سرنوشت «تناسبی شدن انتخابات» چه می‌شود؟
گروه سیاسی خبرگزاری علم و فناوری آنا- سعید امینی: مردم‌سالاری و دموکراسی ارتباط نزدیک و تنگاتنگی با افزایش مشارکت سیاسی دارد، هر چقدر مشارکت سیاسی افزایش پیدا کند، به همان اندازه مسیر و بستر‌های توسعه مردم‌سالاری تقویت می‌شود. اخیراً مجلس شورای اسلامی به منظور تقویت ساختار‌های دموکراتیک کشور دست به اصلاح نظام انتخابات زد تا ضمن بهبود شفافیت و عدالت انتخاباتی، مشارکت در انتخابات افزایش یابد.
هفتم خرداد ۱۴۰۲ پیشنهاد الحاقی نظام انتخابات تناسبی در مجلس به تصویب رسید و در صورتی که شورای نگهبان آن را به صورت رسمی تأیید کند، این قانون در تهران اجرا خواهد شد و نمایندگان تهران در انتخابات مجلس دوازدهم طبق این قانون به بهارستان راه خواهند یافت.
«تناسبی شدن انتخابات» چه می‌گوید؟
طبق مصوبه مجلس، در حوزه انتخابیه تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس هر داوطلب تعیین صلاحیت شده می‌تواند به صورت منفرد یا به عنوان عضوی از صرفاً یک فهرست نامزد شرکت در انتخابات شود. دستورالعمل نحوه شکل‌گیری، زمان‌بندی آغاز فعالیت، انحلال و جابه‌جایی نامزد‌ها بین فهرست‌ها و انصراف آنها از فهرست در هر دوره از انتخابات حداقل یک ماه قبل از زمان آزادی تبلیغات توسط هیئت اجرایی مرکزی انتخابات تهیه، به‌روز‌شده و پس از تأیید هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات توسط وزیر کشور ابلاغ می‌شود.
در صورت عضویت هر نامزد در بیش از یک فهرست، آرای ایشان در تعیین سهم فهرست‌های دارای عضویت محاسبه نمی‌شود و آرایی که یکجا به فهرست‌های ایشان داده شده به آرای این نامزد اضافه نمی‌شود و با ایشان شبیه به یک نامزد منفرد برخورد می‌شود.
رأی‌دهندگان حوزه انتخابیه می‌توانند گزینه‌های مدنظر خود را با ترکیب‌های مختلف از بین نامزد‌های منفرد و فهرستی تا سقف کرسی‌های حوزه انتخابیه انتخاب کنند.
منتخبان منفرد و فهرستی در حوزه انتخابیه به ترتیب زیر انتخاب می‌شوند:
۱- پس از شمارش آراء کل نامزد‌ها به ترتیب بیشترین آراء رتبه‌بندی می‌شوند.
۲- سقف سهم کرسی‌های افراد منفرد از کل کرسی‌های حوزه از طریق تقسیم مجموع آراء صحیح مأخوذه افراد منفرد بر کل آراء صحیح مأخوذه به دست می‌آید.
۳- نامزد‌های منفرد غیرفهرستی که رتبه‌ای کمتر یا مساوی با تعداد کرسی‌های حوزه دارد تا سقف سهم تعداد کرسی‌های افراد منفرد به عنوان منتخب حوزه معرفی می‌شوند.
۴- پس از کسر کرسی‌های اختصاص داده شده به منتخبین منفرد غیرفهرستی، کرسی‌های باقی‌مانده به منتخبان غیرفهرستی اختصاص داده می‌شود.
۵- تعداد منتخبان هر فهرست بر اساس نسبت، درصدی از آراء صحیح مأخوذه آن فهرست به کل آراء صحیح مأخوذه همه فهرست‌ها ضرب در تعداد کرسی‌های اختصاص داده شده به فهرست‌ها به عنوان سهم آن فهرست تعیین می‌شود.
۶- منتخبان هر فهرست از بین نامزد‌های آن فهرست به ترتیب بیشترین رأی در آن فهرست انتخاب می‌شوند.
