احترام به معلمان، حلقه مفقوده نظام آموزش‌وپرورش
گروه جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، در جامعه انسانى اساسى‌ترین کار، تعلیم و تربیت است. کسى که این رسالت را به دوش مى‌کشد، «معلم» است. کار معلمى به هرگونه تلاشى که براى هدایت، تکامل و تعلیم و آموزش انسان صورت مى‌گیرد، اطلاق مى‌شود؛ براساس همین تعریف است که پیامبران، معلم بشر خوانده مى‌شوند. همچنین پدر و مادر و دیگر اعضاى خانواده برای کوچک‌تر‌ها نقش معلم را دارند؛ اما در نام‌گذارى طبقات مختلفى که وظیفه تعلیم و تربیت را برعهده گرفته‌اند، اصطلاحاً تنها به یک طبقه «معلم» مى‌گویند، یعنى همان کسانى که رسالت آموزش‌وپرورش فرزندان ما را از دوره کودکى و تحصیلات ابتدایى تا دوره جوانى و تحصیلات عالى، برعهده مى‌گیرند.
در جامعه اسلامى ما این وظیفه مهم برعهده انسان‌هاى شریف، قانع و وظیفه‌شناسى است که از سرِ تعهد و دلسوزى به ساختن و شکل‌دهى استعدادهاى مؤمن و کاردان مشغول هستند. مردم ما نیز از آنجا که به نقش این طبقه فرهیخته آگاه هستند، همیشه از کارشان تقدیر مى‌کنند و حتى روز مشخصى را هم به‌نام «روز معلم» تعیین کرده‌اند.
با شیوع ویروس کرونا در کشور، از اسفندماه ۹۸ مدارس سراسر کشور به تعطیلی کشیده شدند و آموزش حضوری جای خود را به آموزش از طریق فضای مجازی و از راه دور داد؛ فرازونشیب‌های سیستم آموزش آنلاین با چالش‌هایی از سوی دانش‌آموزان و دبیران همراه بود، اما مهم‌ترین آسیب‌هایی که متوجه سیستم آموزش‌وپرورش شد، بی‌قانونی کودکان، بی‌احترامی برخی دانش‌آموزان به دبیر خود، مسخره کردن دبیران، توجه بیش از اندازه سیستم نظام آموزش‌وپرورش به دانش‌آموزان و ... بود.
از طرف دیگر حدود یک دهه است که سیستم تربیت به سمت فرزندسالاری پیش رفته است، این سیستم باعث شده که دبیر حتی نتواند از دانش‌آموز انتقاد کند که چرا تکالیفش را انجام نداده است؛ چراکه والدین با حضور در مدرسه از دبیر گلایه می‌کنند و با توجه به اینکه سیستم آموزش‌وپرورش هم دانش‌آموز و والد محور شده، حق را به دانش‌آموزان می‌دهند و از دبیر می‌خواهند که از فرد عذرخواهی کند! از طرفی برخی دانش‌آموزان هم با گرفتن فیلم از دبیر خود، آبروی او را برده و برای دبیرشان چالش ایجاد می‌کنند.
در مدارس امروز دیگر تربیت و پرورش جایی ندارد!
از طرفی به عقیده برخی از کارشناسان آموزشی و تربیتی، در مدارس امروز دیگر تربیت و پرورش جایی ندارد؛ بررسی‌ها نشان می‌دهد که یکی از اهداف انقلاب تربیت و پرورش دانش‌آموزان موفق و با بصیرت بوده، به‌گونه‌ای که بتوانند در آینده و بعد از اتمام تحصیل خود در جامعه و کشور نقش مهم و اساسی ایفا کنند. از طرفی همان‌طور که می‌دانید، آموزش‌وپرورش نقش بسزایی بر تربیت سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و آموزشی دانش‌آموزان دارد، اما گویا در چندسال گذشته به‌ویژه سه سال اخیر، با توجه به تعطیلی مدارس به‌دلیل شیوع کرونا، برخی از حوزه‌های تأثیرگذار نظام هم به خواب رفته‌اند، به‌گونه‌ای که مشاهدات نشان می‌دهد آموزش‌وپرورش کشور ما نتوانسته براساس نیاز و خواسته دانش‌آموزان عمل کند.
