تدوین سند ملی هوش مصنوعی در قالب ۷ اولویت

حجت الاسلام والسلمین سید سعیدرضا عاملی عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، درباره تدوین سند هوش مصنوعی در شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار کرد: بعضی از کشورها نسخه‌ پنج و شش سند هوش مصنوعی را می‌نویسند، متاسفانه در این زمینه تاخیر داشتیم، در حالی که مطالبه مقام معظم رهبری این است که در حوزه هوش مصنوعی در یک دوره زمانی نسبتا کوتاه جز 10 کشور برتر جهان باشیم، باید این رویکرد را قدر بدانیم؛ چراکه این رویکردها باعث می‌شود که زمینه اجرا قوی‌تر شود و هدف گیری های جدی مبتنی بر زمان شکل بگیرد. 

وی ادامه داد: رسیدن به این جایگاه امکانپذیر است؛ چراکه پیش از این در حوزه‌های مختلفی توانستیم دستاوردهای خوبی به دست آوریم،‌ آنچنان که در حوزه تولید دانش سند نانو در دوره‌ زمانی پنج ساله به رتبه هفتم جهان دست یافتیم و در محصولات نانو پیشرفتمان خوب بوده و ارزش افزوده‌ای که از طریق نانو فراهم شده، دستاورد بزرگی است. گیاهان دارویی، علوم‌شناختی، هوا و فضا و حوزه‌ فناوری اطلاعات و ارتباطات نیز حوزه‌های بودند که با تدوین اسناد ملی، مسیرگشایی لازم شکل گرفت، به خصوص در مواردی که مزیت رقابتی کشور محسوب می‌شد توانستیم هدفمند پیش رویم.

تفاوت هوش مصنوعی با سایر فناوری‌ها

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان کرد: تفاوت هوش مصنوعی با سایر فناوری‌های این است که هوش مصنوعی یک فرامتغیر است کنار همه‌ متغیرها، در حکمرانی، بازار و صنعت نقش کلیدی دارد؛ بنابراین زیست‌بومی است که کنار زیست‌بوم فیزیکی و جغرافیایی یک زیست‌بوم فراگیری است که کنار همه‌ قلمروها قرار می‌گیرد، این تعبیر را قبلا در مورد فضای مجازی داشتیم، چون فضای دوم ایجاد می‌کند که این فضای دوم نظیر فضای اول است؛ چراکه خیلی از اتفاقات در فضای دوم اتفاق می‌افتد، نظیر نظام بانکداری و نظام خرید، حجم خریدی که مردم در بازار از طریق این بنگاه‌های بزرگ صورت می‌دهند، گسترده ‌است، خدمات پیشران دولت نیز در این مسیر فرصت وسیعی ایجاد کرده است.

هوش مصنوعی یک فرامتغیر است، کنار همه‌ متغیرها در حکمرانی، بازار و صنعت نقش کلیدی دارد

عاملی ادامه داد: با این حال هوش مصنوعی خصوصیاتی دارد که بخشی از آن با فضای مجازی اشتراک دارد و بخشی متمایز کننده است. نخست اینکه هوش مصنوعی می‌تواند بر بستر ارتباطات درونی یعنی اینترانت قرار بگیرد، مثلا می‌تواند یک کارخانه را در شبکه داخلی خودش مدیریت کند، بعد دیگر سایبری و هوشمند است، بنابراین کاربرد هوش مصنوعی هم در فضاهای بسته ارتباطی و هم در فضاهای باز با وجود اینترنت است.

هوش مصنوعی قدرت حذف ارتباط‌گر و ارتباط‌گیر را دارد

وی ادامه داد: در تعریف هوش مصنوعی عظمت اتفاق بیشتر می‌شود. هوش مصنوعی قدرت حذف ارتباط‌گر و ارتباط‌گیر را دارد، در مدل‌های حکمرانی ارتباطات را آسان و در فرایندها تسهیل‌گری می‌کند، از هوش مصنوعی برای پس زدن بروکراسی‌های آزاردهنده استفاده می‌شود، زمان انجام کارها را به کمترین زمان و حتی به همزمانی می‌رساند، می‌تواند شبکه‌ای ایجاد بکند که یک محیط یکپارچه است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: پارامترهای هوش مصنوعی بسیار گسترده است و جهان به یکباره متوجه شد که هوش مصنوعی چقدر می‌تواند ظرفیت باشد چقدر می‌تواند چالش باشد. مثلا چت جی‌پی‌تی امکان خوانش 130 میلیارد پارامتر را فراهم کرده است و این یعنی یک محیط بزرگ و کلانی دارد که یکپارچگی ایجاد می‌کند اینگونه قطعات پازل به هم وصل می شوند و تصور کامل را فراهم می‌کند.