تبصره ۱- در صورتی که سهم یک فهرست از کرسی‌ها بیش از تعداد اعضای آن فهرست باشد، فقط به اندازه تعداد اعضا به آن فهرست کرسی تعلق می‌گیرد. در این حالت سهم سایر فهرست‌ها از تعداد کرسی‌های باقی مانده مجدداً محاسبه می‌شود.
تبصره ۲- در صورتی که سهم فهرست‌ها به صورت اعشاری باشد، در ابتدا سهم در فهرست از کرسی‌ها برابر با ارقام صحیح آن فهرست لحاظ می‌شود و کرسی‌های باقی‌مانده به ترتیب به فهرست‌های با سهم بالاترین اعشار، بدون در نظر گرفتن رقم صحیح اختصاص می‌یابد. در صورت برابری هم ارقام و اعشار دو یا چند فهرست، در جلسه مشترک هیئت‌های اجرایی و نظارت حوزه انتخابیه با انجام قرعه منتخب و یا منتخبان باقی‌مانده به فهرست یا فهرست‌های برنده قرعه اختصاص داده می‌شود. نامزد‌های ذی‌نفع عضو فهرست‌ها و یا نمایندگان آنها می‌توانند در مراسم قرعه‌کشی حضور داشته باشند.
تبصره ۳- در صورت فوت، استعفا و یا به هر دلیل دیگری اگر تعداد نمایندگان خارج شده از مجلس در طول دوره در حوزه تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس کمتر از پنج نفر باشند، انتخابات میان‌دوره‌ای در این حوزه مانند سایر حوزه‌ها برگزار، در غیر این صورت انتخابات در این حوزه به روش انتخابات ابتدای دوره برگزار می‌شود.
به‌هرحال، تناسبی شدن انتخابات مجلس در پایتخت منجر به این خواهد شد تا مردم با هر نگاه سیاسی و جناحی نماینده‌ای در قوه مقننه داشته باشند و به عبارت بهتر همه جریانات فرصت حضور در مجلس را پیدا کنند و صدای آنها شنیده شود و از سوی دیگر افراد می‌توانند به صورت انفرادی یا با حضور در یک لیست در رقابت‌های انتخاباتی حضور پیدا کنند البته کاندیدا‌ها فقط می‌توانند در یک لیست حضور داشته باشند و عضویت در چند لیست امکان‌پذیر نیست؛ چرا که قرار است سهم لیست‌ها برای داشتن کرسی در مجلس محاسبه شود.
*احزاب از حاشیه خارج می‌شوند
نکته دیگر پیرامون «تناسبی شدن انتخابات»، تقویت تحزب در کشور است. از آنجا که بیشتر احزاب و تشکل‌ها به صورت فصلی و در ایام انتخابات نقش‌آفرینی می‌کنند باید در «تناسبی شدن» حضوری فعال و تاثیرگذار از خود به نمایش بگذارند تا بتوانند حرفی برای گفتن داشته باشند.
علی حدادی، سخنگوی کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در گفت‌وگو با خبرنگار آنا، با بیان اینکه انتخابات تناسبی فقط برای شهر تهران است و قطعاً مشارکت احزاب در این قانون در نظر گرفته شده است، گفت: ابتدا افرادی که منفرد آمده‌اند و مشارکت کرده‌اند و فاقد فهرست احزابی هستند تعیین‌تکلیف می‌شوند و سپس آرای افرادی که در لیست یا فهرست قرار دارند، مشخص خواهد شد و بر اساس آرای به‌دست‌آمده احزاب می‌توانند به مجلس ورود پیدا کنند.
وی می گوید: آنچه که پیشتر در کمیسیون مربوطه مطرح شد این بود که ابتدا شهر‌های بزرگ دارای ۶ کرسی و بیشتر شامل آن شوند که این پیشنهاد در صحن رأی نیاورد و سپس محدود به تهران شد و سخنگوی شورای نگهبان هم اخیرا نظرات خود را اعلام کرد، اما به هرحال باید منتظر اعلام و تأیید قطعی ماند.
