«چاه‌نیمه‌ها»؛ نسخه نجات‌بخش سیستان و بلوچستان در مسیر خشکی/ باید از تکنولوژی در کنترل بحران آب استفاده شود
خبرگزاری علم و فناوری آنا - حسین بوذری؛ چند سالی است که منابع آب کشور به‌صورت یکپارچه کنترل نمی‌شود، از سویی بهره‌برداری درستی از تکنولوژی‌های پیشرفته و منابع آب و خاک صورت نمی‌گیرد.
نکته مهم‌تر اینکه در حوزه آبخیز مدیریت مصرف انجام نمی‌شود، نبود برنامه کشت صحیح در بخش کشاورزی از دیگر دلایل کمبود آب و خشکسالی به شمار می‌رود؛ البته تغییرات اقلیمی در مقیاس منطقه‌ای و جهانی از دیگر دلایل کم‌آبی در کشور است.
استفاده از روش‌های قدیمی آبیاری هم در هدررفت ذخایر آب تأثیر منفی گذاشته، همچنین کاهش بارندگی‌ها هم در این زمینه مؤثر بوده است و رشد جمعیت را هم می‌توان در کم‌آبی تأثیرگذار دانست، اما این تنها عامل نیست و عوامل متعددی دست به دست هم داده‌اند تا اکنون خطر کم‌آبی ایران را تهدید کند.
{$sepehr_key_379}
عدم استفاده از علوم و تکنولوژی روز دنیا و برداشت بی‌رویه از منابع آب منجر به بیلان منفی منابع آب زیرزمینی در استان سیستان وبلوچستان شده که باید با این موضوع مقابله شود.
کنترل و مدیریت یکپارچه‌ای از منابع آب کشور صورت نمی‌گیرد
خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری آنا در ادامه بررسی دلایل بحران آب در کشور به‌خصوص وضعیت «چاه‌نیمه‌ها» در شهرستان زابل و چرایی کم‌آبی در استان سیستان و بلوچستان در قالب پرونده «آب در مسیل بحران» گفت‌وگویی را با مهناز نصرآبادی عضو هیئت علمی گروه محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان ترتیب داده است.
«چاه‌نیمه‌ها» به‌عنوان منابع آب استراتژیک شمال استان سیستان و بلوچستان کاملاً به حسن روابط با کشور افغانستان بستگی دارند و این نوع تأمین، آب چاه‌نیمه‌ها را با مخاطرات سیاسی گره زده است
نصرآبادی درباره وضعیت کنونی کمبود آب در کشور به‌خصوص که کم‌آبی و خشکسالی تهدیدی جدی برای حوزه سلامت و بهداشت به شمار می‌رود و معیشت کشاورزان هم به این موضوع گره خورده، اینگونه توضیح داد: متأسفانه کنترل و مدیریت درست و یکپارچه‌ای از منابع آب کشور صورت نمی‌گیرد و عدم بهره‌برداری از تکنولوژی‌های پیشرفته استفاده از منابع آبی و بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آب و خاک کشور مانند سفره‌های آب زیرزمینی در مناطق خشک توسط بهره‌برداران موجب شده تا برنامه آمایش سرزمینی به‌درستی اجرایی نشود.
وی اضافه کرد: از سویی برنامه جامعی برای مدیریت مصرف در حوزه آبخیز و احداث صنایع آب‌بر در مناطق خشک و نیمه‌خشک نداریم و این موضوع موجب شده تا برنامه کشت صحیح در بخش کشاورزی با توجه به افزایش جمعیت به‌درستی انجام نشود و با توسعه بی‌رویه شهر‌ها و تغییرات اقلیمی در مقیاس منطقه‌ای و جهانی با مشکلات عدیده‌ای مواجه باشیم.
عضو هیئت علمی گروه محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی در پاسخ به سؤال دیگر که استفاده از روش‌های قدیمی آبیاری چقدر در هدررفت ذخایر آب تأثیر گذاشته است؟ بیان کرد: روش‌های قدیمی آبیاری قطعاً تأثیر بسزایی در هدررفت منابع آبی دارد و در کنار پیشرفت تکنولوژی، برداشت آب و زیرکشت بردن سطح وسیعی از زمین‌های بکر در هدررفت ذخایر آب تأثیر بسیار منفی داشته است.
نصرآبادی درباره اینکه جهش رشد جمعیت در هشت دهه گذشته در وقوع تنش آبی تأثیرگذار بوده است؟ مطرح کرد: رشد جمعیت در وقوع بحران‌های کم‌آبی تأثیرگذار بوده، اما تنها عامل وقوع تنش آبی نیست، بلکه در هشت دهه گذشته رشد و تعالی علوم در کنار رشد تکنولوژی و شدت افزایش تقاضا در زمینه استحصال و استفاده از منابع جدید آب را مهیا کرده، اما اگر بهره‌گیری از این علوم عملیاتی می‌شد تأمین آب متناسب با رشد جمعیت نیز ارتقا می‌یافت، اما در حال حاضر با توجه به الگوی نامطلوب مصرف با بهره‌برداری ناپایدار از منابع مواجه هستیم.