با گسترش مدارس غیرانتفاعی جایگاه معلم در جامعه تنزل یافته
از طرف دیگر کیفیت پایین آموزش، آموزش در بستر مجازی همراه با تقلب باعث شده است که دانش‌آموزان بدون یاد گرفتن دروس پایه، به مقطع دیگر بروند؛ در همین راستا با تعدادی از دبیران آموزش‌وپرورش به گفتگو نشسته‌ایم که نتیجه را باهم می‌خوانیم:
سیده‌مریم قمری با بیان اینکه جایگاه معلم در جامعه و سیستم آموزش‌وپرورش مغفول مانده است، عنوان کرد: البته این جایگاه چندسالی است که در کشور تنزل یافته و به مهم‌ترین دلیل آن به نظر بنده، گسترش مدارس غیر انتفاعی است.
وی با بیان اینکه در مدارس غیر انتفاعی و طی تدریس‌های خصوصی برخی از دبیران برای بهره‌مندی از خدمات مدرسه و والدین با دانش‌آموز بیش از حد صمیمی می‌شوند تا جایی که کودک وی را به اسم کوچک صدا می‌کند، افزود: البته من منکر فضای صمیمی بین دانش‌آموز و مربیان نیستم، اما این صمیمیت نباید به شأن و احترام دبیران خدشه وارد کند.
این دبیر ادبیات دوره متوسطه دوم با بیان اینکه برخورد بیش از حد صمیمی برخی از دبیران با دانش‌آموزان باعث می‌شود که فرد در دوران بالاتر تحصیل به حرف معلم گوش ندهد و با کوچک‌ترین تلنگری از دبیر خود (مثل اینکه چرا درس نخواندی؟) ناراحت شود، عنوان کرد: از طرفی والدین بعد از ناراحتی فرزند خود به مدرسه جهت انتقاد کردن مراجعه می‌کنند و از آنجایی که امروزه والدین محور نظام آموزش‌وپرورش هستند، مدیر و اعضای مدرسه هم از کودک دفاع کرده و معلم را مجبور به معذرت‌خواهی از دانش‌آموز می‌کنند.
آنلاین باعث شد که دانش‌آموزان به خود اجازه دهند معلمشان را مسخره و اشتباه او را در فضای مجازی منتشر و وایرال کنند
قمری با بیان اینکه از طرفی دیگر فضای مجازی هم به اوضاع مذکور دامن زده است، خاطرنشان کرد: آموزش آنلاین باعث شد که دانش‌آموزان به خود اجازه دهند معلمشان را مسخره و اشتباه او را در فضای مجازی منتشر و وایرال کنند.
وی در پاسخ به اینکه مهم‌ترین چالش سیستم آموزش‌وپرورش را چه ارزیابی می‌کنید؟ گفت: به عقیده من دیگر چیزی از پرورش در مدارس نمانده است؛ بی‌قانونی و سهل‌انگاری باعث شده که دانش‌آموزان با هر رفتار و پوششی که دوست دارند در مدرسه حاضر شوند.
این دبیر ادبیات از نبود کلاس‌های نوین آموزشی انتقاد کرد و افزود: سبک تدریس معلمان مانند چندین‌سال پیش و تک‌محوره بوده؛ این درحالی است که نوع رفتار، هوش و سبک زندگی دانش‌آموزان تغییر کرده و باید آموزش خلاقیت‌محور جایگزین این سیستم آموزشی شود.
یک دبیر ریاضی دوره متوسطه دوم نیز با بیان اینکه دیدگاه جامعه نسبت به دبیران این است که افراد مثبت اخلاقی هستند که می‌توان به آن‌ها اعتماد کرد، تصریح کرد: با توجه به حقوقی که این قشر دریافت می‌کنند، تصور اکثر دانش‌آموزان این است که دبیران آن‌ها نیاز مالی دارند.
