نگاهی به سیره سیاسی امام سجاد (ع)

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری آنا، هر یک از ائمه بزرگوار ما بنا به شرایط و موقعیت سیاسی و اجتماعی جامعه خود سیره و رفتار متفاوتی داشتند و طبق آن رفتار می‌کردند. امام سجاد (ع) نیز از قاعده مستثنی نبودند و سیره سیاسی خاصی داشتند که در ادامه نگاهی کوتاه به آن خواهیم داشت.

** ولادت امام سجاد (ع) و روایات مختلف درباره آن

درباره تاریخ ولادت امام علی بن الحسین (علیه السلام) مورخان و سیره‌نگاران نظرات مختلفی را مطرح کرده‌اند، برخی از آنان پنجم شعبان، برخی هفتم و برخی نهم شعبان و برخی نیمه جمادی الاول را روز ولادت آن حضرت می‌دانند، اما از سوی دیگر شیخ مفید در مسارالشیعه، نیمه جمادی الاولی را میلاد آن حضرت دانسته است.

از سوی دیگر برخی از مورخان، سال ۳۸ و برخی سال ۳۶ و برخی دیگر سال ۳۷ قمری را سال تولد آن حضرت ذکر کرده‌اند که روز پنجم شعبان سال ۳۸ قمری در این میان معروف و مشهور است.

در مورد محل تولد حضرت سجاد علیه السلام نیز عموم علمای شیعه، مدینه را محل تولد ایشان می‌دانند، اما شیخ باقر شریف قرشی، معتقد است که محل تولد آن حضرت کوفه بوده است و دلیل آن را تولد حضرت سجاد در ایام حکومت جدشان حضرت علی (علیه السلام) عنوان کرده و معتقد است که امام حسین (علیه السلام) در آن زمان به همراه خانواده شان در کوفه زندگی می‌کرده‌اند.

اما از موضوع میلاد و شبهات موجود در این زمینه که بگذریم می‌رسیم به اوضاع و احوال سیاسی و اجتماعی و سیره آن حضرت که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.

** نگاهی به اوضاع سیاسی و اجتماعی عصر امام سجاد علیه السلام

امام سجاد (ع) پس از شهادت امام حسین (ع)، درایام اسارت و در شرایط اختناق، امامت را به عهده گرفت واین شرایط سخت تا پایان امامت وی ادامه یافت.

امام سجاد (ع) در زمان حیات خود با شش خلیفه معاصر بود که هیچ یک بااهل بیت (علیهم السلام) مهر نورزیدند.

اسامی این خلفا به شرح زیر است:

• یزید بن معاویه
• عبدالله بن زبیر
• معاویه بن یزید
• مروان بن حکم
• عبدالملک بن مروان
• ولیدبن عبدالملک 

** بی‌اعتنایی امام سجاد (ع) به عبدالملک

از امام باقر (علیه‌السلام) درباره ارتباط امام سجاد (ع) با عبدالملک نقل شده است که؛ عبدالملک بن مروان در حال طواف به گرد خانه خدا بود و حضرت علی بن حسین (علیه‌السلام) در مقابل او در حال طواف بودند و هیچ به او التفات و توجهی نداشتند و عبدالملک نیز حضرت را با صورت نمی‌شناخت. چرا که پشت حضرت به او بوده و نمی‌توانست بفهمد که این شخص طواف‌کننده، حضرت سجاد (علیه‌السلام) است و در این زمان فریاد زد؛ این چه کسی است که در مقابل ما طواف می‌کند و هیچ به سوی ما توجه و التفاتی ندارد؟ به او گفته شد: این علی بن حسین (علیه‌السلام) است.

عبدالملک با شنیدن این سخن در مکان خودش جلوس کرد و فرمان داد: او را برگردانید. مامورین حکومتی حضرت را برگردانیدند.

