چالش ساخت مستند تاریخی خودداری مجموعه‌ها از ارائه اسناد است

به گزارش خبرنگار حوزه سینمایی گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، جمشید بیات ترک، کارگردان فیلم مستند «امین‌الضرب» که در شانزدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران«سینما حقیقت» به نمایش درآمد، درباره علت پرداختن به این شخصیت تاریخی در فیلمش گفت: بیشتر کارهایی که در حوزه مستند انجام دادم، زمینه تاریخی دارد. شخصیت «محمد حسن امین الضرب» را من انتخاب نکردم، بلکه سفارشی از سوی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و اتاق بازرگانی تهران بوده است و به نوعی به معرفی نشان امین الضرب می‌پردازد.

وی افزود: همیشه سعی می‌کنم چالش‌های شخصیت‌ها و چگونگی رشد و بالیدنشان را در زمان خودشان نشان دهم. این موضوع هم که تا چه اندازه امکان نمایش چنین شخصیتی در دنیای امروز وجود دارد، اهمیت دارد.

این کارگردان درباره نحوه پژوهش این مستند نیز تشریح کرد: شانسمان رویارویی با خانم هدی موسوی بود که تحقیقات خوبی درباره زمان قاجار و بازار در عصر قاجار داشتند و با کمک ایشان توانستیم شناخت درستی از فضای اقتصادی زمان قاجار به دست بیاوریم. اگر قوتی در کار مشاهده می‌شود، به این دلیل است که محققان ما تسلط بسیار خوبی نسبت به عصر قاجار داشتند.

بیات ترک، درباره مدت زمانی که صرف تحقیق این مستند شده است، توضیح داد: گردآوری آنچه می‌خواستیم به تصویر بکشیم، با وجود شیوع ویروس کرونا و دسترسی محدود به اطلاعات و آرشیوها یکسال‌و‌نیم طول کشید. شروع کار ما سال ۹۷ بود، اما کمی قبل از تابستان امسال به پایان رسید. ما ۱۸ شخصیت کلیدی در عصر ناصری داشتیم که نقش مهمی در اقتصاد ایران داشتند و به اقتضای داستان، به آن‌ها پرداختیم.

وی افزود: بخش عمده‌ای از سندها را در فیلم بازسازی کردیم؛ یعنی از نسخه اصلی عکس گرفتیم و سند را به محیطی بردیم که در آنجا نوشته شده است.

بیات ترک، درباره چالش‌های ساخت این مستند تشریح کرد: مهمترین مشکل ما در ساخت مستند تاریخی امساک و خودداری مجموعه‌ها از ارائه اسناد و مدارک است. گردآوری و محافظت اصل مهمی است، اما سوال این است که خام این اسناد به چه کار ما می‌آید، چون تا زمانی که در قالب یک فیلم نیاید متوجه اهمیت آن نخواهیم شد. من حتی در فرانسه هم برای فیلم‌های قبلیم رفتم و افرادی جزو کارکنان آنجا بودند، خودشان ورق می‌زدند و حتی برای ما می‌خواندند، اما اینجا با جواب‌های سربالا خودشان را از بند خلاص می‌کنند. در پروژه‌ای دیگر نیز من با این مشکل مواجه بودم که اسناد را به ما نمی‌دادند، چون خودشان می‌خواستند درباره آن موضوع فیلم بسازند.

وی با اشاره به تجربه‌ای که در ساخت این مستند به دست آورده، گفت: به این دلیل که ما از تاریخ عبرت نمی‌گیریم، به طور مرتب آن را تکرار می‌کنیم و دغدغه تمام این شخصیت‌ها بارها به اشکال مختلف تکرار می‌شود و هیچ وقت نشده که همفکری کنیم تا از شرایطی که داریم، خارج شویم و وارد مرحله دیگری شویم.

** استفاده از سازهای موجود زمان قاجار

در ادامه، میثاق دومیرانی، سازنده موسیقی «امین الضرب»، درباره فرآیند ساخت موسیقی این مستند گفت: من با آقای بیات ترک چند جلسه داشتم که در مورد نوع موسیقی باهم به توافق برسیم. در حقیقت ما موسیقی را حین انجام کار ساختیم، نه بعد از آن. تلاش کردیم موسیقی، ارزش افزوده‌ای داشته باشد و فقط پرکننده پس‌زمینه نباشد.
وی ادامه داد: داستان «امین الضرب» خیلی پرفراز و نشیب است، به همین دلیل برای انواع موقعیت‌ها و شرایط روحی این شخصیت، تم‌های موسیقی مختلفی داشتیم که دو تم موسیقی ثابت برای او وجود داشت. به این علت که موسیقی فیلم، تم قاجاری دارد، تلاش کردیم از سازهایی استفاده کنیم که زمان قاجار وجود داشتند.

لازم به یادآوری است، شانزدهمین جشنواره بین‌المللی سینما حقیقت به دبیری محمد حمیدی‌مقدم ۲۰ تا ۲۵ آذر در پردیس سینمایی ملت برگزار شد.