سرنوشت کودکان زباله‌گرد در تهران چه می‌شود؟
گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، فرزانه فراهانی، معضل زباله‌گردی و افزایش شمار زباله‌گردان در طی سالهای اخیر یکی از شایع‌ترین آسیب‌های اجتماعی به ویژه در کلانشهری مثل تهران بوده است.
تاکنون راهکارهای متعددی از طرف مجریان قانون و دستگاه‌های مسئول در حوزه آسیب‌های اجتماعی برای کنترل و کاهش معضل زباله گردی اتخاذ و اجرا شده و هیچ کدام از آن‌ها موفقیت چندانی نداشته و گواه این ادعا روند افزایشی تعداد زباله‌گردان و ادامه جولان مافیایی است که در بسیاری از ایام در صد اخبار رسانه‌ها قرار گرفته‌اند؛ اما اطلاعات دقیقی از این مافیا و برخورد با آن‌ها در هیچ مطلب و رسانه‌ای منتشر نشده است.
کودکان کوچک و کوتاه قامتی که گاهی برای جمع آوری ضایعات از بین زباله‌ها وارد مخازن زباله می‌شوند و تا امروز تصاویر پردرد متعددی از آن‌ها در شبکه‌های اجتماعی و البته با عناوین اتهامی بی‌توجهی و رسیدگی نکردن نظام و مسئولان نظام به کودکان و خانواده فقیر آن‌ها منتشر شده است.
زنان و مردان زباله‌گردی که بسیاری از آن‌ها علاوه بر زباله گردی گرفتار معضل اجتماعی دیگری به نام «اعتیاد» هم هستند و خرج و هزینه خرید موادمخدر خود را از راه جمع آوری ضایعات از بین زباله‌ها تأمین می‌کنند و از این اتفاق تلخ و دردناک هم به ناکارآمدی نظام و مسئولان در این حوزه تعبیر می‌شود و البته ناکارآمدی‌ها در این حوزه را هم نمی‌توان نفی کرد.
درباره معضل زباله‌گردی که سراسر این حکایت تلخ و رنج آور است، شکی نیست؛ اما قسمت دردناک‌تر آن زباله‌گردی زنان و کودکانی است که در اغلب موارد با واکنش‌های شدید و به حق اقشار مختلف جامعه نسبت به مسئولان و کم توجهی آن‌ها به این پدیده مذموم همراه می‌شود.
بر اساس آمار و گفته‌های مسئولان دستگاه‌هایی چون بهزیستی، شهرداری و وزارت کشور، ۸۰ درصد کودکان کار و خیابان را کودکان اتباع خارجی و به ویژه کودکان افغانستانی شامل می‌شوند و در این بین بخش قابل توجهی از این کودکان را هم کودکان زباله‌گرد تشکیل می‌دهند و بسیاری از آن‌ها افراد زیر ۱۸ سال هستند.
بلاتکلیفی ۵ هزار کودک زباله‌گرد در پایتخت!
در مورد آمار زباله‌گردان و اینکه چه تعدادی از آن‌ها را کودکان دربرمی‌گیرند، تا کنون آمار دقیقی ارائه نشده است اما محمدرضا جوادی یگانه معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران در دوره قبل مدیریت شهری، در خرداد ۹۹ آمار کودکان زباله‌گرد در شهر تهران را بیش از ۴ هزار کودک اعلام کرده بود و بدون تردید از آن زمان تاکنون آمار این کودکان افزایش پیدا کرده است.
طرح استخدام زباله‌گردان بالای ۱۸ سال، در حوزه جمع‌آوری و تفکیک پسماند شهرداری تهران، در حالی مطرح شده که حدود ۵ هزار نفر از ۱۴ هزار زباله‌گرد پایتخت شامل کودکان زیر ۱۵ سالی است که بیش از نیمی از آن‌ها اتباع هستند.