عبدالملک به حضرت گفت:‌ ای علی بن حسین من که قاتل پدر تو نیستم پس چه عاملی تو را از آمدن به سوی من منع می‌کند؟

حضرت در جواب او فرمودند: قاتل پدر من با عملکرد خود دنیای پدرم را بر او فاسد و تباه نمود و پدرم به این خاطر آخرت او را بر او فاسد ساخت. حال اگر تو دوست داری به مانند او باشی پس باش. (فان احببت ان تکون کهو فکن). عبدالملک جواب داد: هرگز؛ و لکن به نزد ما بیا تا بدین‌وسیله به دنیای ما نائل گردی.

در این حال حضرت علی بن حسین (علیه‌السلام) به روی زمین نشسته و ردای خود را پهن کردند و فرمودند: بار الها، به او حرمت و احترام اولیائت را نزد خودت نشان بده. در آن لحظه دفعتا ردای حضرت مملو از در گردید که نزدیک بود درخشش نور آن، چشم‌ها را نابینا سازد؟! حضرت رو به عبدالملک کرده و فرمودند: کسی که حرمت او نزد پروردگارش این چنین است، آیا به دنیای تو نیاز دارد؟ بعد عرض کردند: بارال‌ها این‌ها را بگیر که من حاجتی به آن ندارم!

بر اساس این سند عزت حضرت زین‌العابدین (علیه‌السلام) از یک سو و بی‌اعتنایی ایشان به راس قله حاکمیت اموی از سوی دیگر روشن است. جواب قاطع حضرت که اگر تو می‌خواهی مثل قاتل پدرم باشی، باش و بیان واقعیت عملکرد قاتلین حضرت سیدالشهداء (علیه‌السلام) در آن جمع که علی‌القاعده جمع کثیری از حجاج ناظر صحنه بودند، دلالت بر صلابت حضرت در برخورد با نظام سیاسی حاکم و بیان واقعیت‌های موجود دارد.

اساسا برخورد متفکرانه حضرت با خلیفه اموی در آن جمع و بی‌اعتنایی به دستگاه حاکمه و نشان دادن جایگاه خود نزد خداوند به آنان، این‌ها همه حاکی از مواضع بلند سیاسی حضرت سجاد (علیه‌السلام) است.

**سیره سیاسی امام سجاد علیه السلام

بیشترین دوران امامت حضرت سجاد (ع) مصادف بود با دوران خلافت عبدالملک بن مروان که مدت ۲۱ سال طول کشید و با توجه به فضای سیاسی آن زمان که رعب و اختناق شدیدی در جامعه حکم فرما شده بود و با کنترل و تسلط شدیدی که حکومت جبار اموی برقرار ساخته بود، مسلّماً هرگونه جنبش و حرکت مسلّحانه، محکوم به شکست بود و لذا امام سجاد (ع) با تدبیری سنجیده کوشید احساسات سطحی مردم را مهار کند و سعی داشت تا ابتدا مقدمات لازم را فراهم آورد و عناصری صالح را برای شروع کاری بزرگ (تجدید حیات اسلام و بازآفرینی جامعه اسلامی) تأمین کند و جان خود و تعداد بسیار معدود یاران قابل اتکای خود را حراست نماید و میدان را در برابر حریف رها نکند و تا زنده است و تا از چشم جست وجوگر و هراسان دستگاه بنی امیّه پنهان است، به مبارزه‌ای بی امان، ولی پنهان مشغول باشد و آن گاه ادامه این راه را که بی گمان به سرمنزل مقصود بسیار نزدیک‌تر بود، به امام پس از خود بسپارد.

امام سجاد (ع) با یک سلسله برنامه‌های ارشادی و فرهنگی و تربیتی، مبارزات غیر مستقیم خود را آغاز کرد و امامت را به صورت مخفی و با تقیّه و در زمانی دشوار عهده دار گردید.

• بیشتر بخوانید:
• آیا امام سجاد (ع) قیام مختار را تأیید کرد؟
• روایتی از امام سجاد؛ جایگاه بهشت متعلق به چه کسانی است؟
• شیوه‌های تربیت کودک با تکیه بر صحیفه سجادیه
• نقش امام سجاد در زنده نگهداشتن قیام عاشورا
• امام سجاد (ع) در خطبه کوفه چه گفتند؟ +متن خطبه
• علم لدنی از بارزترین ویژگی‌های امام سجاد (ع)