تولید کاغذ در ایران؛ از اغما تا اغنا

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری علم و فناوری آنا، «انسان احساس می‌کند که کار نشر کتاب بر خلاف بعضی از زمینه‌های نامساعد، رو به پیشرفت است. «زمینه‌ی نامساعد» که می‌گویم، عمدتاً گرانی کاغذ است و گاهی نامرغوب بودن کاغذ که حالا امروز وزیر محترم به من خبر دادند که در زمینه تولید کاغذ مرغوب کار‌های خوبی را شروع کرد‌ه‌اند. من البتّه چند سال قبل به این مسئله تأکید کردم، همّت نکردند که دنبال کنند؛ حالا خب بحمدالله شروع کرده‌اند. امیدواریم که این کمک کند تا این قیمت بالای کتاب‌ها ــ که خرید کتاب با این قیمت‌ها واقعاً سخت است ــ بشکند و با ارزان شدن کاغذ، با آمدن کاغذ داخلی مرغوب، این وضع بهتر بشود.» این بخشی از تازه‌ترین از تاکیدات رهبر انقلاب برمساله تولید داخلی کاغذ است.

** دهه ۹۰ اغمای تولید کاغذ در ایران

معظم له در ده سال اخیر بار‌ها در بازدید‌های مختلف از نمایشگاه کتاب تهران بر این نکته تاکید داشته‌اند. دوره‌ای در نیمه نخست دهه ۹۰ دولت تلاش‌هایی برای بازسازی کارخانه‌های تولید داخل داشت که این تلاش‌ها به دلیل سیاست‌های نادرست حمایتی از واردات با شکست مواجه و موجب شد تا پایان دهه ۹۰ تولید کاغذ تحریر در کشور به اغما رود.

اما کلیدواژه «کاغذ» در دولت سیزدهم از همان ابتدا کلیدواژه‌ای پررنگ و جدی بود، هم رئیس جمهور و هم وزیر ارشاد در برنامه‌های پیشنهادی خود برای کاغذ بخش مجزایی داشتند، اگرچه در ابتدای دولت در اظهارنظر‌های خوشبینانه سخن از رسیدن به خودکفایی کاغذ در مسیر یک سال و نیمه شد،، اما واقعیت ماجرا آنقدر پیچیدگی داشت که این مهم در این بازه زمانی تعیین شده، قابل تحقق نباشد.

** مسیر خودکفایی کاغذ یکساله و نیمه پیموده نمی‌شود

امروز باید گفت که اگرچه با گذشت ۲ سال از فعالیت دولت هنوز به خودکفایی در تولید تحریر نرسیده‌ایم، اما در مسیر آن قرار گرفته‌ایم و چشم‌انداز آن نسبتاً روشن شده است.

** کارخانه‌ای که تا پای واگذاری رفت، امروز حرف اول را در تولید تحریر می‌زند

کارخانه چوب و کاغذ مازندران که به عنوان بزرگترین کارخانه کاغذ تحریر در کشور در اواسط دهه ۸۰ راه‌اندازی شد، در دهه ۹۰ رو به فراموشی رفت تا جایی که خط تولید تحریر در آن به کل خاموش شد و کارخانه تا آستانه واگذاری پیش رفت،، ولی امروز در راستای حمایت‌های دولت و ورود جدی سرمایه‌گذار حرف اول را در تولید تحریر در کشور می‌زند.

** رشد ۸ برابری تولید تحریر در مازندران

این کارخانه در سال گذشته از تولید ۵ هزار تن کاغذ تحریر در سال ۹۹ به ۴۴ هزار تن تولید در سال ۱۴۰۱ رسید. هم‌چنین بیش از ۷۰ درصد نیاز آموزش و پرورش به کاغذ کتاب‌های درسی (۳۵ هزار تن) در سال گذشته توسط این کارخانه تامین شد و قرار است برای سال آتی نیز کل نیاز این وزارتخانه به کاغذ کتاب‌های درسی در این کارخانه تولید شود.

** مدیرعامل مازندران: ۵۵ هزار تن در سال آتی تولید خواهیم داشت

«امید نیک‌نژاد» مدیرعامل کارخانه چوب و کاغذ مازندران در این زمینه به خبرنگار آنا می‌گوید: کارخانه کاغذ مازندران این آمادگی را دارد که برای سال جاری ۵۵ هزار تن کاغذ تحریر ایرانی با کیفیت تولید کند. سال گذشته حدود ۴۴ هزار تُن در مجموعه کاغذ مازندران تولید شد که بیش از ۳۰ هزار تُن به وزارت آموزش و پرورش و ۱۴ هزار تُن برای مصرف در بخش نشر به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تحویل شد.