هانیه قاسمی با بیان اینکه درحال حاضر سیستم تربیت فرزندسالار بر جامعه حاکم شده است، اظهار کرد: به همین دلیل دانش‌آموزان اصلاً به حرف‌های دبیران خود توجه نمی‌کنند و در کلاس و مدرسه هرطور که دوست دارند، عمل می‌کنند.
وی با بیان اینکه اکثر دانش‌آموزان معلم و دبیر را فردی می‌دانند که وظیفه‌ای را به‌صورت مستمر انجام می‌دهد و در قِبال آن پول می‌گیرد و به همین دلیل اصلاً ارزش و احترامی برای دبیر خود قائل نمی‌شوند، اظهار کرد: تأثیرگذاری صحبت‌ها، تربیت و آموزش دبیران به دانش‌آموزان به‌طور چشمگیری کاهش یافته است.
آزادی فضا‌های مجازی و اجرای پویش‌ها و چالش‌های فضا‌هایی مثل تیک‌تاک باعث شده این نسل زودتر از موعود به بلوغ برسند و تمرکز کمتری بر درس دارند
این دبیر ریاضی با بیان اینکه نسل جدید بسیار آزادتر، گستاخ‌تر و بی‌دغدغه‌تر از نسل‌های گذشته هستند، عنوان کرد: آزادی فضا‌های مجازی و اجرای پویش‌ها و چالش‌های فضا‌هایی مثل تیک‌تاک باعث شده این نسل زودتر از موعود به بلوغ برسند و این امر سبب آن است که تمرکز کمتری بر درس دارند.
قاسمی با بیان اینکه درحال حاضر آموزش‌های ضمن خدمت به اعطای یک گواهی ختم می‌شود، ابراز کرد: بسیاری از دبیران فقط برای دریافت گواهی ضمن خدمت و برخورداری از امتیاز‌های آن در این دوره‌ها شرکت می‌کنند.
وی ضمن تأکید بر لزوم آموزش‌های به‌روز و براساس روش‌های جدید آموزشی، خاطرنشان کرد: به‌دلیل کافی نبودن بودجه و اعتبارات این اتفاق رخ می‌دهد و دبیران مجبور هستند مانند دهه‌های گذشته تدریس کنند.
میزان درآمد یک دبیر بسیار کمتر از کارمندان ارگان‌های دیگر است
این دبیر ریاضی ضمن انتقاد از ناکارآمد بودن سیستم آموزش نظام خدمت دبیران و برگزاری آن در بستر وب، یادآور شد: دبیران نباید دغدغه معیشت داشته باشند، درواقع میزان درآمد یک دبیر بسیار کمتر از کارمندان ارگان‌های دیگر است.
قاسمی با بیان اینکه تورم موجود و وضعیت اقتصادی جامعه باعث شده که دبیران به‌ناچار کار پاره‌وقت و دوم داشته باشند، اظهار کرد: به‌طور مثال یکی از دبیران برای امرار معاش خود مجبور شد راننده سرویس دانش‌آموزانش هم بشود و این امر به شأن و شخصیت معلم خدشه وارد می‌کند.
وی با بیان اینکه شرایط جامعه و بیکاری جمع زیادی از تحصیلکرده‌ها باعث شد دانش‌آموزان انگیزه خود را برای درس خواندن از دست بدهند، عنوان کرد: برخی از دانش‌آموزان بار‌ها به من گفته‌اند که درس بخوانیم که چه شود؟ وقتی آینده‌ای نداریم!
یک دبیر معارف دوره متوسطه اول نیز با بیان اینکه معلم جایگاه بسیار والایی در اسلام و قرآن دارد، عنوان کرد: تا جایی که امام علی (ع) می‌فرماید «هرکس به من کلمه‌ای یاد دهد، من را بنده خودش کرده است».
اکرم نعمتی با بیان اینکه متأسفانه معلمان در جامعه جایگاه خوبی ندارند، خاطرنشان کرد: در جامعه ما به جنبه مادی دبیران توجه می‌کنند و به حقوق و تعطیلات زیاد معلمان می‌پردازند.
