شاخصه ویژه افراد محجبه چیست؟
گروه دین و آیین خبرگزاری علم و فناوری آنا ـ راحیل فیاضی کارشناس جامعه‌شناسی: حجاب و عفاف به عنوان یک پدیده فردی ـ اجتماعی، با متغیرهای روانی و اجتماعی در ارتباط است. در بررسی عوامل مؤثر بر حجاب و عفاف میتوان از منظر روان شناسی به موضوع نگریست. عوامل روانشناختی مؤثر بر حجاب به معنای روندها و فرایندهای ذهنی، درونی و فردی است که بر پوشش و تحولات آن تأثیرگذار است.
«حجاب» به عنوان یک رفتار میتواند از منابع مختلف درون روانی و ابعاد شناختی، هیجانی و عاطفی برخوردار باشد. کشف، تبیین و پیش بینی عوامل نگرشی، گرایشی، انگیزشی و کنشی در مسئله حجاب میتواند نگاه دقیق‌تری از مسأله حجاب ارائه کرده و در مدیریت آن نقش بسزایی ایفا کند. بسیاری از پژوهشگران درصدد کشف سازه‌ها و عوامل روانشناختی مرتبط با حجاب مانند انتخاب‌گری، تصور از خود، عزت نفس، خودمهارگری، تیپ شخصیتی، جهت‌گیری مذهبی و پایبندی دینی و مکانیسم اثر آن ها در انتخاب نوع پوشش و حجاب برآمدند.
این ویژگی‌ها را در محجبه‌ها خواهید دید
یافته‌های چندین پژوهش نشان داد صفات شخصیتی که افراد را به سمت مسأله حجاب هدایت میکند شامل شخصیت با وجدان، گشوده، موافق، انعطاف‌پذیر و مسئولیت‌پذیری است که به نحو کلی در مقابل هر نوع جریان و خواست‌های قابلیت پذیرش و همراهی دارد. آنچه این تیپ شخصیتی را با هنجارهای حجاب همراه میکند باورها (ارزش نظری و زیبایی‌شناسی) است که در درک آن‌ها از حجاب و پوشش تأثیر دارد.
همچنین تربیت اخلاقی، تربیت دینی و سبک تربیت خانوادگی است که فرد را در این زمینه تقویت و آنان را به حجاب متمایل میکند. در مقابل این شخصیت، شخصیت روان نژندی و روان آزرده است که در مقابل هنجارهای حجاب مقاومت میکند. این نوع از شخصیت به جهت ویژگی روان نژندی و آزرده قابلیت انعطاف پذیری کمی در مقابل هنجارهای اجتماعی داشته و بنابراین در اغلب موارد از آن‌ها سرپیچی میکند.
اثرات سه بعدی حجاب برای افراد پیرامونی آن
با دقت در یافته‌ها آشکار می‌شود برخی از عوامل روانشناختی با عفاف و حجاب در جهت مثبت ارتباط دارند. متغیرهای عزت نفس عمومی، عزت نفس تحصیلی، عزت نفس خانوادگی، تربیت اخلاقی، کرامت، عزت، عفت، شرم و حیا، وقار و متانت و غیرت که اندازه اثر بزرگ در جهت مثبت با حجاب دارند را میتوان در سه عامل روانی، خانوادگی و اخلاقی طبقه‌بندی کرد.
تقویت سازه‌های روانی و اخلاقی اثر مستقیم بسیار قوی با حجاب و عفاف دارد. نکته مهم در این بخش از عوامل روانشناختی آن است که محققان این حوزه بر این باورند که امکان آموزش و تربیت افراد در جهت تقویت این دسته از متغیرهای مؤثر بر عفاف و حجاب در جهت مثبت وجود دارد و می توان افراد را از طریق آموزش و تربیت به رعایت حجاب متمایل ساخت.
کیفیت پیوند فرد و اجتماع از جمله خانواده، مدرسه، دانشگاه و محیط‌‌های مختلف عمومی و اجتماعی و مکانیسم اثر آن بر شکل‌گیری سازه‌های روانی، شخصیت و نحوه جامعه‌پذیری فرد نیز مسأله مهمی است که پرداختن به آن در تبیین حجاب امری ضروری است. انتخاب فردی در حوزه حجاب با تأثیر خانواده به ویژه والدین و سایر نهادهای اجتماعی مرتبط است.
