اگر در رأس تحول نباشیم، از بین خواهیم رفت

به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، نشست صمیمانه دکتر محمدمهدی طهرانچی با اعضای هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی استان کرمان در سالن پروفسور غلامرضا ستوده واحد سیرجان برگزار شد.


دکتر طهرانچی در ابتدای این نشست با تبریک ولادت امام رضا (ع) گفت: در کتاب «ریشه‌های شرقی تمدن غربی» نوشته جان ام.‌هابسون آمده است که تمدن غرب به این موقعیت نمی‌رسید مگر آنکه تمدن دوره اسلامی را در می‌یافت و محققان حوزه تاریخ علم معتقدند که تمدن دوره اسلامی نیز شکل نمی‌گرفت مگر با حضور امام و مولایمان در سرزمین خراسان.


وی با اشاره به موضوع جامعه و اجتماع علمی اظهار داشت: کسانی که وضع‌کننده نظام علم غرب در ایران هستند، بحث scientific community را مطرح کرده و می‌پرسند آیا در ایران اجتماع علمی و جامعه علمی شکل گرفته یا خیر. این افراد تصور می‌کنند که اجتماع علمی سوغات تمدن غرب است، اما در رجوع به قرآن کریم، با مفهومی تحت عنوان «قوم» مواجه می‌شویم که 51 بار در قالب «إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ...» قرآن کریم تکرار شده که در آن به ویژگی‌های جامعه ایمانی و جامعه علمی (لِّقَوْمٍ یَعْقِلُونَ، لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ، لِقَوْمٍ یَسْمَعُونَ و...) پرداخته شده است. یعنی خداوند متعال پدیده انسانی، اجتماعی و طبیعی را مطرح کرده و می‌فرماید در آن نشانه‌هایی برای جامعه علمی است. 


رئیس دانشگاه آزاد اسلامی خاطرنشان کرد: برخورد ما با قرآن کریم عمدتاً از منظر ایمانی است در صورتی که قرآن از منظر علمی نشانه‌هایی برای جامعه خردورزان، اهل نقل و... دارد. این موضوع می‌طلبد که نگاه ما به قرآن فقط از منظر جامعه ایمانی نباشد.


عضو هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به مؤلفه‌های هر جامعه گفت: هر جامعه و قومی دارای مؤلفه‌هایی همچون رهبر، کتاب، مشخصه و خصلت‌های خود است که فرا زمان و فرا مکان است. یکی از ویژگی‌های هر قوم، روشمندی قالب آن است که به عنوان صفت ممیزه قوم شناخته می‌شود. «سمع»، «ابصار» و «افئده» ابزار شناخت هستند و علم یعنی یادگیری آنچه از مکتوبات فرموده‌های خداوند و دستاوردهای بشر است. اینکه ما ادبیاتی تحت عنوان سازمان یادگیرنده داریم، در تعبیر لِقَوْمٍ یَسْمَعُونَ است.


دکتر طهرانچی با بیان اینکه جامعه علمی در قرآن کریم به رسمیت شناخته شده و برای آن خصوصیاتی بیان شده است، تصریح کرد: جامعه علمی باید خود را با خصوصیات بیان‌شده در قرآن بشناسد و ما اگر خودمان را جامعه می‌دانیم، باید مشخص کنیم که از چه جنس اجتماعی هستیم. تفاوت اجتماع دانشگاه با مدارس قبلی این بود که مدارس اجتماع نبودند و شاگرد نزد استاد می‌رفت و علم می‌آموخت، اما اکنون دانشگاه و مدرسه اصل شده نه فرد و استاد. در حال حاضر از فردیت عبور کرده‌ایم و یک اثر جمعی داریم. یک اجتماع  تشکیل شده است که یک برآیند و مشخصه به نام دانشگاه دارد که سازمان خردمند، فکور و دانشی است و اگر قرار است در آن تحول ایجاد شود، باید تک تک اعضا در آن سهیم و شریک باشند چرا که تمامی اجزای دانشگاه اثرگذار هستند؛ همانطور که خداوند متعال می‌فرماید «انّ اللَّه لایغیّر ما بقوم حتّی یغیّروا مابأنفسهم».


**هر قومی که تحولات را درک نکند محکوم به فناست

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی تأکید کرد: هر قومی که تحولات را درک نکند و برمبنای «من أساطیر الأولین» درمقابل اصلاح مقاومت کند، محکوم به فناست.