وی با بیان اینکه در چندسال اخیر شاهد نزول مقام و ارزش معلم در جامعه هستیم، اذعان کرد: این درحالی است که در کشور‌های دیگر مقام معلم حتی بیشتر از رئیس‌جمهور بوده و در آنجا احترام خاصی برای دبیران خود قائل هستند؛ چراکه آن‌ها معتقدند بدون معلم هیچ فردی به پیشرفت نمی‌رسد و آموزش‌های دبیران توانسته افراد را به مقام‌های بلند مثل رئیس‌جمهور و غیره برساند.
این دبیر معارف با بیان اینکه مقبولیت دبیران در چندسال اخیر نزد دانش‌آموزان به‌شدت کاهش یافته است، ابراز کرد: گسترش فضای مجازی، اهمیت دادن بیش از اندازه به کودکان و غیره، به این قضیه دامن زده است.
وی با بیان اینکه جای آموزش مهارت‌های زندگی در مدارس خالی است، عنوان کرد: به عقیده بنده بهتر است به‌جای برخی از دروسی که مورد نیاز رشته دانش‌آموز نیست، به کودکان از همان ابتدا مهارت‌های زندگی همچون کنترل استرس، خشم، نحوه احترام به بزرگ‌تر، فن بیان و ... آموزش داده شود.
با توجه به آنچه گفته شد، شرایط امروز جامعه نشان داده که لازم است هرچه سریع‌تر در نظام آموزش‌وپرورش تغییراتی ایجاد کنیم و شاهد تحول این نظام باشیم؛ درواقع آنچه که در نظام آموزش‌وپرورش ما مورد غفلت قرار گرفته، آموزش مهارت‌های مختلف زندگی است که گویی در بین تمام دروس گم شده، ازنظر سازمان آموزش‌وپرورش این مهارت‌ها اهمیت ندارند، اما درحال حاضر جامعه ما از نبود همین آموزش‌ها آسیب دیده است. به عبارت دیگر سیستم آموزشی ما همچون ده‌ها سال قبل است، با اینکه دانش‌آموزان امروز با نوجوانان آن دوره از زمین تا آسمان فرق دارند؛ شاهد هیچ تغییری نیز در این خصوص نیستیم.
این‌روز‌ها شاهد برگزاری امتحانات پایان سال میلیون‌ها دانش‌آموز هستیم که با تکیه بر نظام حافظه‌محور، مجبور به حفظ کوهی از مطالب درسی هستند و در چنین نظام آموزشی و چنین فرآیندی در یادگیری، میلیون‌ها پدر و مادر نیز همگام با فرزندان دانش‌آموز خود، استرس امتحان و شب بیداری و ده‌ها مشکل دیگر را تحمل می‌کنند.
این درحالی است که نظام آموزشی خلاقیت‌محور، نقطه مقابل نظام حافظه‌محور بوده و حال‌وهوای خاص این‌روز‌ها شاید بهانه بدی برای تأکید دوباره بر ضرورت تغییر در رویکرد و ساختار نظام آموزشی ایران نباشد.
با نگاهی به چشم‌انداز آموزش‌وپرورش کشور در چندسال اخیر، متوجه می‌شویم که با وجود توجه نسبی به بحث خلاقیت و نوآوری، هنوز در سیستم آموزشی و پرورشی کشور خود شاهد تغییرات قابل ملاحظه‌ای در این زمینه نبوده‌ایم و می‌توان گفت خلاقیت همچنان حلقه مفقوده نظام آموزشی است.
از آنجایی که پیشرفت و ترقی هر مملکت در گرو آموزش‌وپرورش آن کشور است و دست توانای آموزش‌وپرورش، معلمین هستند، بنابراین معلمان در این راه مسئولیت بزرگ و خطیری برعهده دارند که لازم است با آموزش به‌روز و نوین در این خصوص تجدید نظر کنیم و از طرفی دانش‌آموزان باید مهارت‌های مختلف را یاد بگیرند و از مهم‌تر والدین به آن‌ها یاد دهند که باید به دبیر خود احترام بگذارند.
انتهای پیام/