این طرح ایرادات بسیاری دارد و یکی از آن‌ها همان مورد فوق است که با نگاهی گذرا به شمار کودکان زباله‌گردانی اتباعی که در سطح شهر تهران تردد دارند، می‌توان به صحت و استناد آن پی برد؛
این کودکان در درجه اول اتباع خارجی آن هم فاقد هر گونه اوراق هویتی بوده و در درجه دوم هم مسئله سن آن‌ها است که بیشترشان نه تنها کمتر از ۱۸ سال سن دارند بلکه زیر ۱۵ سال هستند و هیچ یک از شرایط استخدام شدن در مرکز پسماند شهرداری تهران را ندارند.
هیچ مسئول یا دستگاهی از این که برنامه‌ای برای حمایت و ساماندهی کودکان زباله‌گرد وجود دارد حرفی نزده و این به معنی بلاتکلیفی وضعیت این کودکان در اجرای طرح جدید شهرداری و پیچیده‌تر شدن شرایط آن‌ها است.
با اعمال سخت‌گیری هایی که قرار است از این به بعد در خصوص زباله‌گردان صورت بگیرد، سرنوشت کودکان زباله‌گرد نامعلوم بوده و از طرف دیگر هیچ کدام از دستگاه‌های متولی در این حوزه برنامه خاصی برای ساماندهی آن‌ها ندارند.
کمبود نیرو در حوزه پسماند علت استخدام زباله‌گردان!
حسین نظری معاون خدمات شهری و محیط زیست شهرداری تهران در گفت‌وگو با خبرنگار آنا، اظهار کرد: در خصوص خبر جدیدی که طی روزهای اخیر و درباره استخدام زباله‌گردان در بخش خدمات شهری شهرداری تهران، منتشر شده است، اظهار کرد: به هر حال ما برای تکمیل کادر و نیروی انسانی‌مان نیاز داریم که این کار را انجام بدهیم.
وی در پاسخ به اینکه آیا در حال حاضر در بخش خدمات شهری شهرداری تهران، کمبود نیرو وجود دارد، تصریح کرد: در بخش استخدام نیرو برای شهرداری، کمبود نیرو نداریم اما در حوزه قراردادهای خدمات شهری که توسط پیمانکاران طرف قرارداد با ما بسته می‌شود، کمبود نیرو داریم.
معاون خدمات شهری و محیط زیست شهرداری تهران اضافه کرد: توصیه ما این است که در بخش‌هایی که پیمانکاران خدمات شهری با کمبود نیروی انسانی مواجه هستند از همین کسانی مثل زباله‌گردان و کسانی که چنین کارهایی را انجام می‌دهند و با این کارها آشنا هستند، همین‌ها آموزش ببینند و استخدام بشوند.
نظری در ادامه تأکید کرد: استخدام زباله‌گردان در خدمات شهری در حقیقت احترامی به این گروه است که از یک شغل پایین‌تر به یک شغل بالاتر و بهتری برسند.
وی همچنین در واکنش به این بحث که وقتی گفته می‌شود حقوق ماهانه برخی زباله‌گردان بین ۳۰ تا ۴۰ میلیون تومان است، آیا این افراد با پیشنهاد سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران با حقوق ۱۲/۵ تا ۱۵ میلیون تومان حاضر به استخدام در شهرداری هستند یا خیر، يادآور شد: من اطلاعی از درآمد زباله‌گردان ندارم و حقوق ۳۰ تا ۴۰ میلیون تومانی فقط نقل قول هایی است که مطرح می‌شود.
معاون خدمات شهری و محیط زیست شهرداری تهران تصریح کرد: ما بحث استخدام زباله‌گردان در سازمان مدیریت پسماند را اعلام کردیم و اگر زباله‌گردان برای کار و استخدام بیایند، معلوم است که درآمد کمتری از مبلغ پیشنهادی ما دارند و اگر هم که برای استخدام نیامدند، آن وقت مشخص می‌شود که درآمد بیشتری از این مبلغ ۱۲/۵ تا ۱۵ میلیون در ماه کسب می‌کنند.
عواقب از دسترس خارج شدن کودکان زباله‌گرد و اشتغال پنهان و پر آسیب آن‌ها!
