ایجاد اشتغال و ارزش افزوده در گوهرسنگ‌ها با فرآوری فناورانه
گروه استان‌های خبرگزاری آنا؛ ابوالقاسم ضابطی- مریم‌السادات سجادی‌نسب، دکتری تخصصی زمین‌شناسی (گرایش پترولوژی) از سال ۱۳۸۱ در دانشگاه تدریس دارد و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی استان مازندران(واحد تنکابن) است.
«شناخت، تراش و برش سنگ‌های نیمه قیمتی» عنوان طرحی است که سجادی‌نسب به مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه آزاد اسلامی واحد تنکابن ارائه کرده و بعد از تأیید همراه با همکاران خود کارگاه اولیه را راه‌ندازی و با اهداف کوتاه و بلندمدت یه منظور وصل شدن به بازار عرضه، ارائه شناسنامه علمی با تأیید مرکز رشد برای هر گوهرسنگ، برگزاری دوره‌های آموزشی گوهرشناسی و گوهرتراشی و نمایشگاه‌های فصلی و تبدیل به مرکزی آکادمیک از طریق درخواست رشته، فعالیت‌شان را آغاز کردند.
خبرنگار خبرگزاری آنا در راستای اهداف این رسانه به عنوان دیده‌بان پیشرفت علم، نوآوری و فناوری با مریم‌السادات سجادی‌نسب عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تنکابن و مدیر هسته فناور (مجموعه کارگاهی) «شناخت، تراش و برش سنگ‌های نیمه قیمتی» به گفت‌وگو نشسته و فعالیت‌ها، کارکردها و اهداف و برنامه‌های این کارگاه فناوری را جویا شده است که در ادامه می‌خوانیم.
** پذیرش دانشجو در رشته «طراحی و ساخت طلا و جواهر» از بهمن ۱۴۰۱
آنا: درباره چگونگی ایجاد هسته فناور «شناخت، تراش و برش سنگ‌های نیمه قیمتی» و زمینه فعالیت آن توضیح دهید.
سجادی‌نسب: دی ۱۳۹۸ پیشنهاد طرحی با عنوان «شناخت، تراش و برش سنگ‌های نیمه قیمتی» به مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه آزاد اسلامی واحد تنکابن ارائه و از نظر داوران، تأیید شد و در گام بعدی، احمد خالقی استادکار تجربی در تراش و برش گوهرسنگ (با سابقه بیش از ۱۵ سال) به عنوان همکار طرح، کارگاه اولیه را با وسایل لازم در مرکز رشد راه‌اندازی و سرانجام از اسفند ۱۳۹۸ با عنوان هسته فناور «شناخت، تراش و برش سنگ‌های نیمه قیمتی» فعالیت خود را آغاز کردیم.
اهداف کوتاه مدت و میان مدت هسته فناور، علاوه بر راه‌اندازی کارگاه و وصل شدن به بازار عرضه، ارائه شناسنامه علمی با تأیید مرکز رشد برای هر گوهرسنگ، برگزاری دوره‌های آموزشی گوهرشناسی و گوهرتراشی و نمایشگاه‌های فصلی بود و هدف بلندمدت، تبدیل به مرکزی آکادمیک از طریق درخواست رشته «طراحی و ساخت طلا و جواهر» در دو مقطع کاردانی و کارشناسی با همکاری گروه هنر و معماری واحد تنکابن بود که با این درخواست در جلسه کمیته تخصصی دانشگاه آزاد اسلامی استان مازندران، اسفند ۱۳۹۹ موافقت و موافقت‌های بعدی هم اخذ شد و بهمن امسال دانشجویان علاقه‌مند در مقطع کاردانی، پذیرفته می‌شوند.
