از آتش‌بس با «فرمت پاریس» چه خبر؟
گروه سیاست و جهان خبرگزاری علم و فناوری آنا- مریم خرمائی: کارهایش سر زبان‌ها افتاده است؛ از قدم گذاشتن در حیاط خلوت روسیه به لطف انعقاد قرارداد نظامی با ارمنستان گرفته تا اعلام آمادگی برای برگزاری جلسهای که برای مقابله با ابتکار «کمربند و جاده» چین، طرح اتصال هند به اروپا را پیشکش می‌کند تا خط تجاری جدیدی را جایگزین خط کشتیرانی دریای سرخ کند.
«امانوئل مکرون» رئیس‌جمهور فرانسه، هفت سال پیش که به الیزه آمد، می‌خواست با نیروی جوانی و جسارت خود، جانی تازه به کالبد زخمخورده از «برگزیت» اتحادیه اروپا بدمد و چوب لای چرخ جهانی بگذارد که با شتابی سرسام‌آور چرخش به راست را انتخاب کرده است.
اینجا در خاورمیانه، فرانسه بازیگری است که به‌رغم نقش میدانی محدود، می‌خواهد پل ارتباطی میان غرب و بازیگران منطقه‌ای باشد
این روزها، اروپای او در سایه قدرت‌یابی احزاب ملی‌گرا و پوپولیست افراطی مثل حزب «آزادی» هلند، «اجتماع ملی» فرانسه و «آلترناتیوی برای آلمان»، همچنان به راست می‌چرخد، اما در سایه ناامنی‌هایی مثل شیوع کرونا، حمله روسیه به اوکراین، اصطکاک هژمون‌های آمریکا- چین، افزایش تورم و احتمال افتادن به ورطه رکود اقتصادی، اتحادیه او برای مردم قاره سبز حکم یک پناهگاه امن را پیدا کرده و در مقایسه با هفت سال پیش تا حد زیادی احیا شده است تا آنجا که حتی احزاب راست هم در تبلیغات انتخاباتی خود، به جای خروج از اتحادیه اروپا، از اصلاح آن سخن می‌گویند.
مکرون به الیزه که آمد، جوان بود، حالا پیر سیاست شده، آنقدر که با متحدان غربی برای تأمین توپخانه کی‌یف ائتلاف می‌کند، میزبانی نشست اوکراین را به عهده می‌گیرد، آماده ارسال انواع موشک به ارمنستان است، در شورای امنیت سر مسئله فلسطین ساز مخالف با آمریکا کوک می‌کند و در دریای سرخ به موازات ائتلاف واشینگتن-لندن، رهبری ائتلافی اروپایی علیه انصارالله را به عهده می‌گیرد.
حالا هم از پاریس خبر رسیده که او میز مذاکره غزه را چیده و طرح کلی «آتش‌بس با حماس» را سرو کرده است.
اینجا در خاورمیانه، فرانسه بازیگری است که به‌رغم نقش میدانی محدود، می‌خواهد پل ارتباطی میان غرب و بازیگران منطقه‌ای باشد. پس باید منتظر ماند و دید که آیا همزمان با بسط جنگ اسرائیل با نیرو‌های مقاومت و احتمال سرریز درگیری به سایر نقاط، فرانسه می‌تواند به یکی از معدود کشور‌های اروپایی تبدیل شود که در چشم‌انداز دیپلماتیک منطقه، جای پایی برای خود باز کرده است؟
الیزه و رویکرد پاندولی در جنگ غزه
این رویکرد پاندولی محصول دست‌کم نیم قرن مشق سیاسی است که به رغم پاکنویس‌های بسیار بر ایجاد پیوند‌های خاص با جهان عرب متمرکز است و از سال ۲۰۰۰ به بعد، به نفع گرم شدن رابطه با اسرائیل تعدیل شد
دولت پاریس می‌گوید که می‌خواهد در مواجهه با سیل تحولاتی که پس از ۷ اکتبر (آغاز درگیری اسرائیل–مقاومت) در منطقه راه افتاد، «موضع متوازنی» را اتخاذ کند که بر سه رکن «امنیت اسرائیل، حمایت بشردوستانه از غیرنظامیان فلسطینی و تحقق راه حل سیاسی برای حل بحران فلسطین» مبتنی است. اما این میانه‌روی از سوی بعضی‌ها به حرکت آونگی پاندول ساعت تشبیه شده است؛ چراکه وقتی فرانسه از اسرائیل حمایت سیاسی می‌کند به نادیده گرفتن رنج مردم غزه متهم می‌شود و آن موقعی که در شورای امنیت، به قطعنامه وتو شده از سوی آمریکا رای مثبت می‌دهد، اتهام ایجاد تفرقه در صف غرب را متوجه خود می‌کند.