مهاجرت غیر قانونی کودکان اتباع افغانستانی به ایران طی سالهای اخیر افزایش چشمگیری داشته و اغلب این کودکان به دلیل فقر و مشکلات معیشتی خانواده خود مجبور به کار هستند و به دلیل رسمیت نداشتن کار کودک و منع قانونی درستی که در استخدام کودکان وجود دارد، نمی‌توانند کار دیگری جز زباله‌گردی، پاک کردن شیشه خودروها در سر چهارراه، تکدی‌گری و کارهایی از این قبیل را انجام بدهند.
در حال حاضر درصد کمی از کودکان کار و خیابان در مشاغل دیگری به جز مشاغل فوق مشغول به کار هستند که البته آن‌ها هم به طور غیرقانونی توسط کارفرماها به کار گرفته می‌شوند و بسیاری از این کودکان در کارگاه‌های زیرزمینی مشاغل سخت و پرزحمتی را برای کسب درآمد انجام می‌دهند.
ادامه روند فعلی که قرار است شهرداری تهران با هماهنگی دستگاه قضائی در خصوص معضل زباله‌گردی و برخورد با زباله‌گردان انجام بدهد، باعث می‌شود که بر تعداد کودکان کار در کارگاه‌های زیرزمینی که خطرات متعددی هم آن‌ها را تهدید می‌کند، افزوده شده و معضل کودکان کار و خیابان را گسترش بدهد و با پنهان شدن کودکان زباله‌گرد در کارگاه‌های فوق، دسترسی به آن‌ها سخت خواهد شد و خب مسیر سوءاستفاده از این کودکان با چنین رفتارها و برنامه‌هایی برای آن دسته از کارفرمایان که به دنبال نیروی کار ارزان و سوءاستفاده از کودکان هستند، هموارتر خواهد شد.
شاید عده‌ای پای مراکز «پویاشهر» سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران و برنامه‌هایی که برای کودکان کار و خیابان دارند را به بحث بلاتکلیفی کودکان زباله‌گرد باز کنند و بگویند که هر کاری که برای سایر کودکان کار تحت حمایت شهرداری انجام شود برای کودکان زباله‌گرد هم انجام می‌شود اما هرگز نمی‌توان به این گفته‌ها اتکا کرد؛ چرا که کودکان در مراکز پویاشهر تنها برای ساعتی تحت آموزش و دریافت حمایت هستند و از طرفی هم وضعیت کودکان زباله‌گرد با دیکر کودکان کار و خیابان تفاوت‌های متعددی دارد.
کودکان زباله‌گرد سخت‌ترین نوع اشتغال کاذب را که حتی انجام آن برای افراد بزرگسال هم سختی‌های فراوانی را دارد انجام می‌دهند و شرایط و موقعیت بسیار متفاوتی با سایر کودکان کار و خیابان داشته و به نوع متفاوت تری از حمایت نیاز دارند که همان‌طور که گفته شد تا کنون هیچ مسئول و دستگاهی از اقدام حمایتی مشخص و واضحی درباره کودکان زباله‌گرد حرفی نزده و برنامه‌ای هم ارائه نشده است.
به نظر می‌رسد در گام نخست باید اجرای تفکیک از مبدأ پسماند، آموزش صحیح به مردم و ارائه طرح‌های تشویقی برای آن‌ها به درستی دنبال شود و در گام بعدی کار ساماندهی کودکان زباله‌گرد و کودکان کار و خیابان را در دستور کار متولیان امر قرار داد تا اجرای طرح جدید مرکز مدیریت پسماند شهرداری تهران برای استخدام توجیه منطقی داشته باشد و البته اینکه در صورت اجرای استخدام زباله‌گردان، توجه به این مطلب هم مهم است که حالا که قرار است این افراد را با حقوق ثابت به‌کارگیری کنند، مازاد درآمد زباله‌گردی که تا همین لحظه هم به جیب مافیای این طلای کثیف می‌رود، به کجا می‌رود و صرف چه می‌شود؟!
انتهای پیام/