نقش نشریه‌ها در ارتقای بهره‌وری و کاربردی‌شدن دستاورد‌های پژوهشی
به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، نشریه علمی، یکی از مهم‌ترین ابزار‌های توزیع و توسعه اطلاعات تخصصی است، هدف از انتشار نشریه‌های علمی، گسترش پژوهش در زمینه‌های مختلف، ارتقا و اعتلای سطح دانش نظری و علمی، ارتباط بین پژوهشگران، اندیشمندان و پژوهشگران، ایجاد بستر آزمایش، سنجش و ارزش‌گذاری نویافته‌هاست.
نرجس ورع (دكتری علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شيراز) در مقاله‌ای با عنوان «بررسی وضعیت و ارزیابی نشریه‌های معتبر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مبتنی بر شاخص‌های آئین‌نامه تعیین اعتبار» به این موضوع اشاره کرده است که کوتاهی و فشردگی مطالب، روزآمدبودن نسبی اطلاعات، اندیشه‌های نو، اطلاعات اصیل و ایجاز در مقاله‌های نشریه‌ها سبب شده است که امروزه نشریه‌ها از تنوع قابل ملاحظه‌ای در جهان برخوردار باشند و سهمی عمد‌ه‌ای در نقل و انتقال آرا و اندیشه‌ها داشته باشند.
* نشریه‌ها در گذر از دنیای فیزیکی به دنیای مجازی
به زعم این پژوهش دستیابی به این اهداف، بدون وجود ارتباط علمی، فراهم نیست و نه فقط پژوهشگر از وضعیت علمی موجود در زمینه‌ای خاص باخبر نمی‌شود؛ بلکه ممکن است منجر به دوباره‌کاری شود.
در این پژوهش آمده است که هر اندیشه جدید برای آنکه مورد توافق اهل تخصص قرار گیرد، باید در معرض قضاوت و ارزیابی واقع شود، بنابراین عرضه مقاله‌ها پس از نقد و ارزشیابی به عنوان یافته‌های پذیرفته شده، به شکل مبانی و مبادی قابل قبول به نشریه‌ها راه می‌یابند.
به گفته این پژوهش نشریه‌ها در گذر از دنیای فیزیکی به دنیای مجازی، تحت تأثیر فناوری‌های نوین قرار می‌گیرند و با بهره‌گیری از این فناوری‌ها در راستای تسهیل و تسریع ارائه خدماتشان گام برمی‌دارند و سیر تکاملی حضورشان در وب رو به افزایش است. به عبارتی امروزه وبگاه‌ها به یکی از از ابزار‌های تعاملی و ارتباط کاربران با اطلاعات الکترونیکی تبدیل شده‌اند.
این نوشته بیان می‌کند که بر این اساس کمیت و کیفت نشریه‌های علمی در سطح وب، نشانگر رشد دانش در سطح ملی و بین‌المللی و به عنوان یکی از شاخص‌های توسعه جوامع در نظر گرفته می‌شود و اطلاع از وضعیت نشریه‌های معتبر و چگونگی توزیع آنها در رشته‌ها و گروه‌های مختلف و همچنین بهبود مشاهده‌پذیری در سطح وب، می‌تواند کمک مؤثری درارزیابی سهم هر یک از گروه‌های علمی در خلق دانش باشد.
{$sepehr_key_647}
در ادامه این پژوهش به این نکته اشاره شده است که این مهم زمانی اثربخش خواهد بود که در پرتو استاندارد‌های لازم صورت پذیرد؛ از ابتدای انتشار نشریه‌ها، ارزیابی بخش جدایی‌ناپذیری از نظام علمی بوده است.
* وضعیت صفحه‌های وب نشریه‌ها
در این پژوهش آمده است که هنگامی که پژوهشی به صورت کاربردی و مسئله‌محور در بافتار الزام‌های جامعه انجام می‌شود، انتظار می‌رود اهداف دوگانه علمی و عملی تحقق یابد و به طبع چنین هدفی نیازمند ارزیابی با شاخص‌های استاندارد است.
به زعم این پژوهش با توجه به اهمیت جایگاه نشریه‌ها در عصر جهانی‌شدن، لزوم انجام ارزیابی کمی و کیفی وبگاه نشریه‌ها، به صورت دور‌ه‌ای به منظور شناخت نقاط قوت و ضعف و ارتقای جایگاه علمی کشور ضروری به نظر می‌رسد.
جمع‌بندی نتایج مطالعات این پژوهش در فواصل زمانی مختلف حاکی از ارتقای وضعیت صفحه‌های وب نشریه‌ها است؛ اما از طرفی تاکنون به دلیل نبود استاندارد و شاخص‌های مشخص، پراکندگی و چالش‌هایی برای مدیران نشریه‌ها و طراحان وبگاه‌ها ایجاد شده، که نتایج اینگونه مطالعات می‌تواند به عنوان الگویی، زمینه لازم را در راستای ایجاد وبگاه استاندارد، به شکل یکدست و قابل قبول فراهم آورد.
