صورت فلکی شکارچی، حکمران آسمان زمستان

خبرگزاری علم و فناوری آنا، مریم فخیمی؛ سرگرمی پیشینیان در صدها و هزاران سال پیش تماشای آسمان و داستان‌سرایی درباره پدیده‌ها و شکل‌های آسمانی بود. آنان شب‌ها که به آسمان نگاه می‌کردند، ستارگان نزدیک به هم را به شکل‌های مختلفی چون حیوانات، اشیا و اسطوره‌ها در ذهن خود تصویرسازی می‌کردند.

آسمان شب پیشینیان پرستاره‌تر و تاریک‌تر از آسمان ما بود. آلودگی نوری و آلودگی هوا این آسمان پرستاره را از بیشتر ساکنین کنونی زمین گرفته است. با اینحال همچنان می‌توان برخی صورفلکی را در آسمان شهرهای بزرگ پیدا کرد.

صورت فلکی شکارچی یکی از همین اشکال آسمانی است. شکارچی اولین صورت فلکی بود که در نوجوانی آن را در آسمان زمستان یافتم و به همین دلیل محبوب‌ترین صورت آسمانی در لیست اجرام مورد علاقه من است. دراین یادداشت با صورت فلكی شکارچی یا جبار آشنا خواهید شد.

داستان شکارچی بزرگ آسمان

برای انسانی که زمانی با تقویم آشنایی نداشت، صورفلکی راهی آسان برای آگاهی از آغاز و پایان فصل‌ها بود.

ظهورشکارچی در آسمان شب، نویدبخش آغاز زمستان است. شکارچی (جبار یا Orion) از صورفلکی بزرگ آسمان، قابل تشخیص‌ترین و آسان‌یاب‌ترین صورت فلکی آسمان شب است که می‌توان آن را از هر دو نیمکره شمالی و جنوبی مشاهده کرد. 

چگونه صورت فلکی شکارچی را پیدا کنیم؟

در فصل زمستان، به ویژه در ماه‌های دی و بهمن بهترین زمان برای مشاهده این صورت فلکی است. صورت فلکی جبار با تاریک شدن هوا از شرق آسمان پدیدار می‌شود.

نقشه آسمان مربوط به ساعت 9 شب است که جبار در جنوب‌شرق آسمان قابل رویت است.

تشخیص شکل جبار به دلیل ستارگان درخشان و کمربند شکارچی آسان است. سه ستاره تقریبا هم نور و نزدیک به هم، در یک خط مورب کمربند جبار را می‌سازند.

دو ستاره در بالا و دو ستاره در پایین بخش اصلی شکارچی را تشکیل می‌دهند. یكی از ستارگان در بالا و چپ به رنگ سرخ  یک ستاره غول پیر رو به مرگ است. ستاره‌ای كه درپایین و راست به رنگ آبی است جوان و بسیار داغ است.

 به ستارگان كمربند جبار دقت كنید، اندكی پایین‌تر از آن‌ها یك لكه مات خواهید یافت. این لكه مات كه در آسمان صاف قابل رؤیت است «سحابی جبار» نام دارد. سحابی جبار محل زایش ستارگان است؛ مهدكودكی از ستارگان جوان و تازه متولد شده.

دیدن سحابی جبار در آسمان شهرهای بزرگ تقریبا غیرممکن است. اما در مناطقی با آلودگی نوری کمتر، می‌توان آن را به صورت لکه‌ای مات مشاهده کرد.

درخشان‌ترین ستاره‌های صورت فلکی شکارچی

درخشان‌ترین ستاره شکارچی، رجل‌الجبار، مایل به آبی است که زانو یا پای چپ او را نشان می‌دهد. رجل‌الجبار یک اَبَرغول آبی در فاصله 770  سال نوری از ما با روشنایی قدر 0.2 است. رجل‌الجبار هفتمین ستاره درخشان در آسمان است. 

دومین ستاره درخشان شکارچی، ابط‌الجوزا، نارنجی مایل به قرمز است که در شانه راست جبار قرار دارد و دهمین ستاره درخشان آسمان با قدر 0.5 است. ابط‌الجوزا یک غول سرخ است که 550 سال نوری از ما فاصله دارد و 800 برابر بزرگتر از خورشید ماست. این غول سرخ رنگ اگر جایگزین خورشید شود، تمام سیارات درونی – از عطارد تا زمین- را می‌بلعد.

سومین ستاره درخشان شکارچی که نشانگر شانه دیگر اوست، بلاتریکس نامیده می‌شود. بلاتریکس، یک غول آبی است که با قدر 1.6 می‌درخشد. این ستاره بیست‌ودومین ستاره درخشان آسمان است که در فاصله 245 سال نوری از ما قرار دارد.

سحابی‌های شکارچی

پایین‌تر از کمربند جبار سحابی شکارچی  واقع است. این سحابی به صورت یک لکه مات با قدر روشنایی 4 در مناطقی دور از آلودگی نوری و با چشم غیرمسلح قابل رویت است. 

سحابی معروف سر اسب دیگر سحابی صورت فلکی شکارچی است. دیدن این سحابی تاریک حتی با بیشتر تلسکوپ‌های آماتور نیز  سخت است. 

افسانه صورت فلکی شکارچی
 
در بسیاری از نقاشی‌های صورت فلکی شکارچی، به نظر می‌رسد که شکارچی با همسایه‌اش، گاو نر، می‌جنگد. اما چنین داستانی در اساطیر مربوط به جبار وجود ندارد.

در برخی داستان‌های اساطیری گفته شده جبار غولی بود که تمام حیوانات را شکار می‌کرد؛ به همین دلیل به دستور خدایان توسط عقربی کشته شد و در آسمان قرار گرفت. به همین دلیل است که وقتی عقرب در شرف طلوع در شرق است، جبار با عجله از آسمان در غرب خارج می شود.