دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها باید موضوع‌محور شوند/ علم نباید حکومتی شود
به گزارش خبرنگار گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، نشست مشترک حجت الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی و روسای پژوهشگاه های وزارت علوم با موضوع «ماموریت‌ها و وظایف پژوهشگاه‌ها در جامعه و نظام آموزش عالی کشور و نحوه ارتقای آن» امروز در پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری برگزار شد.
حجت الاسلام خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در این نشست مشترک با روسای پژوهشگاه‌های حوزه وزارت علوم اظهار کرد: اینکه علم به فناوری و فناوری به تجاری سازی تبدیل شود، دقیقا مصادف حکمت است و حکمت یک مفهوم قرآنی است، برخی فلسفه را حکمت می‌دانند در حالی که فلسفه غیر از حکمت است، ممکن است در جاهایی همپوشانی داشته باشند، اما دو مفهوم مجزا هستند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه حکمت معادل خارجی ندارد، ادامه داد: حکمت در عربی لوب ترجمه می‌شود در صورتی که لوب خرد است و اگر علم، دانش مبتی بر تفکر باشد یعنی عقل است، اگر عقل با عقول مختلف جمع شود لوب است، در مفهوم دینی چهار عقل نظری، عقل عمل، عقل معاش، عقل معاد داریم، اگر چهار عقل با هم جمع شوند به خرد ناب تبدیل می‌شود.
خسروپناه گفت: اگر خرد ناب پخته‌تر شد، فواد می‌شود و اگر خیلی پخته‌تر شد به قلب تبدیل می‌شود. قلب، عقل کامل‌شده است، لذا در اسلام به استفاده از حواس تاکید شده است. اگر عالمی، علمش مبتی بر لوب باشد می‌توان آن را حکمت معنی کرد، که بر چهار عقل استوار است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان کرد: چاپ مقاله علمی و مبتنی بر عقل نظری است اما خرد ناب نیست. اگر دانش به علم نافع کارآمد تبدیل شود، جمع کثیری از جوانان را به کار مشغول می‌کند.
وی با بیان اینکه برای تبدیل علم به عقل، لوب و حکمت نیاز به حکمرانی دانش داریم، گفت: منظور از حکمرانی دانش، وزارت علوم نیست بلکه یعنی سیاستگذاری که به تنظیم‌گری و تصدی‌گری بیانجامد که حاصل آن علم نافع کارآمد است.
خسروپناه تصریح کرد: برای حکمرانی دانش باید دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها با هم پیوند بخورند، یک زمانی می‌گفتند پژوهشگاه‌ها حق ندارند، دانشجوی دکتری بگیرند. زمانی هدف از جذب دانشجوی دکتری فقط جذب دانشجو است، اما زمانی می‌خواهند برای علم و پژوهش دانشجو جذب کنند، به حکمت تبدیل می‌شود.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی اضافه کرد: بنابراین اگر عالمی نگاه فلسفی نداشته باشد عالم نیست، امکان ندارد نام دانشمندی را پیدا کنید که نظریه‌پرداز در علوم پایه و علوم انسانی باشد اما نگاه فلسفی نداشته باشد. علم پیوند وثیقی با فلسفه دارد و ما در تمدن اسلامی باید علم را با حکمت پیوند دهیم چراکه حکمت واژه دینی قرآنی و بومی است لذا زمانی فلسفه به حکمت تبدیل می‌شود که مفاهیم انتزاعی به مسائل انضمامی و علم نافع کارآمد تبدیل شود، بنابراین با این نگاه چند درصد رشته‌ها در دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه باید تغییر کند؟
وی اضافه کرد: بسیاری از طلبه‌ها علم فقه عمومی دارند در حالی که فقه تخصی در حوزه‌های فرهنگ و صنعت ندارند و این یعنی اینکه حکمت فقه ندارند و مسئله امروز را جواب نمی‌دهد، اگر نگاه فلسفی به علم مبتی بر عقل و عقل به حکمت تبدیل شود، اینگونه به نتیجه مطلوب دست خواهیم یافت. اگر شورای گسترش، شورای برنامه‌ریزی درسی، دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها این نگاه را داشته باشند، بسیاری از رشته‌ها و دانشکده‌ها در دانشگاه‌ها تغییر پیدا می‌کند.
ضرورت شکل‌گیری دانشکده‌های موضوع محور
خسروپناه ادامه داد: سال ۱۳۱۳ دانشگاه تهران با دانشکده‌های علم محور شکل گرفت و هنوز دانشکده‌ها علم محور هستند. مثلا در دنیای واقعی با موضوع خانواده درگیر هستیم اما نام دانشکده‌ها روانشناسی، جامعه شناسی، اقتصاد و مدیریت مطرح است، دانشکده‌ای به نام خانواده نداریم که به مدیریت، روانشناسی و حقوق خانواده بپردازد. متاسفانه دانشگاه‌ها موضوع‌محور نیستند. وقتی پژوهشگاه یا دانشگاهی به واقعیتی می‌پردازد کارآمد است. مثلا ژنتیک یک واقعیت است وقتی پژوهشگاهی به این واقعیت می‌پردازد کارآمد است. دانشکده‌های موضوع محور می‌تواند مسائل را از نگاه‌های مختلف علمی حل کند.
