تصویر تاریک از آینده، رشته ریاضی را به این روز انداخته است

خبرگزاری علم و فناوری آنا - حسین بوذری؛ دانش‌آموزی که در مقطع متوسطه تحصیل می‌کند، ناگهان با درخواست برخی والدین به اجبار باید در رشته پزشکی یا مهندسی تحصیل کند، هرچند دانش‌آموز علاقه‌ای به این رشته‌ها نداشته باشد، اما والدین از همان ابتدا که آرزوی دکتر یا مهندس شدن پسر یا دخترشان را داشتند، موضوع را به‌گونه‌ای جلوه می‌‌دهند که گویی فرزندشان هم موافق این امر است!

البته والدین دلایل متعددی را برای دکتر یا مهندس شدن فرزندانشان مطرح می‌کنند و یکی از این دلایل آینده شغلی مناسب رشته‌های پزشکی و مهندسی و تضمین موفقیت در این رشته‌هاست.

این گونه است که رشته‌های علوم پایه که جزء رشته‌های بنیادین و پایه محسوب می‌شود، مغفول می‌ماند و نخبگانی که در گذشته آرزوی تحصیل در رشته‌های مرتبط با علوم پایه را داشتند به سمت سایر رشته‌ها کوچ کنند و سونامی فقر مطلق در رشته‌های علوم پایه عیان شود.

البته قصد نداریم والدین و دانشجویان را در این زمینه مقصر جلوه دهیم، چراکه بازار کار رشته‌های علوم پایه در بغرنج‌ترین شرایط قرار دارد و دانشجو از بین «عشق» و «شغل» دومی را انتخاب می‌کند، چراکه ممکن است آینده خود را در خطر ببیند.

با مشاهده نتایج آزمون سراسری به‌وضوح مشاهده می‌شود که رشته‌هایی مانند ریاضی، فیزیک، شیمی، زیست‌شناسی، آمار و ... مهجور مانده‌اند و سال به سال داوطلبان عطای تحصیل در این رشته‌ها را به لقایش می‌بخشند.

خبرنگار گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا در راستای بررسی وضعیت رشته ریاضی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و چرایی و چگونگی مقابله با استقبال کم از رشته ریاضی در دانشگاه‌ها با محور هوش مصنوعی گفت‌و‌گویی را با سحر خوش‌فطرت، عضو هیئت علمی گروه ریاضی دانشگاه آزاد اسلامی استان آذربایجان‌شرقی و واحد تبریز ترتیب داده است:

مشکل دانشجویان رشته‌های علوم پایه برای یافتن شغل

آنا: همانگونه که مستحضرید استقبال از رشته ریاضی نه‌تنها در دانشگاه‌ها، بلکه در آموزش و پرورش هم کمتر شده، وضعیت این رشته را در جامعه چگونه ارزیابی می‌کنید؟

خوش‌فطرت: ریاضیات علمی است که به اشکال، کمیت‌ها و ترتیب‌ها می‌پردازد و این یعنی ریاضی در هر جایی که چشم شما می‌تواند ببیند، وجود دارد.

در حقیقت، ریاضی به‌منظور روزآمد کردن شیوه‌های زندگی مردم به‌ کار برده می‌شود، مدیریت غلط و عدم وجود تخصص در امر هدایت تحصیلی درست دانش‌آموزان در نظام آموزشی و سیاست‌های کلی کشور، عوامل مؤثر در کم شدن ظرفیت ریاضی در مقطع متوسط و عدم تکمیل ظرفیت رشته‌های علوم پایه و فنی مهندسی در دانشگاه‌ها هستند.

با توجه به شرایط فعلی جامعه، درآمد حاصل از رشته تحصیلی مهم‌ترین دغدغه دانشجو شده، از سویی دانش‌آموخته از هر دانشگاهی، شغل مرتبط با رشته خود را به ندرت به‌دست می‌آورد که دغدغه اولیه او را نیز تأمین کند.

رشته ریاضی مادر علوم است، اما با توجه به شرایط اقتصادی جامعه و مشاغل پردرآمد موجود تحصیل در این رشته کمرنگ شده و خواهان چندانی ندارد.

آنا: با توجه به حرکت کشور و جامعه به سمت هوش مصنوعی و کارویژه اصلی آن که همان رشته ریاضی است چگونه می‌توان این رشته را احیا کرد؟

خوش‌فطرت: اهمیت ریاضیات و کاربرد‌های گسترده آن در زمینه‌های مختلف تحصیلی به متخصصان کمک کرده تا در رشته‌های گوناگون علوم مانند هوا و فضا، دریانوردی، نجوم و فناوری‌های پیشرفته اطلاعات بیشتری کسب کنند.

اگر رشته ریاضی با علوم مختلف تلفیق و کاربرد سرفصل ارائه‌شده سر کلاس در هوش مصنوعی و نحوه به‌ کار بردن آن به‌طور شفاف مطرح شود، می‌توان تا حدودی رشته ریاضی را احیا کرد.

آنا: چگونه؟

خوش‌فطرت: نباید با این تفکر در رشته ریاضی تحصیل کرد که مدرکی گرفت و در نهایت برای معلمی از آن استفاده کرد، بلکه رشته ریاضی گرایش‌های مختلفی دارد که گرایش دبیری ریاضی برای همین منظور بوده است، اما دو گرایش محض و کاربردی متفاوت از دبیری است و می‌توان در این دو گرایش دروسی با عنوان هوش مصنوعی و پروژه کارشناسی اضافه کرد تا دانشجو صرفاً به صورت تئوری فارغ‌التحصیل نشود.

