سلامت روان در عصر دیجیتال

خبرگزاری علم و فناوری آنا، نوید فرخی؛ در عصری که فناوری به بخشی جدانشدنی از زندگی روزمره مبدل شده، تأثیر آن بر سلامت روان موضوعی است که شایسته تحقیقات و بررسی‌هایی عمیق‌تری است. آثار فناوری از ارتباطات اجتماعی گرفته تا کار و تفریح بر همه‌ جوانب زندگی ما قابل ردیابی است!

این تغییرات و فراگیری ناشی از ظهور فناوری، جنبه‌های گوناگونی دارد. از یک سو، افراد ممکن است از ارتباطات اجتماعی فیزیکی و حضوری کمتری برخوردار شده که این مسئله می‌تواند آثاری منفی بر روابط انسانی و روانی آن‌ها داشته باشد. از سوی دیگر فناوری می‌تواند ابزاری برای دسترسی به اطلاعات و منابع مفید برای بهبود سلامت روان باشد. به همین علت، شناخت دقیق آثار مثبت و منفی فناوری بر سلامت روان ضرورت دارد.

شبکه‌های مجازی و رسانه‌های اجتماعی، جنبه ای فراگیر از زندگی امروز محسوب می‌شوند و ازقضا در خط مقدم تقاطع بین سنت و مدرنیته قرار دارند. برکسی پوشیده نیست که این پلتفرم‌ها فرصت‌های بی‌نظیری را برای ارتباط و یادگیری افراد فراهم می‌کنند. همچنین شبکه‌های اجتماعی مکان و فضایی را برای ابراز وجود و آگاهی در مورد سلامت روان به وجود می‌آورند و موانع سکوت و تماس بین افراد را از بین می‌برند.

با این حال، تأثیر این پلتفرم‌ها همیشه مثبت نیست. برای بسیاری، رسانه‌های اجتماعی می‌تواند منبع اضطراب و افسردگی باشد. افرادی که پای ثابت این شبکه‌ها هستند تحت فشار قرار دارند تا همیشه یک شخصیت آنلاین ایده‌آل از خود نمایش دهند. همچنین مشکلات دیگری نظیر مقایسه مداوم با دیگران، قرار گرفتن در معرض آزار و اذیت سایبری و اختلال در تعاملات اجتماعی در زندگی واقعی می‌تواند به طیف وسیعی از مشکلات سلامت روان بینجامد. این دوگانگی مستلزم درک دقیق و استفاده مسئولانه از این پلتفرم‌هاست.

دیجیتال-درمانی: جهشی رو به جلو!

از طرف دیگر، عصر دیجیتال دسترسی به مراقبت‌های بهداشت روان را آسان‌تر کرده است. پلتفرم‌های درمانی آنلاین و اپلیکیشن‌های سلامت روان می‌تواند به عنوان یک موهبت و عامل نجات‌بخش برای کسانی که به دنبال کمک هستند به کار رود. این خدمات بر موانع سنتی درمان مانند هزینه و فاصله جغرافیایی غلبه می‌کند. همچنین در بسیاری از موارد افراد لزومی ندارد هویت‌شان را افشاء کنند. مردم اکنون می‌توانند در خانه خود با اطمینان از حفظ حریم خصوصی به کمک روانشناسان حرفه‌ای دسترسی داشته باشند. تحقیقات نشان می‌دهد که برای بسیاری از افراد، دیجیتال-درمانی در حوزه ذهن و روان می‌تواند به اندازه جلسات حضوری مؤثر باشد و روشی انعطاف‌پذیر، فراگیر و قابل دسترس برای مدیریت سلامت روان است.

