دستیابی به محصول فناورانه و دانش‌بنیان از گیاهان دارویی و زینتی

گروه استان‌های خبرگزاری آنا- احسان عربی مفرد؛ معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی به‌تازگی و براساس ارزیابی انجام شده و مصوبه بیست و سومین شورای مدیریت فعالیت‌های دانش‌بنیان، مجوز دائم چهار سرای نوآوری این دانشگاه و مجوز اولیه سرای نوآوری واحد علوم و تحقیقات را صادر کرد.

ارزیابی و سطح‌بندی سرا‌های نوآوری به صورت سالانه توسط اداره کل سرا‌های نوآوری و براساس شاخص‌های مصوب شورای مدیریت فعالیت‌های دانش‌بنیان دانشگاه آزاد اسلامی انجام می‌شود.

مجوز‌های دائم معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی سرا‌های نوآوری «بذر‌های گلخانه‌ای» دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر مجلسی، «فولاد، زنجیره تامین و صنایع وابسته» واحد سیرجان، «کشت و تجاری‌سازی گیاهان زینتی» واحد گرگان و «گیاهان دارویی» واحد اصفهان (خوراسگان) را شامل می‌شود.

در این گزارش و در بخش دوم و پایانی(بخش نخست را اینجا بخوانید) به بررسی و بازتاب عملکرد و فعالیت‌های دو سرا‌ی نوآوری دیگر واحد‌های دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی دارای مجوز دائم پرداخته و رموز موفقیت، کارکرد‌ها و شاخص‌های کمی، کیفی و مالی آن‌ها بررسی می‌شود تا چرایی و چگونگی صدور مجوز دائم برای آن‌ها تبیین شود.

** ورود به عرصه صنعت گل و گیاهان زینتی

امروزه صنعت تولید گل و گیاهان زینتی به یکی از سودآورترین فعالیت‌ها تبدیل شده به‌طوری‌که سالانه میلیارد‌ها دلار سود نصیب کشور‌های تولیدکننده گل در جهان می‌شود. در کشور ما نیز با توجه به شرایط اقلیمی تولید گل و گیاه زمینه مناسبی برای ارزآوری و ایجاد اشتغال پایدار محسوب شده به گونه‌ا‌ی‌که از ۱۳ اقلیم شناخته شده در جهان، استان گلستان دارای هشت اقلیم است.

همسایگی استان گلستان با کشور‌های آسیای میانه و ناتوان بودن این کشور‌ها به دلیل شرایط آب و هوایی برای تولید گل و گیاه نیز شرایط مناسبی را برای صادرات در این بخش فراهم کرده است.

برخورداری دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان از رشته‌های کشاورزی، باغبانی و گیاه‌پزشکی از مقطع کاردانی تا دکتری تخصصی سبب شد که این دانشگاه از سال ۱۳۹۵ با ساخت گلخانه پا به عرصه صنعت گل و گیاهان زینتی بگذارد.

شهرک گلخانه‌‌ای فرهیختگان دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان سال ۱۳۹۵ به‌عنوان نخستین و بزرگ‌ترین شهرک گلخانه‌ای کاکتوس شمال ایران به وسعت ۵ هکتار با ۳۷ گلخانه سرپوشیده به وسعت ۳۰ هزار متر مربع کار خود را آغاز و سال ۱۳۹۸ مجوز سرای نوآوری کشت و تجاری‌سازی گیاهان زینتی را از سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی کسب کرد.

محسن تجری رئیس سرای نوآوری کشت و تجاری‌سازی گیاهان زینتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان در گفت‌گو با خبرنگار گروه استان‌های خبرگزاری آنا با تشریح عملکرد سرای نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان اظهار می‌کند: «ساماندهی نیرو‌ها و کارکنان بر اساس تعهد و قابلیت و بهره‌مندی از نیرو‌های با روحیه جهادی و ایجاد رضایتمندی بین کارکنان رمز موفقیت گلخانه فرهیختگان در عرصه‌های مختلف اداری، مالی و پژوهشی بوده است.»

وی با ارزیابی افزایش میزان سوددهی گلخانه فرهیختگان واحد دانشگاهی گرگان در مقایسه با سنوات گذشته می‌گوید: «میزان فروش سال ۹۸ به میزان ۸۰۰ میلیون تومان، فروش سال ۹۹ یک میلیارد ۹۰۰ میلیون تومان، فروش سال ۱۴۰۰ سه میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان و فروش ۷ ماهه سال مالی ۴۰۱-۴۰۰ در مقایسه با فروش مدت مشابه در سال‌های مالی ۹۸-۹۹ و ۹۹-۴۰۰ به ترتیب حدود ۳۵۰ درصد و ۹۰ درصد افزایش رشد داشته است.»