وی با بیان اینکه همه اجزا و ارکان دانشگاه باید در فرآیند تحول نقش‌آفرین باشند، گفت: دانشگاه آزاد اسلامی قصد دارد الگوی تحول را استخراج کند و در این راه تمامی ارکان و اجزا نقش مؤثر دارند. دانشگاه بسان یک سازمان، رفتار جمعی دارد که می‌تواند به سمت تحول و تعالی یا رو به انحطاط حرکت کند. برای آنکه تحول را درک کنیم، باید برنامه رهبری سازمان بر طبل تحول بکوبد و مرامنامه و کتابنامه داشته باشد و افراد تحول را از آن خودشان بدانند.


عضو هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی در بخش دیگر از سخنان خود، با اشاره به تحولات اجتماعی و فناورانه جهان گفت: در عصری واقع شده‌ایم که سرعت تحولات اجتماعی و فناورانه از سده‌ها و دهه‌ها و سال‌ها کاهش یافته و بسیار سریع شده است و انسان علاوه بر تسخیر آسمان و زمین، به دست‌ورزی خلقت روی آورده است. در این تحولات، محیط دور و نزدیک آنچنان تغییر کرده که فرزندان ما با اینکه در منزل یا کلاس هستند اما از شخصیت‌های دیگری در محیط‌های بسیار دوردست الگوی روزمره می‌گیرند. تحولات سریع اجتماعی فناورانه، سازمان‌هایی را که در یک نقطه بایستند، از بین می‌برد پس بنابراین باید درک بموقع و راه‌حل بهنگام در مواجهه با تحولات داشته باشیم.


**اگر در رأس تحول نباشیم، از بین خواهیم رفت

وی افزود: در رأس مخروط تحول، پیشتازان تحول و در طبقه میانی پیروان تحول قرار دارند. بنابراین اگر در رأس تحول نباشیم، از بین خواهیم رفت و اگر ما تحول‌سازی نکنیم، دیگران تحول‌ساز خواهند بود و جایی برای ما نمی‌ماند. از آنجا که سرزمین ما به لحاظ تاریخی، فرهنگی و ژئوپلیتیک یکی از نقاط مهم جهان است، به یکی از اهداف مخروط تحول دنیای غرب تبدیل شده‌ایم.


دکتر طهرانچی خاطرنشان کرد: جنگ تحول‌ها یک مقوله سیاسی نبود. غرب پس از فروپاشی شوروی به این نتیجه رسید که پروژه جهانی‌سازی را پیاده کند اما از طریق سیاست نتوانست به این مقصود دست یابد و ابزار جهانی‌سازی را گسترش داد و با اینترنت فرهنگ‌ها را یکپارچه کرد. به همین دلیل آموزش رسمی مورد هدف جهانی سازی قرار گرفت چرا که هیچ سازمان فرهنگی از نظر آنها نباید سرپا بماند.


**اگر دانشگاه در مقوله انتقال دانش بماند، عرصه را به هوش مصنوعی واگذار خواهد کرد

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی به تحولات اخیر در حوزه هوش مصنوعی اشاره کرد و افزود: چشمه بعدی تحول، هوش مصنوعی است که سرآغاز یک دوران جدید است. هوش مصنوعی امروز رقیب تک تک ما در آموزش عالی شده و به سؤالات جوانان و دانشجویان بسیار سریع‌تر، جامع‌تر و کامل‌تر پاسخ می‌دهد. اما هوش مصنوعی نمی‌تواند عقلانیت به خرج بدهد و تنها قادر است فراگیری را برمبنای آنچه دانش بشری به او داده، منتقل کند. اگر دانشگاه در مقوله انتقال دانش بماند، عرصه را به هوش مصنوعی واگذار خواهد کرد، بنابراین اگر مسئله و تحول را درک نکنیم و برای آن راه‌حل نداشته باشیم، دانشگاه‌ها به موزه تبدیل خواهند شد. 


**کسانی که ذیل هوش مصنوعی بمانند، برده می‌شوند

وی ادامه داد: واقعیت این است که نوعی برده‌داری مدرن اتفاق افتاده و کسانی که ذیل هوش مصنوعی بمانند، برده می‌شوند و کسانی که از آن عبور کنند، آقایی خواهند کرد، چرا که غرب خود را برای برده‌داری جدید آماده کرده و برای آن از لایه میانی یعنی هوش مصنوعی (AI) گذشته است. در این عصر مصرف‌کنندگان برده و تولیدکنندگان ارباب خواهند بود. دنیای غرب از نگاه تولید اشتراک جمعی به مصرف تبدیل می‌شود و اکثریت را تبدیل به مصرف‌کننده می‌کند و فناوری را در انحصار می‌گیرد تا بتواند منابع دیگران را مصرف کند. 