وی بیان کرد: حکمت یعنی باید نگرش بنیادی و حکمرانی به دانش داشته باشیم نه اینکه علم را حکومتی کنیم! اگر علم سیاسی شود بسیار خطرناک است. اکنون شورای گسترش و شورای برنامه ریزی برای کل کشور تصمیم‌گیری می‌کند، این رویکرد حکومتی کردن علم است در حالی که اگر مشارکتی کردن با حضور حداکثری نخبگان در شورای گسترش وجود داشته باشد حکمرانی علم معنا پیدا می‌کند.
علم نباید حکومتی شود
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تاکید کرد: بعد از ۱۳ سال تصمیم داریم نقشه جامع علمی کشور را بازنگری و بازنویسی کنیم، در این مسیر به شدت با جمع شدن تعداد محدود نخبگان برای تصمیم گیری مخالفیم، این حکومتی کردن نقشه جامع علمی کشور است و این نقشه موفق نخواهد بود. اما اگر حکمرانی نقشه جامع علمی کشور را می‌خواهیم باید بخشی از نقشه که مربوط به ژنتیک است توسط متخصصان ژنتیک نوشته شود، اینها بایدها و نبایدها را تعیین می‌کنند، اینگونه حکمرانی علم را در پیش گرفته‌ایم، حکومت از این علم بهره می‌برد، حکومتی کردن علم یعنی اینکه چون من دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی هستم پس باید حرف اول و آخر علم را من بزنم، این رویکرد به علم آسیب می‌زند، حکمرانی علم یعنی استفاده حداکثری از نخبگان در حوزه‌های تخصصی خودشان.
خسروپناه اضافه کرد: در بعضی از استانها پژوهشگاه‌هایی فعال شده‌اند که در کنار فرهنگستان پزشکی و وزارت بهداشت به موضوعات پزشکی نقشه جامع علمی کشور ورود کرده‌اند، با این رویکرد عده‌ای متخصص علوم پایه درباره پزشکی یا علوم انسانی نظر نمی‌دهند، چون وزیر و وکیل و مسئول هستند، علم باید به دست عالمان هر فن نوشته شود و مرتبا این نقشه باید بازبینی شود.
وی با اشاره به زبان هوش مصنوعی گفت: زبان هوش کونتوام با زبان هوش معمولی متفاوت است، دوره ابن‌سینا گذشته، دوران علامه تمام شده است، ما خیلی موفق شویم در گرایشی از حوزه دانشی عالم باشیم. اگر با این نگاه پیش برویم تحول جدی ایجاد می‌شود.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه هم افزایی پژوهشگاه‌ها و دانشگاه‌ها خیلی مهم است، تصریح کرد: خیلی از پژوهشگاه‌ها در کنار هم هستند اما از تلاش‌ها و اقدامات یکدیگر خبر ندارند. مثلا حتما باید گروه ریاضیات با مصادق ریاضی ژنتیک ارتباط داشته باشد. متاسفانه اکنون نخبگان، رشته ریاضی را انتخاب نمی‌کنند در حالی که باید هزینه کنیم که ریاضی بخوانند چون با تعطیلی ریاضی علم و فناوری تعطیل می‌شود. دانشگاه‌های بزرگ جهان نظیر هاروارد پرفسور میرزاخانی را جذب می‌کند. با مسئله‌هایی در شورای عالی درگیر هستیم که لازم است شما برای آن‌ها راه‌حل بدهید، اگر مسئله‌ای حل نشود سیاسیون آن را منحل می‌کنند.
خسروپناه با اشاره به ستادهای چهارگانه شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: در ستاد فرهنگی اجتماعی فرهنگ ورزش را دنبال می‌کنیم، ورزش در کشور به دو صورت دنبال می‌شود یا ورزش حرفه‌ای است یا اینکه کلاس‌های درس دانشگاهی است در حالی که آمار نشان می‌دهد اکثر مردم و حتی عالمان اهل ورزش نیستند، این مسئله را باید پژوهشگاه تربیت بدنی حل کند.
وی با اشاره به موضوع تراریخته ادامه داد: وقتی سند امنیت غذایی نوشته می‌شد، بعضی دوستان گفتند تراریخته را در سند بیاوریم عده‌ای گفتند باید، عده‌ای گفتند نباید. به هر حال در سند نقشه جامع علمی و سند امنیت غدایی باید این موضوع حل شود، باید تحقیق علمی بی‌طرفانه در این زمینه صورت گیرد، تا بر این اساس تصمیم‌گیری شود.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی اعلام کرد: هر گزاره‌ای که شورای عالی انقلاب می‌خواهد بنویسد باید پشتوانه علمی داشته باشد. کار علمی را باید پژوهشگاه‌ها انجام دهند از شما متخصصان خواهش می‌کنم که در حوزه‌های تخصصی به ما کمک کنید.
انتهای پیام/