سخنگوی کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها با بیان اینکه این طرح به صورت آزمایشی فقط در تهران اجرا می‌شود، گفت: اگر نتیجه آن مثبت باشد و نقاط ضعفش شناسایی و برطرف شود می‌توان آن را در سایر کلان‌شهر‌ها و سپس سایر شهر‌ها اجرایی کرد. هدف ما افزایش مشارکت احزاب و مشارکت مردم در انتخابات است و این باعث می‌شود احزاب به فعالیتشان در طی سال بیشتر توجه کنند.
محمد ناظمی اردکانی، فعال سیاسی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار آنا، ضمن بیان این مطلب گفته بود: در روش تناسبی، نامزد‌های منفرد، مستقل و احزاب، برنامه‌محور به میدان رقابت ورود پیدا می‌کنند و کمتر فضای تخریبی و دوقطبی ایجاد می‌شود، چرا که در عرصه رقابت هر حزبی و هر نامزد مستقل درصدد آن برمی‌آید که خودش را اثبات کند و برتری‌اش را نسبت به رقبا نشان دهد در نتیجه، کمتر به التهابات سیاسی دامن زده می‌شود.
این فعال سیاسی می‌گوید: در مطالعات و نظرسنجی‌های انجام‌شده، مشخص شد که نظام «انتخاباتیِ تناسبی» توانسته است رضایت عموم جامعه را به همراه داشته باشد و مردم جامعه از عملکرد دموکراسی در کشورشان راضی‌تر باشند چرا که در مجلس، دیدگاه‌ها و سلایق مختلف سیاسی صاحب نمایندگی در مجلس خواهند بود.
ناظمی اردکانی با بیان اینکه روش تناسبی حاکمیت اکثریت را به حاکمیتی تبدیل می‌کند که آرا و نظریات اقلیت نیز مورد توجه قرار گیرد، گفت: این روش کمک می‌کند تا مرام‌نامه احزاب و جهت‌گیری آنها در جامعه بیشتر مطرح و نمایان شود و مسیر حزب‌گرایی در کشور هموار و این موضوع قطعاً در راستای تحقق مردم‌سالاری دینی خواهد بود.
مُهر تأیید شورای نگهبان به تناسبی شدن انتخابات
تا به این جای کار طبق اعلام سخنگوی شورای نگهبان، این شورا با تناسبی شدن انتخابات مخالفت نداشته و آن را مورد تأیید قرار داده است. هادی طحان‌نظیف شنبه-سوم تیر ماه- در نشست خبری با اصحاب رسانه گفت: «شورای نگهبان در مرحله قبل هم نسبت به اصل انتخابات تناسبی ایرادی نداشته و صرفاً ابهاماتی در خصوص آن داشتیم و در این مرحله با اصلاحاتی که در مصوبه مجلس انجام گرفته، آن ابهامات سابق هم برطرف شده است؛ شورای نگهبان اکنون هیچ اشکالی به برگزاری انتخابات تناسبی در تهران ندارد و با آن موافق است. البته هیئت عالی نظارت بر حُسن اجرای سیاست‌های کلی انتخابات در مرحله قبل ایراداتی نسبت به این موضوع داشت، اما در این مرحله تاکنون نظری از مجمع دریافت نکرده‌ایم.»
مجمع «تناسبی شدن انتخابات» را رد کرد
یک روز پس از اعلام نظر شورای نگهبان درباره «تناسبی شدن انتخابات» هیئت عالی نظارت مجمع تشخیص به ریاست محمدباقر ذوالقدر تشکیل جلسه داد و «تناسبی شدن انتخابات» را مغایر سیاست‌های کلی دانست.