عضو هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی با تأکید بر اینکه معدن سرمایه مردم است و هم می‌توان به صورت خام و محصول میانی فروخته شود و هم با سرمایه انسانی درآمد بالایی از آن کسب کرد، گفت: غرب می‌خواهد همه مصرف کننده دانش باشند و آنها مصرف کنندده منابع خدادادی. به عنوان نمونه؛ برخی از معادن آفریقا را برای 200 سال اجاره کرده‌اند.


دکتر طهرانچی با بیان این پرسش که دانشگاه چگونه باید موثر بودن خود را حفظ کند، تصریح کرد: دانشگاه آزاد اسلامی برای تأثیرگذاری خود راه حل دارد و معتقدیم که باید مدل تربیت خود را تغییر دهیم. واقعیت این است که انسان مصداق آیه شریفه «ظَهَرَ الْفَسَادُ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ لِیُذِیقَهُمْ بَعْضَ الَّذِی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ» است. بنابراین باید به انسان برگردیم و قومی که قرآن آن را تعریف می‌کند و ویژگی‌هایی که برای ما قائل است.


رئیس دانشگاه آزاد اسلامی خاطرنشان کرد: داستان حضرت موسی و حضرت خضر می‌تواند الگوی بسیار خوبی برای ما باشد؛ چرا که حضرت موسی به دنبال معلمی برای رشد خود بود و ما نیز به جای آنکه دانشجویان را مخزن علم کنیم، باید آنها را رشد دهیم. حضرت موسی به دنبال معلمی بود که عبدی از بندگان خدا باشد و از طرف خداوند به او محبت و رحمت عطا شده باشد. بنابراین ما نیز در محیط دانشگاه و مدرسه باید عبد خدا، منبع محبت و صاحب علم باشیم و اگر این سه ویژگی را داشتیم، هوش مصنوعی بی‌روح نمی‌تواند ما را پس بزند.


وی با اشاره به لزوم تغییر روش تربیت در دانشگاه گفت: باید دست دانشجو را بگیریم و در معیت خودمان او را تربیت کنیم و این روش تربیتی است که کامپیوتر و هوش مصنوعی نمی‌تواند جای آن را بگیرد. در تربیت پزشک، از روش معیت استفاده می‌شود اما در مهندسی کارآموزی داریم که روش آموزشی موفقی نبوده و روش درست معیت است که سؤال را برای دانشجو به وجود آورد. در پزشکی، استاد و شاگرد در محیط عمل و بر بالین بیمار حاضر می‌شوند؛ در آموزش مهندسی نیز دانشجو را باید به صنعت ببریم چرا که آموزش در کلاس دیگر جوابگو نیست و اگر بخواهیم بر جای خودمان بایستیم، دیگران جایگاه ما را می‌گیرند و اگر تحولات را درک نکنیم و یک قدم جلو نرویم، حذف می‌شویم. ما باید مداومت در یادگیری و صبر دانشجویان را افزایش دهیم.


عضو هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی به چهار مؤلفه موردتوجه دانشگاه اشاره و تأکید کرد: محبت، معیت، تعقل و تفکر خصوصیاتی است که هوش مصنوعی نمی‌تواند با آنها رقابت کند. 


**مدل مواجهه دانشگاه آزاد اسلامی با تحولات اجتماعی فناورانه، سند تحول و تعالی است

دکتر طهرانچی با بیان اینکه مدل مواجهه دانشگاه آزاد اسلامی با تحولات اجتماعی فناورانه، سند تحول و تعالی است، گفت: در این سند پنج چرخش تحول‌آفرین در حوزه‌های آموزش، پژوهش، اقتصاد، فرهنگ و مدیریت مدنظر قرار گرفته تا دانشگاه آزاد اسلامی به دانشگاهی «پرورش‌گر و توسعه‌دهنده فضای انقلابی»، «سرآمد و پاسخگو» و «کارآمد و پایدار» تبدیل شود.


رئیس دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: برای تبدیل شدن به دانشگاه «پرورش‌گر» باید قوم یعقلون باشیم. اگر قوم یسمعون باشیم، نمی توانیم انسان عاقل تربیت کنیم؛ بنابراین باید از اهل نقل به اهل عقل عبور کنیم و کلاس‌های ما محل تحلیل باشد. در کلاس باید القای پرسش صورت گیرد و تحریک یادگیری کنیم. در کتاب‌های آموزش عالی دهه اخیر، همه متفق القول هستند که الگوی اول تولید دانش که دانشگاه محور و مرجع بوده، تمام شده است و اکنون رقبایی همچون Coursera ظهور و بروز پیدا کرده‌اند که می‌توانند جای دانشگاه را پر کنند.


