهده نمی‌شود و باید برای ادامه رشد علمی بر اساس قابلیت‌ها، فرصت‌ها و ضعف‌های هر استان برنامه‌ریزی صورت گیرد.»
انتقال دانش کاربردی با رویکرد تسهیلگری در حوزه‌های مختلف
علی شیخ‌ابومسعودی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد لنجان با مثبت ارزیابی کردن سیر رشد علمی کشور از ابتدای انقلاب تاکنون عنوان کرد: باید با توسعه زیرساخت اینترنت و شهرک‌های IT، تأکید بر کاربردی کردن خروجی دانشگاه‌ها در عرصه پایان‌نامه، تغییر ملاک‌های ارتقا و ترفیع اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها از مجلات صرفاً IsI به مجلات داخلی جدید با نگاه ثبت و انتقال دانش کاربردی با رویکرد تسهیلگری در حوزه‌های مختلف اجتماعی، صنعتی، سیاسی، فرهنگی و.. می‌تواند به سیر صعودی این رشد علمی کمک کند.
طرح آمایش و کاربری علمی در استانها متناسب با اقلیم و شرایط باشد
عضو هیئت‌علمی گروه مهندسی شیلات دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی بندرانزلی هم درباره اینکه گستره علمی در استان‌های کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ پاسخ می‌دهد: «متأسفانه تاکنون موازی‌کاری صورت گرفته و برش استانی در موضوع آمایش علمی بررسی نشده؛ در‌حالی‌که هر استان باید متناسب با اقلیم و شرایط خاص خود، طرح آمایش و کاربری علمی منحصر‌به‌فرد داشته باشد.»
مهرداد نصری می‌گوید: «به‌عنوان مثال در استان مرکزی و شهر اراک با توجه به استقرار صنایع و وجود آلودگی‌های صنعتی، آمایش علمی باید متفاوت با استانی مثل گیلان باشد و باید در هر استان با توجه به اقلیم و شرایط منطقه، رشته‌هایی ایجاد شود که منجر به تکامل آن منطقه شود.»
به گفته وی، نمی‌توان یک رشته را به صرف اینکه یک رشته جذاب است، در تمامی نقاط کشور ایجاد کرد، بلکه یک رشته را می‌توان با توجه به شرایط خاص یک منطقه، قطبی کرد.
امروز رقابت بر سر رشته محل‌ها و دانشگاه محل پذیرش است
عضو هیئت‌علمی گروه مدیریت دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی بندرانزلی هم می‌گوید: «پس از پیروزی انقلاب اسلامی به‌‌خصوص پس از دهه ۷۰، رشد کمی و کیفی بسیار خوبی در ایران رخ داد.»
علی یوسفی اظهار می‌کند: «تأسیس دانشگاه‌ها و جذب استادان جدید و گسترش رشته محل‌ها در اقصی نقاط کشور امکان ادامه تحصیل را برای اقشار مختلف به‌‌خصوص متولدان پرشمار دهه ۶۰ که پشت صف‌های طولانی کنکور مانده بودند، فراهم آورد و دانشگاه آزاد اسلامی نقش بی‌بدیلی در این توسعه داشت.»
وی می‌افزاید: «اکنون در جای‌جای کشور امکان ادامه تحصیلات دانشگاهی برای فرزندان این مرزوبوم فراهم آمده و هیچ استعدادی به بهانه نبود ظرفیت خالی دانشگاهی از تحصیل بازنمی‌ماند. امروز رقابت بر سر رشته محل‌ها و دانشگاه محل پذیرش است.»
توسعه علمی و پژوهشی در استانها نامتوازن است
علیرضا چمکوری عضو هیئت علمی گروه کامپیوتر دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر و مدیر گروه رشته کامپیوتر این دانشگاه هم خاطرنشان می‌کند: «ارزیابی گستره علمی در استان‌های کشور نشان می‌دهد که توسعه علمی و پژوهشی به صورت نامتوازن انجام شده و تمرکز منابع و امکانات بیشتر در برخی استان‌های بزرگ‌تر و توسعه‌یافته‌تر مانند تهران، اصفهان، خراسان‌رضوی و فارس صورت گرفته است.»
انتهای پیام/