آنا: تا کنون چه موفقیت‌هایی در مسیر طی شده در هسته فناور حاصل شده است و چه دستاورد‌هایی داشته‌اید؟
سجادی‌نسب: تیر ۱۴۰۰ مرکز تراش و برش گوهرسنگ‌های نیمه قیمتی و نمایشگاه دائمی در مرکز رشد واحد تنکابن رسماً با حضور مسئولان گشایش یافت و اسفند ۱۴۰۰ استارت‌آپ «صنایع خلاق» در راستای رویداد ملی عصر امید در واحد تنکابن برگزار و شرکت در این رویداد (۸ تا ۱۱ خرداد ۱۴۰۱، مصلای تهران) در بخش استارت‌آپ به عنوان یکی از نمایندگان واحد تنکابن برگزیده شد.
پذیرش دانشجو در رشته «طراحی و ساخت طلا و جواهر» از بهمن ۱۴۰۱ را نیز می‌توان از دستاورهای این هسته فناور قلمداد کرد.
آنا: آیا این هسته فناور در کسب درآمد‌های غیرشهریه‌ای دانشگاه نقش داشته است و دانشگاه سهمی از فعالیت شما دارد؟
سجادی‌نسب: بله، در برگزاری کارگاه، دوره آموزشی و یا نمایشگاه فصلی، درصدی از درآمدها به دانشگاه تعلق می‌گیرد. به علاوه برای فضایی که در اختیار همکاران طرح قرار گرفته، درآمد غیرشهریه به دانشگاه تعلق می‌گیرد.
آنا: محصول هسته فناور متبوع‌تان چه نیازی از نیاز‌های مردم و کشور را برطرف می‌کند؟
سجادی‌نسب: کشور ایران دارای منابع غنی سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی بوده و صادرات گوهرسنگ‌های ایران، عمدتاً به شکل خام‌فروشی است و در عین حال بین کشور‌های آسیایی، هیچ کشوری به قدمت ایران نمی‌توان یافت که تاریخ ۶ هزار ساله در طلا و جواهرسازی داشته باشد.
تقریباً حدود ۱۰۰ کانی، در شمار گوهرسنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی قرار می‌گیرند که از نظر رنگ و سایر خواص ظاهری و فیزیکی از قبیل میزان سختی، جلا، وزن مخصوص و.. متفاوت بوده و تنوع چشمگیری را سبب می‌شوند و البته همین تنوع باعث می‌شود که گاه در تشخیص گوهرسنگ‌ها و نحوه استفاده از آنها دچار مشکل شویم، از این رو در دوره‌های مرتبط با شناخت گوهرسنگ‌ها، سعی می‌شود که راه‌های تئوری و عملی برای شناخت آموزش داده شود (برای این دوره‌ها طرح درس نوشته شده و امیدواریم سال آینده، پذیرای هنرجویان بیشتری باشیم) از طرفی فرآوری صحیح روی اینگونه از سنگ‌ها، شامل تراش و برش متناسب با نوع گوهرسنگ، باعث ارزش افزوده بسیاری شده و علاوه بر آن می‌تواند نقش اساسی در ایجاد اشتغال ایفا کند.
با توجه به اینکه استان مازندران در مقایسه با استان‌های مرکزی ایران دارای منابع معدنی کمتری ازجمله در سنگ‌های نیمه قیمتی است، بالطبع در زمینه تراش و برش گوهرسنگ‌ها نیز فعالیت قوی نداشته است؛ بنابراین امیدواریم این طرح(شناخت، تراش و برش سنگ‌های نیمه قیمتی) مقدمه‌ای برای پیشرفت این صنعت در غرب مازندران باشد.
در راستای علمی‌تر شدن صنعت گوهرتراشی امروزی، یک گوهرتراش باید از علم بلورشناسی و ژئومتری کانی (محور‌های رشد کانی، سیستم و رده تبلور کانی) و خصوصیات فیزیکی مؤثر کانی، آگاه باشد تا بتواند با زاویه‌های صحیح تراش، پولیش، اندازه و عمق سطوح و خلاقیت، یک تراش جدید را ابداع کند به‌طوری‌که در گرانبهاترشدن گوهر مورد نظر مؤثر باشد.