{$sepehr_key_380}
وی دلیل وضعیت نامناسب آب در کشور را چنین برشمرد: منابع آبی به‌درستی مدیریت نمی‌شود، از سویی به‌دلیل عدم استفاده از علوم و تکنولوژی جدید، عدم اجرای برنامه آمایش سرزمین و درنظر نگرفتن توان و ظرفیت محیط در کاربری‌های مختلف ازعلائم آن فرونشست زمین در بیش از ۲۵۶ دشت از ۴۰۰ دشت شناسایی شده در کشور است.
عضو هیئت علمی گروه محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی، راهکار علمی برای عبور ایران از بحران آب در ۳۰ سال آینده را چنین بیان کرد: استفاده از تجربه متخصصین بخش آب در تصمیمات کلان، مدیریت آب و تنظیم چشم‌انداز حداقل ۳۰ ساله در بخش آب با لحاظ کردن میزان بهره‌برداری از آب‌های سطحی، زیرزمینی و ساحلی، اجرای برنامه آمایش سرزمین و مدیریت منابع در سطح حوضه آبخیز از جمله راهکارهای علمی برای عبور از بحران آب در آینده است.
نصرآبادی درباره اینکه نقطه شروع بحران آب در سیستان و بلوچستان از کجا سرچشمه گرفت و چه راهکاری برای پایان این بحران دارید؟ چنین پاسخ داد: نخستین نقطه شروع بحران کاهش میزان بارش به‌خصوص در مناطق مرکزی و شمال استان سیستان و بلوچستان بوده و راهکار پایان این بحران تکیه بر آورد رودخانه‌های فرامرزی، تغییر منابع تأمین آب از منابع داخلی (چاه‌ها، آبشیرین‌کن‌ها و سد‌ها)، توسعه و رشد و افزایش تقاضا برای آب در کنار ثابت ماندن عرضه در کنار مدیریت ناکارآمد منابع است.
دلیل اُفت آب‌های زیرزمینی و خشک شدن قنات‌ها صرفاً خشکسالی نیست
وی در بخش دیگری از گفت‌و‌گو با خبرنگار آنا با اشاره به وضعیت «چاه‌نیمه‌ها» در شهرستان زابل گفت: «چاه‌نیمه‌ها» به‌عنوان منابع آب استراتژیک شمال استان سیستان و بلوچستان کاملاً به حسن روابط با کشور افغانستان بستگی دارند و این نوع تأمین، آب چاه‌نیمه‌ها را با مخاطرات سیاسی گره زده است.
راهکارهای کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت در تأمین، استحصال، انتقال و بهره‌برداری مؤثر از منابع آب استان سیستان می‌تواند در گذر از خشکسالی و اجرای برنامه‌های سازگار با کم‌آبی مؤثر باشد
عضو هیئت علمی گروه محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی در پاسخ به سؤال دیگر که چه عواملی را در بحران آب استان سیستان و بلوچستان مؤثر می‌دانید؟ عنوان کرد: آورد رودخانه سیستان، میزان بارندگی سالانه، تکمیل پروژه‌های انتقال آب و عدم بهره‌برداری و مدیریت روان‌آب‌ها و سیلاب‌ها و عدم اجرای برنامه آمایش سرزمینی در وقوع بحران مؤثر بوده است.
نصرآبادی، راهکار خود برای پیش، حین و پس از خشکسالی را چنین مطرح کرد: راهکارهای کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت در تأمین، استحصال، انتقال و بهره‌برداری مؤثر از منابع آب استان سیستان می‌تواند در گذر از خشکسالی و اجرای برنامه‌های سازگار با کم‌آبی مؤثر باشد.
وی تأکید کرد: زاهدان در پیک مصرف با کمبود ۶۰۰ لیتر آب در ثانیه مواجه شده و این کمبود براساس آمار تولید و مصرف شهر زاهدان ارائه شده است.
عضو هیئت علمی گروه محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی در بخش دیگری از گفت‌و‌گو با خبرنگار آنا، اُفت آب‌های زیرزمینی، خشک شدن قنات‌های متعدد از بین رفتن زیرساخت‌های بخش کشاورزی و نابودی اکوسیستم طبیعی شده را ناشی از اُفت آب‌های زیرزمینی و خشک شدن قنات‌های متعدد و از بین رفتن زیرساخت‌های بخش کشاورزی و نابودی اکوسیستم طبیعی شده را عامل خشکسالی‌های دو دهه استان سیستان و بلوچستان برشمرد.
نصرآبادی تشریح کرد: اُفت آب‌های زیرزمینی و خشک شدن قنات‌ها صرفاً به‌دلیل خشکسالی نبوده، بلکه برداشت بی‌رویه از منابع آب منجر به بیلان منفی منابع آب زیرزمینی در کشور و استان سیستان و بلوچستان شده است؛ بنابراین اجرای برنامه سازگاری با کم‌آبی مانند کاهش وابستگی‌ها و استفاده از ظرفیت مرزی در معیشت مردم می‌تواند راهکاری برای مقابله با این معضل باشد.
انتهای پیام/