اما این رویکرد پاندولی در عرض یک شب اتخاذ نشده و محصول دست‌کم نیم قرن مشق سیاسی است که به رغم پاکنویس‌های بسیار بر ایجاد پیوند‌های خاص با جهان عرب متمرکز است و از سال ۲۰۰۰ به بعد، به نفع گرم شدن رابطه با اسرائیل تعدیل شد. بعد از طوفان‌الاقصی، بخشی از حمایت سیاسی فرانسه از رژیم صهیونیستی به این دلیل بود که ۴۱ نفر از کشته‌شدگان حمله حماس و سه تن از اسرا دارای تابعیت فرانسوی بودند (هستند). علاوه بر این، در میان کشور‌های اروپایی، فرانسه همزمان میزبان جمعیت بزرگی از مسلمانان و یهودیان است. همچنین، اقدام‌های فرانسه را می‌توان تاکتیکی عامدانه برای باز نگه داشتن کانال‌های دیپلماتیک با اکثر طرفین دخیل در تحولات منطقه تلقی کرد.
اقداماتی که پاریس انجام داد
*تحریم «یحیی سنوار» رهبر دفتر سیاسی حماس در غزه
*همصدایی با آلمان و ایتالیا برای اعمال فشار بر اروپا به منظور ایجاد یک نظام تحریمی ویژه برای هدف قرار دادن حماس
*پیش‌قدم شدن به عنوان اولین کشور اروپایی که خواستار برقراری آتش‌بس در غزه شد
به استثنای مواردی که از قلم افتاده است، از آغاز جنگ غزه، فرانسه دست‌کم ۱۲ اقدام سیاسی و حتی نظامی انجام داده است
*رای مثبت دادن به قطعنامه‌های امارات، برزیل و الجزایر در حمایت از آتش‌بس غزه به رغم وتوی آنها از سوی آمریکا در شورای امنیت
*موافقت با قطعنامه‌هایی که از سوی مصر و اردن پیشنهاد و در صحن عمومی سازمان ملل به رای گذاشته شد حال آنکه اغلب کشور‌های اتحادیه اروپا از این اقدام طفره رفتند
*تهدید به اینکه اگر اسرائیل سد راه حل دو دولتی شود، گام‌های یک طرفه‌ای را برای به رسمیت شناختن کشور مستقل فلسطین برخواهد داشت
*تأکید بر اینکه در دوره پساجنگ غزه، اداره منطقه باید در دست گروه‌های فلسطینی باشد
*برگزاری نخستین کنفرانس بین‌المللی رسیدگی به مسائل بشردوستانه غزه در ۹ نوامبر ۲۰۲۳
*میزبانی از وزرای خارجه اتحادیه عرب و سازمان همکاری اسلامی در ۲۲ نوامبر ۲۰۲۳
*همراهی با قطر برای ارسال دارو به اسرای صهیونیست در ماه میلادی ژانویه
*برگزاری نخستین دور از مذاکرات پاریس در ۲۸ ژانویه ۲۰۲۴ که طی آن نمایندگانی از اسرائیل، مصر، آمریکا و قطر درباره چارچوب تبادل اسرا و برقراری آتش‌بس قابل تمدید به گفتگو نشستند
*آغاز رهبری مأموریت اتحادیه اروپا در دریای سرخ برای مقابله با حملات نیرو‌های مسلح یمن که در دفاع از مردم غزه مسیر کشتیرانی به سمت رژیم صهیونیستی را مسدود کرده‌اند
از مأموریت «آسپیدس» چه می‌دانیم؟
فرانسه در سال ۲۰۲۰ در اوج تنش واشینگتن-تهران بر سر ترانزیت نفت از تنگه هرمز هم حاضر نشد زیر پرچم ایالات متحده برود و در اقدامی موازی، یک ائتلاف دریایی اروپایی تشکیل داد
اگرچه رئیس‌جمهور فرانسه در توجیه عدم پیوستن به ائتلاف دریایی واشینگتن-لندن علیه انصارالله، «پرهیز از تشدید تنش» را بهانه کرد، بعد‌ها با قرار گرفتن در رأس مأموریت دریایی اتحادیه اروپا به نام «آسپیدس» یا «سپر دریا» نشان داد که می‌خواهد خود را در چارچوبی متفاوت از آمریکا تعریف کند. فرانسه در سال ۲۰۲۰ در اوج تنش واشینگتن-تهران بر سر ترانزیت نفت از تنگه هرمز هم حاضر نشد زیر پرچم ایالات متحده برود و در اقدامی موازی، یک ائتلاف دریایی اروپایی تشکیل داد.