** کاغذ را با حداقل سود و با کیفیت به دست ناشران می‌رسانیم

وی هم‌چنین برای سال پیش رو، اهتمام به افزایش کیفیت مواد اولیه مصرفی و کاغذ تولیدی و تجهیز و نوسازی ماشین‌آلات با حمایت سرمایه‌دار را در دستور کار این کارخانه دانسته و می‌گوید: با توجه به مصوبات اخیر کارگروه کاغذ و فرمایشات رهبر انقلاب، این کارخانه برای سال جاری ورود به خودکفایی کاغذ را تسریع خواهد کرد و با توجه به دغدغه رهبری، کاغذ را با حداقل سود کاغذ و با کیفیت به دست ناشران برساند.

مدیرعامل کارخانه مازندران ادامه می‌دهد: فرمایشات اخیر رهبری مسئولیت ما را در حوزه تولید کاغذ سنگین‌تر کرده است؛ کما اینکه در یکی دو سال گذشته اهتمام ما این بود که تأکیدات پیشین ایشان در خصوص تولید کاغذ داخلی و رسیدن کاغذ با کیفیت تولید داخل به دست ناشران را جامه عمل بپوشانیم.

با وجود افزایش ۱۶ هزار تنی تولید در کارخانه مازندران هنوز بخش بزرگی از نیاز کشور به کاغذ تحریر وابسته به کاغذ وارداتی که تابع نرخ ارز و شرایط خاص خود است، می‌ماند، در این زمینه نیز در دولت اقداماتی انجام شده است که امیدواری برای تسریع در مسیر خودکفایی کاغذ را بیشتر کرده است.

** جلسه کارگروه کاغذ و مصوباتی که به تولید سرعت بخشید

۱۷ اردیبهشت ماه سال جاری درست چند روز مانده به نمایشگاه کتاب تهران، جلسه‌ای در معاونت اول ریاست جمهوری با حضور مسئولان وزارت ارشاد و مدیران کارخانه‌های داخلی کاغذ تشکیل شد که مصوبات این جلسه برای تولید کاغذ تحریر در کشور قابل توجه بوده است.

** تغییر گروه کالایی کاغذ و رفع مشکلات کارخانه کاغذ

اگرچه این دیدار با مدیران کارخانه‌های تولیدی و سندیکای تولیدکنندگان دیر و پس از دو سال ورود دولت به حوزه کاغذ انجام شد، اما در نوع خود نقطه عطفی در این فعالیت به شمار می‌رود، در این نشست، معاون اول رئیس جمهور کاغذ را از گروه کالایی ۲ به گروه کالایی ۱ انتقال داد، تا ارز ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی برای واردات کاغذ و خمیر الیاف بلند که در تولید کاغذ تحریر استفاده می‌شود، فراهم شود. علاوه بر آن در بعد مهم‌تر در جریان تولید کشور مقرر شد، مشکلات ۳ کارخانه مهم تولیدی در کشور یعنی چوب و کاغذ مازندران، پارس و زاگرس فارس برطرف شود.

بانک ملی به عنوان سرمایه‌گذار کارخانه مازندران متعهد شد با نظر مدیرعامل این بانک، تسهیلات ۲ هزار میلیارد ریالی (۲۰۰ میلیارد تومانی) به عنوان سرمایه در گردش در اختیار کارخانه قرار دهد، با این نگاه که کارخانه تولید کاغذ چاپ و تحریر را اولویت اصلی خود در نظر بگیرد.

هم‌چنین مقرر شد که شرکت صنایع کاغذ پارس ۲۰ هزار تن کاغذ تحریر تولید کند، اما در کنارش موانع و مشکلات این واحد نیز مرتفع شود. متعاقب رفع این موانع تولید کاغذ، نماینده مصرف کنندگان یعنی وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی، این حجم کاغذ را از پارس خریداری کند.

در عین حال دولت متعهد شد که مشکلات مالی پیش آمده برای شرکت زاگرس فارس توسط بانک‌ها مرتفع شود و پس‌از آن زاگرس فارس نیز مکلف و متعهد به تولید کاغذ چاپ و تحریر خواهد شد.

به نظر می‌رسد مسیری که دولت برای تولید کاغذ در پیش گرفته است، مسیری روشن و امیدوارکننده است. فعال شدن کارخانه کاغذ پارس و زاگرس شیراز ظرفیت قابل توجهی را برای تولید فعال می‌کند. اما آیا با فعال شدن این کارخانه‌ها می‌توان کل نیاز کشور به کاغذ تحریر را پاسخ دهیم.