پیش از این نیز احمد وحیدی، وزیر کشور که خود عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام است درباره مخالفت خود با این طرح در جلسه هیئت نظارت مجمع تشخیص مصلحت نظام تصریح کرد: نه مخالفت نبود بلکه بابت شیوه اجرایی و شفاف‌تر شدن این طرح بود تا در اجرا دچار مشکل نشویم. ما در شیوه اجرا صحبت داشتیم اما اینکه در چارچوب اسناد بالادستی است یا نه ورود نکردیم. برای ما مهم است که در اجرا، مشکل نداشته باشیم.
واکنش مجلسی‌ها به تصمیم هیئت نظارت مجمع؛ احتمال حذف «تناسبی شدن» می‌رود!
حال که «تناسبی شدن انتخابات» از فیلتر هیئت عالی نظارت مجمع تشخیص عبور نکرد، این پرسش مطرح می شود که سرنوشت این شیوه انتخاباتی در پایتخت چه خواهد شد و آیا به آوردگاه اسفند سال جاری می رسد یا «نه»؟
حدادی در پاسخ به این سوال می‌گوید: تاکید ما این است که قانون مذکور به انتخابات سال جاری برسد، از این رو این ماده باید به کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در مجلس بازگردد و پس از بررسی دوباره به صحن مجلس برود و باید ببینیم نمایندگان چه تصمیمی در این مورد اتخاذ می‌کنند.
وی با بیان اینکه از آنجایی که ایرادات هیئت عالی نظارت مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره تناسبی شدن انتخابات در تهران مبنایی است، تاکید کرد: احتمال دارد که اعضای کمیسیون شوراها ماده ۵۳ طرح اصلاح موادی از قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی درباره تناسبی شدن انتخابات تهران را از این طرح حذف کنند تا مابقی طرح تعیین تکلیف و تبدیل به قانون شود و به انتخابات اسفند ماه برسد.
البته در این بین برخی از مجلسی‌ها هم نسبت به تصمیم روز گذشته هیئت عالی نظارت مجمع تشخیص مصلحت نظام واکنش نشان دادند.
محمود عباس‌زاده مشکینی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با آنا، می‌گوید: مجمع در صورتی می‌تواند ورود پیدا کند که بین مجلس و شورای نگهبان اختلاف وجود داشته باشد، اما در رابطه با تصمیم هیئت عالی نظارت خیلی توجیه نشده‌ایم!
وی با طرح این پرسش که «این ابهام وجود دارد که آیا از جایگاه هیئت عالی نظارت می‌توان وارد فرآیند اصلاح یا رد و قبول مصوبات مجلس شد یا خیر؟»، می‌گوید: در مورد مصوبات مجلس این شورای نگهبان است که می‌تواند براساس دو نگاه قانون اساسی و شرع مقدس اسلام نظر دهد و آن را رد یا قبول کند اما نسبت به اختیارات مجمع در این زمینه تردید دارم. وقتی اختلافی وجود دارد باید به خود مجمع برود نه هیئت عالی نظارت، از این رو ورود هیئت عالی را خیلی توجیه نشده‌ام.
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در عین حال گفت: با این اوصاف بعید است «تناسبی شدن» به انتخابات امسال برسد.
البته باید به این نکته مهم نیز اذعان داشت که هیئت عالی نظارت مجمع تشخیص مصلحت وظیفه دارد مصوبات مجلس را براساس سیاست های کلی بررسی و پیرامون آن اظهار نظر کند به همین جهت براساس تکلیف و وظیفه‌ای که برعهده داشت درباره «تناسبی شدن انتخابات» هم اعلام موضع کرد و حتی در جلسه اخیر خود از کمیسیون شوراهای مجلس نیز دعوت کرده بود تا دیدگاه های آنها را هم دریافت کند.
به هرحال آنچه مشخص است هنوز ابهام در پرونده«تناسبی شدن انتخابات» در تهران وجود دارد و هنوز مشخص نیست این شیوه به انتخابات ۱۴۰۲ می‌رسد یا نه! ضمن آنکه احتمال حذف «تناسبی شدن» هم می رود. روزهای آینده کمیسیون تخصصی و صحن مجلس دراین باره تصمیم خواهد گرفت.
انتهای پیام/