ظرفیت هوش مصنوعی در یادگیری عمیق

مسئول کمیسیون نهائی‌سازی سند ملی هوش مصنوعی شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان کرد: هوش مصنوعی ظرفیت یادگیری عمیق را نیز دارد، می‌تواند از حافظه‌ها و کلان داده‌هایی که وجود دارد، یادگیری ایجاد کند و در همان ظرفیت، قابلیت ایجاد نوآوری هم دارد، از طرفی هوش مصنوعی نه صرفا در تعریف مفهومی بلکه در تعریف عملکردی مبتنی بر منطق فازی است، منطق فازی یعنی اینکه صفر و یک ایجاد می‌کند، این یا آن را می‌تواند فراهم کند، هوش مصنوعی با پردازشگرهای ریز، می‌تواند جزییات ایجاد کند، اکنون پدیده‌ها به سمت کامپیوترهای کوانتومی می‌‌رود، کامپیوترهای کوانتومی قدرت پرازشگری بسیار گسترده هستند و بیشتر جنبه اثباتی دارند که می‌توان ریزپردازش‌ها را ریزتر کرد و آنقدر محاسبات ریز می‌شود که صفر و یک به هم نزدیک و همزمانی ایجاد می‌کنند و این واقعا خیره‌کننده است. 

محیط هوش مصنوعی محیط الگوریتمی است، محیط الگوریتمی محیط زنده است، حرکت می‌کند واکنش نشان می‌دهد، باید گفت که زیرساخت هوش مصنوعی، را یک ایرانی به نام خوارزمی به وجود آورد

وی بیان کرد: محیط هوش مصنوعی محیط الگوریتمی است، محیط الگوریتمی محیط زنده است، حرکت می‌کند واکنش نشان می‌دهد، باید گفت که زیرساخت هوش مصنوعی، را یک ایرانی به نام خوارزمی به وجود آورد. بنابراین هوش مصنوعی با قابلیت نظم ایجاد کردن، خودکار بودن، یکپارچه بودن، شبکه‌ای بودن در کنار فضای فیزیکی، یک قابلیت بزرگ است که می‌تواند برای حکمرانی وجوه بهتری را ایجاد کند. مثلاً در بهداشت و درمان، هوش مصنوعی با همان منطق قدرت کاوش یادگیری، می‌تواند در میان متغیرهای مختلف بهترین دارو برای درمان شناسایی کند، در این مسیر نظام آزمایشگاهی در حال دگرگونی است، هوش مصنوعی با قدرت ریز پردازشی می‌تواند میلیاردها آزمایش صورت دهد و بهترین نتیجه استخراج شود. امروزه درمان شخصی‌شده مبتنی هوش مصنوعی بر اساس ژنتیک فرد بهترین پیشنهادها را برای درمان ارایه می‌دهد، در جراحی مبتنی بر هوش مصنوعی، بدون اینکه جراحی انجام شود، دیوایس‌هایی که وارد بدن می‌شود و عمل‌های متعدد را انجام می‌دهد، عرص پزشکی محاسباتی را خلق و دقیق می کند.

اثرگذاری هوش مصنوعی بر خاک، آب، کشاورزی

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: هوش مصنوعی می‌تواند به کاهش آلودگی هوا کمک کند، با منطق هوش، مناطقی که آلودگی بالا دارند با محدودیت مواجه می‌شوند تا منجر به کاهش آلودگی شود، هوش مصنوعی بر خاک، آب، کشاورزی می‌تواند اثرگذار باشد. با آمایش سرزمینی مبتنی بر هوش مصنوعی دیگر شاهد این نخواهیم بود که یک سال خیلی گوجه‌فرنگی بکاریم و مجبور بشویم آنها را دور بریزیم و منابع از بین ‌رود و سال دیگر دچار کمبود شویم.