** روغنی گلپایگانی: کارخانه کاغذ پارس در وضعیت فعلی آمادگی تولید ندارد، اما دوست داریم به تولید بپردازیم

«ابوالفضل روغنی گلپایگانی» رئیس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ ظرفیت‌سازی داخل کشور برای تولید کاغذ تحریر را ۱۴۰ هزار تن می‌داند و معتقد است، مصرف واقعی کشور شامل کتاب‌های درسی، کمک درسی، دفتر مشق، کتاب‌های ناشران و ... زیر ۲۰۰ هزار تن است. با این رقم می‌توانیم به خودکفایی برسیم به شرط اینکه زیرساخت‌ها فراهم و حمایت‌ها انجام شود.

وی که مدیریت کارخانه کاغذ پارس را نیز بر عهده دارد، با اشاره به فعالیت این کارخانه به خبرنگار آنا می‌گوید: خوشبخانه دولت سیزدهم کارگروه کاغذ را راه اندازی کرده است و برای تولید این کالای استراتژیک امکان‌سنجی و رفتار‌سنجی می‌کند، در سال‌های گذشته به دلیل مشکلات خاص از جمله عدم حمایت‌های قانونی چرخ تولید کاغذ تحریر در کارخانه‌ها از حرکت افتاد و حالا برای تنظیم مجدد آن‌ها چند ماهی زمان نیاز است.

روغنی ادامه می‌دهد: کارخانه کاغذ پارس در وضعیت فعلی آمادگی تولید ندارد،، اما کاغذ پارس هم دوست دارد هم می‌خواهد به تولید کاغذ تحریر بپردازد، چرا که فضای تولید تحریر در کشور فضای بسیار خوبی است و مانند گذشته نیست که حمایتی وجود نداشته باشد. اکنون با حمایت دولت مزیت و فرصتی برای تولید کاغذ تحریر پیش آمده که باید از آن استفاده کرد، اما ما نیازمند سرمایه‌گذاری برای تجهیز ماشین‌آلات و تعمیرات هستیم که هم نیازمند زمان است هم بودجه.

وی با بیان این مطلب که ما حمایت مالی را مدنظر نداریم، تصریح می‌کند: برای پیشبرد تولید کاغذ در کشور دولت باید حمایت‌های قانونی خود را نیز توسعه دهد، برای نمونه ارزش افزوده واردات مواد اولیه باید اصلاح شود، به هر میزان ارز برای واردات اختصاص دادند، برای خرید مواد اولیه تولید کاغذ نیز اختصاص دهند، علاوه بر این باید فضای رقابتی آزاد و مناسبی نیز برای تولید ایجاد کنند.

مدیرعامل کارخانه کاغذ پارس ادامه می‌دهد: با فراهم کردن منابع ارزی، خرید قطعات و بازسازی و نوسازی کاغذ پارس می‌توان سال آینده به مدار تولید باز گردد، اگر همه امکانات باشد برای سال آینده ما می‌توانیم ۱۵ هزار تن تولید داشته باشیم. مشروط به تامین ارز برای بازسازی، نوسازی و احیا. هم‌چنین یک بازه زمانی حداقل یکساله نیز نیاز داریم به هر حال ما کارخانه‌ای با سهامی عام هستیم و برای رسیدن به این ظرفیت تولید باید سایر دستگاه‌ها را خاموش کنیم که این برای ما ضرر و زیان نیز به همراه دارد.

** تکیه دولت بر ۳ واحد تولیدی در ایران برای رسیدن به خودکفایی؛ کارخانه کاغذ مازندران، پارس و زاگرس فارس 

کارخانه کاغذ زاگرس فارس، می‌تواند سالانه تا ۴۰ هزار تُن کاغذ تحریر تولید کند، اما نیازمند تسهیلات ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیارد تومانی برای ادامه پروژه خود برای رسیدن به تولید است و حالا با وعده معاون اول رئیس جمهور این تسهیلات درمسیر پرداخت است و این امیدواری وجود دارد که تا پایان سال این کارخانه نیز به تولید برسد.

شتاب فعالیت‌های دولت در رسیدن به خودکفایی کاغذ ستودنی است،، اما نباید از نظر دور داشت که ماندن مصوبات بر روی کاغذ دردی را از تولید دوا نمی‌کند، اگر قرار باشد گرهی از مسئله کاغذ باز شود، باید همه اجزای دولت و نهاد‌های زیرمجموعه وزارت فرهنگ و وزارت صمت در آن جهت حرکت کنند نه اینکه وزارت ارشاد که متولی حوزه کاغذ نیست با جدیت این مسیر را دنبال کند و در وزارت صمت خبری نباشد.