** تولید نخستین نشای درختان زینتی

تجری با برشمردن دستاورد‌های گلخانه فرهیختگان دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان در عرصه‌های پژوهشی عنوان می‌کند: «یکی از مهم‌ترین اقدامات این گلخانه در عرصه بازاریابی و توجه به سلیقه مشتری، افزایش تنوع در تولید گل‌های زینتی و تولید نخستین نشای درختان زینتی ازجمله فتونیا، یاس‌های، برگ بو و شمشاد است.»

وی اضافه می‌کند: «ارائه خدمات تخصصی و مهارتی به متقاضیان معرفی‌شده از سوی سازمان‌ها و نهاد‌های دولتی برای گذراندن دوره‌های آموزشی و کارورزی مانند: سازمان نظام‌مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی، سازمان جهاد کشاورزی، کمیته امداد امام خمینی (ره) و پارک علم و فناوری استان و مراکز دولتی و غیردولتی، افزایش چشمگیر فعالیت‌های ترویجی و تبلیغی (برگزاری دوره‌های تخصصی)، رویداد‌های فناورانه (وبینار و چالش فناوری) و برگزاری جشنواره‌های تخصصی، افزایش حضور استادان و اعضای هیئت علمی گروه کشاورزی و زیست‌شناسی در قالب هسته‌های فناور، حضور اعضای هیئت علمی فناور در سرای نوآوری (که مالکیت فناوری یا محصول در اختیار ندارند) از دیگر اقدامات پژوهشی گلخانه فرهیختگان دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان است.»

رئیس سرای نوآوری کشت و تجاری‌سازی گیاهان زینتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان مطرح می‌کند: «در راستای تعامل سرای نوآوری با مؤسسات خدمات توسعه فناوری شاهد افزایش ۱۰۰ درصدی تفاهم‌نامه‌های تخصصی و مرتبط با مأموریت سرای نوآوری گیاهان زینتی با نهاد‌ها و دستگاه‌های دولتی و غیردولتی بوده‌ایم.»

تجری ایجاد یکی از بزرگ‌ترین نمایشگاه‌های عرضه گل و گیاه در استان را نمونه‌ای بارز از بالندگی سرای نوآوری متبوع خود دانسته و به آنا می‌گوید: «درنظرگرفتن فضای ۳ هزار متر مربعی برای نمایشگاه و عرضه و فروش محصولات گلخانه‌ای مانند گل‌های زینتی، گل‌های فصلی، کاکتوس، انواع خاک در بسته‌بندی مناسب، انواع گلدان، سموم، کود و انواع پیاز گل‌های فصلی و بذر و... نمونه دیگری از بالندگی و رشد گلخانه فرهیختگان است و در نظر داریم وضعیت حضور سرای نوآوری گیاهان زینتی در شبکه‌های اجتماعی را مورد ارزیابی مجدد قرار داده و شاهد رشد چشمگیر در این عرصه باشیم.»

** سـاماندهی نظـام آموزش، پژوهش و توسـعه فنـاوری و نوآوری در حوزه گیاهـان دارویی

مرکز رشد واحد‌های فناوری فرآورده‌های گیاهان دارویی و طب سنتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) پس از بازدید هیئتی از طرف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در آذر ۸۸، مورد تصویب و راه‌اندازی قرار گرفت. این مرکز با در اختیار قراردادن امکانات متعدد، برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های متنوع و تخصیص اعتبارات ویژه توانسته تعداد زیادی از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاه را در قالب واحد‌های فناوری و شرکت‌های فناوری پذیرش کند.

در ادامه سرای نوآوری گیاهان دارویی در راستای اسناد بالادستی حوزه گیاهان دارویی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) راه‌اندازی شد. از راهبرد‌های مهم سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی، سـاماندهی نظـام آموزش، پژوهش و توسـعه فنـاوری و نوآوری در حوزه گیاهـان دارویی و فرآورده‌های گیاهی و ایجاد انسـجام و همکاری‌های مسـتمر و مؤثر میان مؤسسـات، شـرکت‌ها و تشـکل‌های مرتبـط بـا حـوزه گیاهان دارویـی اعم از دولتی یا خصوصی عنوان شده است.