* نقش نشریه‌ها در توسعه علمی کشور
بر اساس پژوهش حاضر با بررسی وضعیت و ارزیابی کمی و کیفی نشریه‌های مصوب وزارت عتف و با هدف نظارت و ارتقای کیفی، کمک به استانداردسازی نشریه‌های علمی، کمک به حضور نشریه‌های علمی داخلی در نمایه‌ها و عرصه‌های بین‌المللی، کمک به افزایش نقش نشریه‌ها در
ارتقای بهره‌وری و کاربردی‌شدن دستاورد‌های پژوهشی کشور انجام شده است.
{$sepehr_key_648}
این پژوهش مطرح می‌کند که نشریه‌های علمی اهمیت زیادی در رشد و توسعه علمی کشور‌ها و جوامع دارند و به عنوان شاخصی از رشد و پیشرفت علمی کشور‌ها محسوب می‌شوند، بنابراین رشد هزینه‌کرد تحقیق و توسعه در اثر گسترش رویکرد دانش‌بنیان به توسعه اقتصادی را شاهدیم.
در این پژوهش به این نکته اشاره شده است که به علت تنوع روزافزون و ماهیت میان‌رشـته‌ای فعالیت‌های پژوهشی و نوآوری، هیچ کشوری قادر به پژوهش در لبه علم و فناوری در کلیه حوزه‌های پژوهشی نیست. بنابراین اولویت‌گذاری از جایگاه ویژ‌ه‌ای در سیاست‌گذاری علم، فناوری و نوآوری برخوردار است.
* تاثیر نشر الکترونیک در چاپ و نشر
نتایج ایـن پژوهش حاکی از رشد ۳/۲ برابری تعداد نشریه‌های طی یک دهه (۱۳۸۹ -۱۳۹۹) است. پیشرفت در فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی و روند نشر الکترونیک منجر به رفع بسیاری از مشکلات چاپ و نشر برای ناشران و محدودیت‌های دسترسی از لحاظ زمانی و مکانی برای مخاطبان شده است.
همچنین این پژوهش مطرح می‌کند که با توجه به کثرت تولیدات علمی کشور و تعداد مقاله‌های در انتظار چاپ که با رشد قابل توجهی مواجه است، چنانچه بتـوان طبق ماده ۲۰ برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران، حمایت‌های مالی و تسهیل شرایط برای افزایش تعداد نشریه‌های معتبر علمی کشور در زمینه‌های مختلف علمی با حفظ کیفیت رافراهم کرد، این امر می‌تواند در ارتقای جایگاه علمی کشور مؤثر واقع شود.
{$sepehr_key_649}
مطالعه حاضر نشان می‌دهد، تا شهریور ماه ۱۳۹۹، تعداد ۱۱۳۲ نشریه در سامانه یکپارچه ارزیابی نشریه‌ها ثبت شـده است که از این تعداد ۷۲ عنوان رتبه بـین‌المللی دارند.
از۱۰۶۰ نشریه باقی‌مانده نزدیک به ۶۰ درصد، مربوط به حوزه علوم انسانی است، شاید بتوان گفت تعداد کمتر نشریه‌ها در سایر حوزه‌ها ناشی از وجـود نشریه‌های بین‌المللی و تمایل پژوهشگران به انتشار مقاله‌هایشان در آن نشریه‌ها باشد.
بنابراین برای ارتقای وضعیت نشریه‌های علمی، توجه به نهضت توسعه علمی کشور و لزوم افزایش تولیدات علمی و تعداد نشریه‌های معتبر در گروه‌های علمی مختلف ضروری به نظر می‌رسد.
در انتهای این پژوهش به این مورد اشاره شده است که بیش از ۶۰ درصد نشریه‌های علمی ایران به دانشگاه‌ها وابسته‌اند و از بودجه عمومی بهره می‌برند و تعداد قابل توجهی از نشریه‌ها به زبان فارسی منتشر می‌شوند و فقـط ۱۵ درصد به سایر زبان‌ها پرداخته شده است؛ بنابراین نظر به لزوم معرفی تولیدات علمی کشور در جوامع علمی بین‌المللی افزایش تعداد این نشریه‌ها کمک مؤثری در این زمینه خواهد بود.
نظر به جنبش دسترسی آزاد امکان دستیابی به متن کامل مقاله‌های علمی از طریق وبگاه نشریه‌ها برای عموم فراهم است و نتایج مطالعه حاکی از دارا بودن وبگاه اختصاصی برای بیش از ۹۵ درصد رتبه علمی نشریه‌های مورد بررسی، نشان داد که فقط ۱۰ درصد آنها حائز کسب رتبه «الف» بودند و این امر باید از سوی متولیان امر مورد توجه قرار گیرد؛ اما از سـویی ۷۵ درصد نشریه‌ها رتبه «ب» را کسب کرده‌اند و بر این اساس می‌توان گفت بیشتر نشریه‌ها از اعتبار علمی بالایی در ایران برخوردارند.
با توجه به نتایج به دست آمده در این پژوهش، توجه بیشتر به معیار‌های کیفی مانند نمایه شدن نشریه‌ها در پایگاه‌های معتبر و ارتقای کیفیت مقاله‌های منتشر شده، با رعایت حداکثری شاخه‌ای مورد نظر اهمیت دارد.
انتهای پیام/