انجمن‌های آنلاین: شانه‌ای مجازی برای تکیه کردن

فناوری دیجیتال همچنین باعث رشد جوامع پشتیبانی آنلاین شده است. این انجمن‌ها بستری را برای افراد فراهم می‌کند تا تجربیات، تلاش‌ها، مبارزات و موفقیت‌های خود را با سایر افرادی که در پی دستیابی به سلامت روان هستند به اشتراک بگذارند. برای افرادی که با مشکلات مشابه سروکار دارند، حضور در این جوامع می‌تواند حس تعلق، درک شدن و حمایت شدن را ایجاد کند. طبیعتاً باید پیش از ورود به این فروم‌ها و گروه‌ها نسبت به معتبر بودن آنها اطمینان کسب کرد.  

چالش‌های عصر دیجیتال

با این حال، دنیای دیجیتال بدون چالش نیست. استفاده زیاد از فناوری و حضور بیش از حد در برابر صفحه‌نمایش موبایل می‌تواند باعث اختلالات خواب، کاهش فعالیت بدنی و افزایش احساس انزوا و اضطراب در افراد شود. فرهنگ «همیشه آنلاین بودن» به طور گسترده‌ای در میان نسل جدید جا افتاده است. اینکه ما باید دائماً به دستگاه‌های دیجیتال متصل باشیم، می‌تواند استرس را در افراد تشدید کند و به سلامت روان لطمه بزند. مدیریت زمان پای موبایل بودن، تعیین مرزهای دیجیتال و زمانبندی برای حضور در اجتماعات واقعی گام‌های مهم و مؤثر در حفظ تعادل برای یک زندگی سالم است.

نقش سواد دیجیتال و آموزش

آموزش سواد دیجیتال نقش مهمی برای متعادل نگه داشتن استفاده از فضای مجازی دارد. درک چگونگی فعالیت در دنیای دیجیتال، شناخت علائم سلامت روان و دانستن زمانِ مناسب و چگونگی کمک گرفتن از افراد متخصص در عصر دیجیتال حائز اهمیت است. در سیستم‌های آموزشی و کمپین‌های بهداشت عمومی باید به این نیازها توجه شود و افراد به ابزارهایی مجهز باشند تا سلامت روان خود را به طور مؤثر مدیریت کنند.

حفظ حریم خصوصی داده‌ها و نگرانی‌های اخلاقی

ظهور جلسات آنلاین سلامت روان نگرانی‌هایی را در مورد حفظ حریم خصوصی داده‌ها و مسائل اخلاقی در این رابطه ایجاد می‌کند. افراد باید مطمئن باشند که وقتی اطلاعات حساس مربوط به سلامت روان خود را جایی به اشتراک می‌گذارند،‌ نسبت به مسائل امنیتی نگرانی نداشته باشند. باید مقررات و دستورالعمل‌های روشنی وجود داشته باشد تا اطمینان حاصل شود که این فناوری‌ها به‌طور مسئولانه و اخلاقی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

آینده سلامت روان در عصر دیجیتال

با نگاهی به آینده می‌توان پی برد که تلاقی فناوری و سلامت روان هم نویدبخش است و هم با چالش‌هایی همراه است. فناوری‌های نوآورانه‌ای‌ مانند واقعیت مجازی، ارزیابی سلامت روان مبتنی بر هوش مصنوعی و فناوری‌های پوشیدنی برای ردیابی خلق و خو در افراد به زودی عمومی‌سازی خواهند شد. این فناوری‌ها می‌توانند حوزه سلامت روان را متحول کنند و درمان‌های مربوط به آن را شخصی‌تر و مؤثرتر کنند.

در نهایت ما باید از مزایایی که فناوری برای مراقبت از سلامت روان به ارمغان می‌آورد استقبال کنیم و در عین حال حواس‌مان به ایرادات و معایب احتمالی آن باشد. با مسئولانه کردن عادات دیجیتالی، بالا بردن دسترسی به منابع دیجیتال سلامت روان و کسب اطمینان از استفاده اخلاقی از این فناوری می‌توانیم از قدرت عصر دیجیتال برای توسعه مسائل روانشناسانه استفاده کنیم.