خطوط کشتیرانی دریای سرخ ۱۲ درصد از حجم تجارت جهانی و ۴۰ درصد از حجم تجارت میان آسیا و اروپا را شامل می‌شود و تنش‌های جاری در این بستر آبی، چالشی بر سر راه تأمین منافع راهبردی اروپاست.
از آن گذشته، در سال ۲۰۲۲، اتحادیه اروپا منطقه «شمال غرب اقیانوس هند» را «حوزه منافع دریایی» خود نام‌گذاری و چارچوب مکانیسم «حضور دریایی هماهنگ‌شده» را برای اعضای اتحادیه تعریف کرد. همچنین، با توجه به اینکه در سایه تهدید «بازگشت دونالد ترامپ» به کاخ سفید، بحث «خودمختاری راهبردی اروپا» دوباره بالا گرفته است، زمان‌بندی اروپا برای تشکیل ائتلاف دریایی‌ای که در آن فرانسه نقشی کلیدی ایفا می‌کند، بسیار حساب‌شده است.
از فرمت پاریس چه خبر؟
چند روز پیش بود که سفر «دیوید بارنیا» رئیس موساد و «رونین بار» رئیس سرویس امنیت داخلی رژیم صهیونیستی به فرانسه برای حضور در دور دوم مذاکرات پاریس خبرساز شد. قرار بود «بیل برنز» رئیس سرویس اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) و نمایندگانی از مصر و قطر هم در این نشست که دور نخست آن در ۲۸ ژانویه برگزار شده بود، حضور داشته باشند.
اکنون، «تایمز اسرائیل» از بازگشت هیئت صهیونیستی به تل‌آویو خبر می‌دهد و ادعا می‌کند که «طرفین به طرحی کلی درباره مذاکرات آتش‌بس با حماس دست یافته و به این خوشبینی محتاطانه رسیده‌اند که توقف موقت درگیری‌ها امکان‌پذیر است.»
به نظر می‌آید که فرمت پاریس برای راضی نگه داشتن طرفین اصلی درگیری وارد یک «بازی کلامی» شده است و به جای آنکه روی مطالبه اولیه مبنی بر «آتش بس قابل تمدید» تمرکز کند، به عبارت‌های «آتش‌بس موقت» و «شرط تدام مذاکرات تا رسیدن به آتش‌بس دائم» متوسل شده است
کانال ۱۲ رژیم صهیونیستی هم مدعی شده که «اکنون مبنایی برای ارائه طرح و ادامه مذاکرات وجود دارد.»
ظاهراً قرار است کابینه جنگ رژیم صهیونیستی هم برای آنکه در جریان گفتگو‌های پاریس قرار بگیرد، تشکیل جلسه دهد.
مرحله بعدی گفتگو‌های پاریس قرار است روی اینکه «چه تعداد و کدام یک از زندانیان فلسطینی در روند تبادل اسرا آزاد خواهند شد»، متمرکز شود.
آنگونه که «آکسیوس» روایت کرده، طبق این طرح، حماس بین ۳۵ تا ۴۰ اسیر را آزاد می‌کند و اسرائیل نیز در برابر متعهد می‌شود به ازای آزادی هر اسیر، یک روز جنگ در غزه را متوقف کند.
چارچوب توافق که گویا پیشنهاد آمریکا است، شامل بازگشت محدود شهروندان فلسطینی به شمال غزه و افزایش چشمگیر ورود کمک‌های بشردوستانه به نوار غزه هم می‌شود. به روایتی شمار زندانیان فلسطینی که در جریان مبادله اسرا آزاد می‌شوند، بیش از ۲۰۰ نفر است.