راهی برای گرایش فرزندان به حجاب
سبک تربیتی، فرزندپروری و مدل‌های انتقال الگو و ارزش‌های حاکم بر جامعه به نحوی که فرد به آن‌ها باور داشته باشد به این حوزه مربوط است. اعتقادات مذهبی والدین و به ویژه حجاب مادر میتواند اثر قابل توجهی در گرایش فرزندان به حجاب نشان داشته باشد. البته نکته قابل توجه این است که الگوهای ارتباطی خانواده و سبک فرزندپروری بسیار مهم بوده و باید مورد توجه قرار گیرد.
سبک ارتباطی و فرزندپروری باید به گونه‌ای باشد که عزت نفس افراد تقویت شود؛ زیرا طبق یافته‌های پژوهش، عزت نفس عمومی، اجتماعی و خانوادگی تأثیر بسزایی در گرایش به حجاب دارد. شخصیت افراد باید به گونه‌ای در بستر خانواده شکل گیرد که افراد بتوانند با این هنجار دینی و اجتماعی خود را منطبق ساخته و به آن ملتزم باشند؛ چرا که یافته‌ها حاکی از تأثیر مستقیم دو تیپ شخصیتی با وجدان بودن و موافق بودن بر گرایش به حجاب و عفاف است.
یکی از استراتژی‌های تقویت گرایش به حجاب
بنابراین با توجه به نقش مهم خانواده و به ویژه والدین، میتوان تقویت خانواده‌ها در این زمینه را به عنوان یکی از استراتژی‌ها و سازوکارهای تقویت گرایش به حجاب در نظر گرفت و سیاستگذاری مناسب در راستای تقویت آن شکل گیرد. نکته دیگر این است که تجربه گذشته افراد نیز در گرایش به حجاب اثر مستقیم دارد؛ بنابراین افراد تأثیرگذار در امر حجاب و عفاف در محیط خانواده، مدرسه و اجتماع باید با در نظر گرفتن این نکته در جهت افز
ایش تجربه‌‌های مثبت از حجاب در افراد تلاش کنند تا از این طریق در تقویت گرایش به حجاب تأثیرگذار باشند.
یکی از راه‌‌های تأثیرگذاری بر تقویت حجاب میتواند تشکیل گروه‌‌های اجتماعی با هدف تقویت فرهنگ حجاب و عفاف باشد دسته دوم از متغیرها، متغیرهای همبسته با حجاب در جهت منفی با اندازه اثر بزرگ و متوسط منفی است. تیپ شخصیتی روان آزرده‌گرایی اندازه اثر معکوس بزرگ و تیپ شخصیتی گشودگی اندازه اثر متوسط معکوس بر گرایش به حجاب دارند.
رابطه حجاب با سطح امنیت و سلامت جامعه
یکی از ابعاد مهم این بررسی چند بعدی توجه به جنس و جنسیت افراد است. پژوهشهای بررسی شده اغلب بر جامعه زنان تمرکز داشته و بر مؤلفه‌‌هایی متأثر از حجاب چون امنیت، سلامت روان و عزت نفس تأکید کرده‌‌اند. آنچه در این راستا جالب توجه و محل تأمل است، آنکه امنیت اجتماعی امری با اهمیت در حوزه فردی و اجتماعی و مؤثر بر دیگر زمینه‌هایی است که سطح امنیت و سلامت جامعه را ارتقاء می‌دهد.
اگر رعایت حجاب زمینه تقویت این مؤلفه مهم را فراهم میکند، پس نیازمند توجه جدی به این مهم، با رعایت تأثیر و تعامل جنس و جنسیت شامل زنان و مردان، اهمیت یافتن فرد و عوامل روانی ـ شخصیتی و سهم نهادها و ساختارها در تامین آن است نه آنکه صرفا بر رعایت حجاب زنان تمرکز شود.
نتایج پژوهشهای مختلف نشان می دهد رابطه قوی میان عوامل روانشناختی و حجاب باید در حوزه‌های سیاستگذاری و برنامه‌‌ریزی مورد توجه قرار گیرد و صرفاً پرداختن به مسایل سیاسی یا اجتماعی نمی‌تواند نتایج مثبتی در این حوزه به همراه داشته باشد.
انتهای پیام/