چگونگی تدوین سند هوش مصنوعی

اگر هوش مصنوعی متناسب با زیست‌بوم توسعه پیدا نکند می‌تواند انسان را منفعل کند

عاملی با اشاره به تدوین سند هوش مصنوعی و اولویت‌های آن گفت:‌ در تدوین سند پیشرفت خوبی داشتیم و در هفت رکن تدوین شده است،‌ اولویت‌هایی در نظر گرفته شده و یکی از اولویت‌ها فرهنگ و اخلاق است، چون اگر هوش مصنوعی متناسب با زیست‌بوم توسعه پیدا نکند می‌تواند انسان را منفعل کند؛ چراکه هوش مصنوعی اجتماعی و هوش مصنوعی فردی داریم، هوش مصنوعی اجتماعی دربرگیرندگی بسیار بزرگ دارد و کلیشه کنش و واکنش ایجاد می‌کند و کلیشه‌های که ایجاد می‌کند تناسبی با تنوع طبیعت انسانی ندارد و می‌تواند انسان‌ رباتی ایجاد کند، وقتیکه چیزی را به مرور زمان به هوش مصنوعی واگذار کنیم، عملا انسان طبیعی ضعیف می‌شود، حافظه انسان ضعیف می‌شود، ما 86  میلیارد نرون در مغزمان هست، قابلیتش بالاست هنوز هوش مصنوعی این قابلیت را ندارد؛ اما تفاوت هوش مصنوعی با هوش انسانی این است که فعلیت این هوش از فعلیت هوش انسانی بسیار بالاتر است و همزمان می‌تواند میلیاردها فایل را باز کند. ما همزمان نمی‌توانیم این کار را انحام دهیم؛ چراکه حافظه ما دور نزدیک دارد، از سوی دیگر حافظه انسانی بطور کامل فعلیت ندارد ولی حافظه هوش مصنوعی بسته به الگوریتم ها و پارامترهای طراحی شده، فعلیت گسترده می یابد.

وی ادامه داد: بنابراین تدوین سند هوش مصنوعی باید کاملا متناسب با سلامت انسان، رعایت فطرت انسان، بایسته‌های خدای متعال نسبت به انسان باشد، امریکایی‌ها در سند هوش مصنوعی که 2023 نوشته شده است، تصریح می‌کنند که ارزش‌های آمریکایی باید در طراحی هوش رعایت شود، یعنی هوش مصنوعی جنبه‌ خنثی ندارد، هوش مصنوعی مثل خود انسان که جهت‌گیری دارد، دارای جهت گیری است؛ بنابراین وقتی می‌گوییم که هوش مصنوعی باید الهی طراحی شود یعنی هوش مصنوعی نباید استیلا برای انسان ایجاد کند، هوش باید قابلیت‌های انسانی را در عین حال تقویت کند.

تدوین سند هوش مصنوعی باید کاملا متناسب با سلامت انسان، رعایت فطرت انسان، بایسته‌های خدای متعال نسبت به انسان باشد

مسئول کمیسیون نهائی‌سازی سند ملی هوش مصنوعی عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی اضافه کرد: مثلا عدالت‌گرایی در تفکر الهی رکن است، بنابراین هوش مصنوعی باید بتواند عدالت در توزیع منابع، رعایت حقوق انسان‌ها، در معرض خطر قرار نگرفتن جامعه انسانی در بلایای اجتماعی را ایجاد کند. اگر حکمرانی هوشمند شود، نقش دولت کم می‌شود، وقتی که حکمرانی هوشمند را به صورت یکپارچه ایجاد کنیم، کارکردهای دولت را به هوش مصنوعی واگذار می‌کنیم که البته نظامند است و شاهد شکل گیری یک حکمرانی محاسبه گر با دقت کوانتومی خواهیم بود.

عاملی گفت: بنابراین آن جامعه‌ای که ما فرض می‌کنیم دیگر فساد در آن وجود ندارد؛ چراکه وقتی عدالت خودکار می شود، درآمد و هزینه به صورت هوشمند و خودکار مشخص است این پدیده، پدیده قابل افتخاری است که می تواند مسائل زیادی را حل کند.