مسئله استقبال کم از رشته‌های علوم پایه به گذشته بازمی‌گردد

آنا: با توجه به استقبال کم از رشته ریاضی در دانشگاه‌ها آیا نیازمند تغییر آیین‌نامه درس ریاضی در دانشگاه‌ها نیستیم؟

خوش‌فطرت: باید برای هر رشته و گرایشی از علوم روزآمد دنیا بهره‌مند شد، به این منظور، استادان دانشگاهی باید برای آشنا شدن با علم روز، نحوه تدریس متفاوت و نوین از فرصت‌های مطالعاتی در دانشگاه دولتی و دانشگاه آزاد بهره‌مند شوند تا بتوانند با یک فکر باز و پر از ایده به بازسازی، ایجاد تغییرات در سرفصل‌ها و دروس ارائه شده رشته ریاضی کمک کرده و درباره آن تصمیم بگیرند.

برای معلمان و دبیران مدارس نباید تنها دوره‌های سالانه ضمن خدمت برگزار کرد (که البته این موضوع هم بسیار اهمیت دارد)، بلکه باید برای دبیران و معلمان دوره‌های دانشگاهی علمی برگزار شود تا با یافته‌های جدید دانشگاهی، علم خود را به‌روز و کارآمد کنند و دانش‌آموزان را برای ورود به دانشگاه و علاقه‌مند کردن آنها به رشته ریاضی مهیا سازند.

دولت‌ها باید به فکر یک برنامه‌ریزی دقیق باشند و مشکل کم شدن میزان استقبال دانش‌آموزان از رشته ریاضی را از همان سال‌های ابتدایی آموزش مورد بررسی قرار دهند.

آنا: با توجه به پیشرفت‌های علمی جدید در کشور آینده شغلی رشته ریاضی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

خوش‌فطرت: آینده قابل پیش‌بینی نیست، اما با توجه به وضعیت فعلی رشته ریاضی، آینده شغلی این رشته چندان درخشان نیست، مگر اینکه برای بهبود وضعیت از استادان دانشگاهی باسواد و خلّاق کمک گرفته شود.

رشد تکنولوژی و فناوری اطلاعات در دنیا، دستیابی به آن، همترازی با علوم روز و اعمال تغییراتی در آینده به‌منظور جایگزینی سوخت هسته‌ای با سوخت فسیلی نیاز مبرم به نیروی متخصص و اهل فن دارد و این جز با تحصیل در رشته‌های ریاضی، فنی مهندسی و محاسباتی میسر نخواهد بود و قطعاً کمبود نیرو در آینده آسیب‌های جبران‌ناپذیری به بدنه کشور وارد می‌کند، همانطور که اکنون هم این اتفاق نامطلوب به وقوع پیوسته است.

فراگیری ریاضی از مقطع ابتدایی پلکانی شده است

آنا: برخی واحد‌های دانشگاهی به‌دلیل استقبال کم از رشته ریاضی دنبال حذف این رشته هستند، به نظرتان آیا نباید بیشتر به بازآفرینی این رشته پرداخت؟

خوش‌فطرت: در دهه‌های گذشته درس ریاضی با روش‌های جذاب، شیرین و کودکانه به دانش‌آموزان در مدارس آموزش داده نشده، به همین دلیل این درس به یک درس دشوار و سخت برای آنها تبدیل شده و در مقطع ابتدایی از درس ریاضی به‌عنوان درس دشوار یاد می‌کنند.

از سویی یادگیری این درس پلکانی است و آموزش سال‌های ابتدایی بر سال‌های دیگر هم تأثیر می‌گذارد، بنابراین باید به طور اساسی به تصحیح روش آموزش ریاضی در سال‌های ابتدایی پرداخت که بر فهم درست دانش‌آموزان از ساختار‌های منطقی تأثیر می‌گذارد.

حذف رشته ریاضی ایده مفیدی نیست، اما این رشته به‌تنهایی نمی‌تواند جز تدریس، آینده شغلی دیگری داشته باشد، اگرچه آموزش خوب و اساسی لازمه پژوهش و تحقیق است، اما نباید رشته ریاضی صرفاً به تدریس و آموزش ختم شود.

جناب عالی دلیل استقبال کم از رشته ریاضی را چه می‌دانید؟

خوش‌فطرت: یکی از دلایل عدم استقبال و اشتیاق تحصیل در رشته ریاضی را می‌توان نبود شغل مناسب، مرتبط و درآمد مکفی بعد از تحصیل آن بیان کرد.

تعداد افراد استخدامی در رشته‌های فنی و مهندسی و علوم پایه بسیار کم و این موضوع موجب شده که بسیاری از افراد قید رشته‌های علوم پایه را بزنند و از همان ابتدا رشته تجربی را برای ادامه تحصیل انتخاب کنند.

بسیاری از رشته‌های پزشکی مانند دندانپزشکی و تخصص‌های پزشکی هنوز درآمد‌های خود را دارند، به همین دلیل بسیاری از افراد، متقاضی ورود به رشته‌های پولساز مانند پزشکی و دندانپزشکی می‌شوند، عدم خلّاقیت و نداشتن تصویری از آینده شغلی این رشته می‌تواند مانع انتخاب آن توسط دانشجو شود.

آنا: در پایان اگر صحبتی مانده که در سؤالات به آن پرداخته نشده، بفرمایید.

خوش‌فطرت: از اینکه بین این همه دغدغه و مشکلات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی سراغ این مشکل علمی بوده‌اید و برای طراحی سؤالات و به‌دست آوردن پاسخ از استادان مختلف وقت گذاشته‌اید، از شما قدردانی می‌کنم.