**در آموزش‌های غیرپزشکی، کارآموزی و کارورزی لازم داریم

وی تأکید کرد: ما در دانشگاه آزاد اسلامی به عنوان تنها دانشگاهی که مدل آموزش پزشکی و غیرپزشکی را به صورت همزمان دارد، به این نتیجه رسیده‌ایم که اقبال مردم نسبت به آموزش پزشکی بهتر است، چرا که تصور می‌کنند این مدل می‌تواند آینده آنها را تأمین کند. به همین دلیل هیچ‌کس برای پرستار شدن، به سراغ ChatGPT یا Coursera نمی‌رود، بلکه در معیت استاد خود به بیمارستان می‌رود؛ پس ما در آموزش‌های غیرپزشکی، کارآموزی و کارورزی لازم داریم و باید مدل‌های خود را تغییر دهیم. ما به عنوان دانشگاه، اهل خرد و علم هستیم. بسیاری از اصناف در مواجهه با تحولات اتفاق افتاده، روش خود را تغییر دادند؛ دانشگاه نیز نباید در روش خود در جمود بماند و باید به سمت درک تحولات و تغییرات برود.


عضو هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی با تأکید بر اینکه بدون شک دانشگاه باید روش خود را تغییر دهد، چرا که روش کلاس محور دیگر پاسخگو نیست و باید برای روش جدید تدبیر کرد، گفت: در این راستا، مدل دانشگاه آزاد اسلامی، سرای نوآوری است و علاوه بر آن، تغییراتی در حوزه علمی دانشگاه به وجود آورده ایم که به عنوان نمونه برای رشته روانشناسی، دانشکدگان روانشناسی در سازمان مرکزی، دانشکده روانشناسی در 31 استان و گروه روانشناسی در سطح واحدها دانشگاه آزاد اسلامی تشکیل می‌شود تا یک انسجام و تحول درونی رقم بزنیم.


**در هر واحد دانشگاهی دانشسرا خلق می‌شود

وی افزود: همچنین در هر واحد دانشگاهی دانشسرا خلق می‌شود که همان سرای نوآوری است که از آموزش تا نوآوری در آن جای می‌گیرد؛ مانند آموزش پزشکی که از آموزش پایه تا تخصص‌های مختلف شامل می‌شود. در این مدل، دو دسته استاد پایه و استاد عرصه خواهیم داشت.


دکتر طهرانچی با بیان اینکه بعداز خداوند متعال، بزرگترین معلم بشر پیامبر مکرم اسلام است، گفت: در قرآن کریم درباره پیامبر (ص) گفته می‌شود که در بازار قدم می‌زد (یَمْشُونَ فِی الْأَسْواقِ). یعنی پیامبر در کف جامعه حضور داشت. با استفاده از این مدل، به این نتیجه می‌رسیم که نمی توان رشته مهندسی مکانیک را در کلاس آموزش داد؛ بلکه دانشجو را باید در سرا تربیت کنیم.


رئیس دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: دانشسرای ساخت و تولید سیرجان و قطعه‌سازی مانند یک بیمار در آموزش پزشکی، یک مورد آموزشی در حوزه مهندسی است که دانشجو و استاد همراه یکدیگر در تولید آن حضور دارند و دانشجو مراحل ساخت قطعه را در عمل می‌آموزد و این تفاوت آموزش دانشگاهی و هوش مصنوعی است. باید مدل را عوض کرد. باید طرحی نو درانداخت، اتفاقات جدی رقم زد و برای آینده کشور کار کرد.


در ادامه این نشست دوساعته، دکتر طهرانچی به سؤالات و دغدغه‌های مطرح شده از سوی اعضای هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی استان کرمان پاسخ داد.
توضیح جزئیات افزایش حقوق کارکنان و اعضای هیأت علمی، افزایش مرخصی زایمان کارمندان و اعضای هیأت علمی خانم از 9 ماه به 24 ماه، تبدیل اساتید حق‌التدریس به اعضای هیأت علمی وابسته یا دستیاران آموزشی، ایجاد شبکه ساخت و تولید ابری (Cloud manufacturing)، طرح مسکن کارکنان و اعضای هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، ایجاد سرای نوآوری صنعت ساختمان و... ازجمله مسائل مطرح شده در این نشست بود.