اهمیت پژوهش در حوزه جامعه‌شناسی آموزش و پرورش

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، جامعه‌شناسی آموزش و پرورش به مطالعه روابط میان آموزش و پرورش و جامعه، از طریق کاربرد منظم مفاهیم، نظریه‌ها، دانش و روش‌ها و فنون جامعه‌شناسی گفته می‌شود.

نعمت‌الله متین (عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش) در مقاله‌ای باعنوان «اهميت و ضرورت پژوهش در حوزه جامعه‌شناسی آموزش و پرورش» به این موضوع پرداخته است که جامعه‌شناسی آموزش و پرورش یکی از حوزه‌های جامعه‌شناسی است که قدمت آن به قرون گذشته می‌رسد، اما بیش از سه ربع قرن است که این رشته جزء دروس دانشگاهی است.

* جامعه‌شناسی آموزش و پرورش

به زعم این پژوهشگر جامعه‌شناسی آموزش و پرورش درکشور‌های پیشرفته جایگاه ویژه‌ای دارد و دانش نظری وکاربردی جامعه‌شناسی آموزش و پرورش روز به روز گسترش یافته و اهمیت و ضرورت پژوهش در این زمینه به ویژه برای متخصصان علوم تربیتی و جامعه‌شناسی محسوس است.

متین در ادامه این پژوهش به این موضوع می‌پردازد که از سوی دیگر موضوعات و مباحث این رشته آکادمیک هم در بعد کلان (ساختار‌های اجتماعی) و هم در بعد خرد (رفتار کنشگران) حیطه نسبتاً وسیع و بسیار مهمی را تحت پوشش دارد.

* پژوهش در حوزه آموزش و پرورش

این پژوهشگر در ادامه به این موضوع اشاره می‌کند که پژوهش در این حوزه می‌تواند آگاهی‌های سودمندی در زمینه درک و تشخیص مسایل تربیتی و حل آنها در اختیار بگذارد.

به زعم این پژوهشگر توجه به این موضوعات از نیاز‌های راهبردی هر نظام آموزشی بوده و باید مورد تأمل واقع شود.محور‌هایی از قبیل:

•  مسایل نوین آموزش و پرورش از دیدگاه جامعه‌شناسی مانند: آموزش و پرورش و سرمایه اجتماعی، آموزش و پرورش و سرمایه فرهنگی، جهانی شدن و آموزش و پرورش، جامعه شناسی توسعه ICT در آموزش و پرورش. 
• آموزش و پرورش و توسعه از جمله: آموزش و پرورش توسعه انسان محور، آموزش و پرورش و رشد اقتصادی، آموزش و پرورش وخرده نظام کار و شغل. 
• نقش و جایگاه آموزش و پرورش در اجتماعی کردن و فرهنگ‌پذیری از جمله: آموزش و پرورش و هویت فرهنگی، آموزش و پرورش در کشور‌های چند فرهنگی، آموزش و پرورش و مسائل شهروندی، روش‌های مطلوب انتقال ارزش‌های فرهنگی توسط نظام آموزش و پرورش. 
• آموزش و پرورش، نابرابری‌ها و تحولات اجتماعی‌-‌فرهنگی از جمله: جایگاه آموزش و پرورش در حفظ و تقویت روابط بین نسلی، نابرابری اجتماعی و روش‌های حفظ و افزایش کارایی آموزش و پرورش در عرصه تحولات اجتماعی و فرهنگی.

متین در این مقاله به این موضوع اشاره می‌کند که گسترش آموزش و پرورش موجب شده است دانش آموزان با خاستگاه‌های اجتماعی مختلف، تفاوت‌های فردی و خانوادگی، قومی و زبانی به مدرسه راه یابند.

* حل مشکلات از طریق انجام پژوهش‌های جامعه‌شناختی

این پژوهشگر توضیح می‌دهد که پژوهش‌های جامعه‌شناختی در این زمینه اثرات این گونه عوامل را بر یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان، شناسایی می‌کند. از طرفی رسالت تولید دانش لازم در این مسیر را نیز بر عهده دارد.

یکی از رسالت‌های حوزه پژوهش جامعه شناسی این است که نگاه تحولی به توسعه پژوهشی در بخش‌های مختلف علوم انسانی را تقویت کند

این پژوهشگر به این موضوع اشاره می‌کند که حل مشکلات از طریق انجام پژوهش‌های جامعه شناختی، بینش کاملتری نسبت به مدرسه و جامعه و دانش آموزان فراهم می‌کند. اصولاً امروزه بدون تکیه بر یافته‌های علمی، اثربخشی آموزش و پرورش محسوس نخواهد بود. 

متین در این مقاله به این موضوع اشاره می‌کند که؛ نتایج پژوهش‌ها در حوزه جامعه‌شناسی آموزش و پرورش، سیاستگذاران، مدیران و برنامه ریزان درون نظام را از لحاظ نگرش و رفتار متحول خواهد ساخت و آنها را نسبت به درک تفاوت‌های فردی، فرهنگی، اجتماعی در محیط‌های آموزشی یاری خواهد رساند و در ارتباط با تصویر درست از آموزش و پرورش کمک خواهد کرد.

این پژوهشگر در نهایت اینگونه جمع‌بندی می‌کند که با یک نگاه تحول گرایانه به حوزه پژوهش مشاهده می‌شود که یکی از رسالت‌های حوزه پژوهش جامعه‌شناسی این است که نگاه تحولی به توسعه پژوهشی در بخش‌های مختلف علوم انسانی را تقویت کند و از محدود شدن تحقیقات در حیطه رفتار‌های فردی و روانی ممانعت به عمل آورد و نگاه تلفیقی را جایگزین کند.

متین در پایان این مقاله می‌نویسد که حوزه‌های جامعه‌شناسی آموزش و پرورش در ابعاد یادگیری – یاددهی، جامعه‌شناسی سازمان و مدیریت آموزشی و جامعه‌شناسی رابطه نهاد رسمی آموزش و سایر نهاد‌های مهم اجتماعی، جامعه‌شناسی مشکلات و مسائل آموزشی، جامعه‌شناسی ایده‌ها و شیوه‌های نو در آموزش و پرورش، مسیر‌هایی برای وصول به این حوزه خواهند بود.