تغییر کاشت از کاشت طبیعی به کاشت گلخانه‌ای و زراعی و تولید صنعتی و انبوه انواع مواد اولیه مورد نیاز صنایع غذایی و دارویی نیازمند نوآوری و انجام تحقیقاتی است که در سرای نوآوری گیاهان دارویی به عنوان یک موضوع مهم مد نظر قرار گرفته است.

در سرای نوآوری گیاهان دارویی پژوهشگران و فناوران در راستای دستیابی به محصول فناورانه و دانش‌بنیان ابتدا با ادبیات کلی خلاقیت، نوآوری و کارآفرینی، نگارش طرح تجاری، ثبت شرکت‌ها، قوانین دانش‌بنیان آشنا می‌شوند و پس از آن دوره‌های تخصصی در حوزه‌های مختلف مانند کشت‌بافت، شناخت مواد موثره، اسانس و عصاره‌گیری، داروسازی، تولیدات آرایشی و بهداشتی برگزار می‌‌شود.

کامران صفوی رئیس سرای نوآوری گیاهان دارویی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان انتخاب این واحد دانشگاهی را بر اساس شاخص‌هایی از قبیل وجود مرکز رشد تخصصی گیاهان دارویی با مجوز قطعی از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، استقرار ده‌ها هسته و شرکت فناور و شرکت دانش‌بنیان در حوزه تخصصی، تأسیسات و امکانات دانشگاه مانند فضا‌های آزمایشگاهی و تجاری‌سازی، زمین زراعی، ساختمان‌های مستقل برای بخش‌های مختلف سرای نوآوری، وجود دانشکده‌ها و رشته‌های مختلف مرتبط با حوزه تخصصی، ظرفیت‌ها و توانمندی‌های موجود در منطقه، تفاهم‌نامه‌های منعقده با سازمان‌ها و شرکت‌های خصوصی به منظور حمایت از تجاری‌سازی می‌داند.

وی به آنا می‌گوید: «مجموعه سرای نوآوری گیاهان دارویی شامل بخش‌های مختلفی بوده که یکی از آن‌ها یعنی مرکز رشد فناوری تخصصی گیاهان دارویی سال ۸۸ راه اندازی و سال ۹۷ نیز مجوز قطعی از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اخذ شده است. اکنون ۱۶ هسته فناور و ۴۶ شرکت فناور و دانش‌بنیان در مرکز رشد تخصصی واحد اصفهان مستقر هستند.»

صفوی اظهار می‌کند: «راه‌اندازی ساختمان شتابدهی و مدرسه عالی مهارت سرای نوآوری در سال ۹۹ پس از اخذ مجوز شتاب دهنده تخصصی گیاهان دارویی از معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی و اخذ مجوز مدرسه عالی مهارت از سازمان سما، برگزاری ۶۵ دوره تخصصی و عمومی در مدرسه مهارت و دوره‌های شتاب دهنده، بسترساز احصای استعداد‌ها و تفکرات خلاقانه در راستای پیشبرد اهداف مدنظر سرای نوآوری بوده است.»

رئیس سرای نوآوری گیاهان دارویی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان با بیان اینکه اکنون در مجموع بیش از ۲۰۰ محصول توسط سرای نوآوری گیاهان دارویی تجاری‌سازی شده است، اضافه می‌کند: «۱۰ تفاهم نامه در راستای تولید ثروت و خلق فرصت‌های کارآفرینی با شرکت‌های داروسازی بزرگ استان اصفهان، شتاب دهنده‌های تخصصی و انجمن‌های مختلف در راستای حمایت از تجاری سازی و شتابدهی منعقد شده است.»

به گزارش آنا، عملکرد سرا‌های نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی در سال ۱۴۰۰ در راستای تحقق اهداف سند تحول و تعالی این دانشگاه و به منظور اجرای راه‌کنش ساماندهی زیست بوم نوآوری و ایجاد زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری توسعه فناوری و نوآوری، مورد ارزیابی قرار گرفته است.

این ارزیابی‌ها شامل شاخص‌های کمی، کیفی و مالی ازجمله فضای اختصاص یافته به سرا، تعداد واحد‌های فناور و شرکت‌های دانش‌بنیان در راستای مأموریت تخصصی سرا، تعداد تیم‌های R&D، تعداد دوره‌های تخصصی و تفاهم‌نامه‌های منعقدشده، تعداد دانشجویان فعال در طرح پویش، تعداد قرارداد‌های سرای نوآوری با صنایع و نهاد‌های دولتی و غیردولتی و میزان جذب منابع مالی هستند.