دو روزقبل از این، وبگاه «پی‌بی‌اس» هم به نقل از مقام‌های مصری و غربی از سیگنال «دلخوش‌کننده» حماس و اسرائیل خبر داده و گفته بود که «نمایندگان دوحه، واشینگتن و قاهره با یک پیشنهاد بهروزرسانیشده به پاریس می‌آیند و اینکه تلاش واسطه‌ها برای پایین آوردن سطح توقع طرفین به نتیجه رسیده است». یکی از این موارد تعیین تکلیف درباره شمار زندانیان فلسطینی‌ای است که طی ۶ هفته آتش بس، به ازای شماری از اسرای صهیونیستی آزاد خواهند شد.
همچنین گفته می‌شود که به رغم انکار اسرائیل و طفره رفتن از اعلان علنی موضوع، «طرفین بر ادامه مذاکرات در راستای رسیدن به آتش‌بس دائم اتفاق نظر دارند.»
نکته جالب این است که طبق روایت «رویترز»، در نسخه آمریکایی «آتش‌بس» از وقفه موقت سخن به میان آمده و این با مطالبه اولیه طرفین مصری و قطری که در دور نخست گفتگو‌های پاریس به نیابت از حماس خواستار «آتش‌بس به شرط دائمی شدن» یا به عبارت بهتر «آتش‌بس قابل تمدید» بودند، فاصله دارد. طی یکی دو روز گذشته، «نشنال» هم به نقل از منابع آگاه مدعی شد که «حماس از موضع خود مبنی بر حصول آتش‌بس دائم کوتاه آمده، اما شرط گذاشته که وقفه باید با انجام مذاکراتی همراه باشد که در نهایت به آتش‌بس دائم منجر شود.»
به نظر می‌آید که فرمت پاریس برای راضی نگه داشتن طرفین اصلی درگیری وارد یک «بازی کلامی» شده است و به جای آنکه روی مطالبه اولیه مبنی بر «آتش‌بس قابل تمدید» تمرکز کند، برای حفظ وجهه کابینه تل آویو نزد افکار عمومی رژیم صهیونیستی، به عبارت «آتش‌بس موقت» متوسل شده است. همزمان، به این جمع‌بندی «شرط تدام مذاکرات تا رسیدن به آتش‌بس دائم» هم که تایمز اسرائیل و نشنال به آن اشاره کردند، اضافه می‌شود.
اینکه این فرضیه چقدر صحت داشته باشد، مشمول گذر زمان، اعلام رسمی مواضع و البته به آزمون گذاشتن آن در میدان عمل است.
چشم‌انداز همکاری فرانسه و آمریکا
اگر آتش‌بس غزه محقق شود، عرصه برای جولان دیپلماسی هم باز می‌شود و از این چشم‌انداز، فرانسه و آمریکا می‌توانند در برخی جهات با یکدیگر همکاری کنند
پاریس همچنان طرفدار رویکرد‌های چندجانبه است که شرکای منطقه‌ای کلیدی را در بر می‌گیرد، اما نقش واشینگتن در معادلات منطقه‌ای را هم به رسمیت می‌شناسد.
اگر آتش‌بس غزه محقق شود، عرصه برای جولان دیپلماسی هم باز می‌شود و از این چشم‌انداز، فرانسه و آمریکا می‌توانند در برخی جهات با یکدیگر همکاری کنند. آنها درباره سپردن غزه به تشکیلات خودگردان در فردای پس از جنگ اتفاق نظر دارند و در درازمدت ادعای تشکیل کشور مستقل فلسطینی را مطرح می‌کنند. علاوه بر این، آمریکا به نفوذ فرانسه در لبنان و احتمال پایین آمدن تنش مرزی با اسرائیل امید دارد و روی رابطه خوب پاریس با عربستان سعودی که در طرح پساجنگ غرب نقشی تعیین کننده برای بازسازی غزه دارد، حساب باز کرده است.
البته این تصویری کلی و مغشوش از چشم‌انداز همکاری فرانسه-آمریکا به شرط دوام آتش‌بس و در صورتی است که آنها در میدان عمل با تعارض منافع مواجه نشوند.
انتهای پیام/