به عنوان مثال در کانی‌های تمام بلورین مانند آمیتیست (کوارتز یا درکوهی بنفش)، می‌توان کار‌های نیمه تراش را ارائه داد که کریستال‌های طبیعی سنگ حفظ شود؛ اما در بعضی از کانی‌ها یا همان گوهرسنگ‌ها، عموماً کار‌های تمام تراش ارائه می‌شود.ساخت تابلوسنگ‌ها را هم می‌توان برای حفظ یک سری از کانی‌هایی که قابلیت تبدیل به نگین را از دست دادند، به کار برد.
در مجموع، این صنعت، تلفیقی از هنر و صنعت همراه با میزان زیادی خلاقیت هست؛ بنابراین در رده «صنایع خلاق» قرار می‌گیرد. لازم به ذکر است که در ادبیات تجاری و بازاری به برخی از کانی‌های نیمه قیمتی، گوهرسنگ گفته می‌شود.
آنا: نواقص و کمبود‌ها در راه تجاری‌سازی محصولات فناور را چه می‌دانید؟
سجادی‌نسب: جذب سرمایه‌گذار برای توسعه کارگاه و خرید تجهیزات مدرن و امروزی که منجر به بالابردن کیفیت کار و نزدیک شدن به استاندارد‌های به روز دنیا و از طرفی تنوع بیشتر در محصولات گوهرسنگی می‌شود، یکی از مهم‌ترین چالش‌ها برای هسته فناور است.
از طرفی سعی کردیم در استارت‌آپی که اسفند ۱۴۰۰ برگزار کردیم تا حدودی با بزرگواران صنف طلا و جواهر در این مورد صحبت کنیم که می‌توانند بخشی از گوهرسنگ‌های نیمه قیمتی مورد نیاز خود را مانند انواع عقیق، یشم، فیروزه، آمیتیست و...را از کارگاه دانشگاه خریداری کنند؛ چراکه بزرگ‌ترین مزیتش این هست که نمونه مطمئنا اصل بوده و محصول، شناسنامه‌دار و تأیید شده است.
آنا: برای رشد و شکوفایی مراکز رشد دانشگاه‌ها چه پیشنهادی ارائه می‌دهید؟
سجادی‌نسب: مرکز رشد، نقطه تلاقی سه بخش آموزش، پژوهش و دفتر ارتباط با صنعت دانشگاه است که این بخش آخر از بخش‌های پژوهش بوده و باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرد و ارتباط قوی‌تری با مرکز رشد داشته باشد، زمانی که در رویداد عصر امید شرکت کرده بودیم، صحبت‌هایی با مسئول دفتر ارتباط با صنعت واحد بوشهر داشتم و این موضوع برای من کاملاً روشن بود که همکاری واحدهای مختلف در زمینه‌های مشترک علمی و پژوهشی، صددرصد به توسعه و شکوفایی مراکز رشد کمک خواهد کرد به شرط اینکه از فرصت‌ها استفاده کنیم.
بخش دیگر برای توسعه مراکز رشد، نگاه دقیق به داشته‌ها و پذیرفتن واقعیات است. ظرفیت علمی هر واحد دانشگاهی، موقعیت جغرافیایی، صنایع فعال و نیمه فعال هر منطقه، تفاوت‌ها و شباهت‌ها با مناطق دیگر و الگوبرداری در گام نخست به ما کمک می‌کند تا در گام‌های بعدی، پذیرای طرح‌های نوآورانه و خلاقانه باشیم که قابلیت اجراشدن داشته باشند؛ البته این مورد آخر، می‌تواند با فراخوان‌های دوره‌ای در زمینه‌های مختلف انجام شود و در نهایت اینکه مرکز رشد باید پویا بوده و حرکت رو به جلو داشته باشد تا بتواند چالش‌ها و مسائل مختلف را پشت سر بگذارد.
امیدوارم به مراکز رشد واحدهای فناور دانشگاه‌ها، اهمیت بیشتری داده شود و در راستای فعالیت‌های مثمر، فقط شاهد همکاری باشیم و هیچ‌گونه سنگ‌اندازی نبینیم،
انتهای پیام/