وقتی پرده نقره‌ای از چشمان تاریک نور گرفت

به گزارش خبرنگار حوزه سینمای گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، روز جهانی عصای سفید، بهانه‌ای است برای پرداختن به دغدغه نابینایان یا روشندلان در عرصه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و هنری. در بخش اجتماعی و شهری، هنوز شهر و پیاده‌روی ما برای روشندلان مناسب‌سازی نشده؛ در بخش‌های اقتصادی نیز همچنان این قشر برای کسب درآمد و گذران زندگی روزانه خود با محدودیت‌های بسیار رو‌به‌رو هستند؛ در بخش‌های مربوط به هنر تا همین چندسال پیش هیچ نخ تسبیحی نابینایان را به سینما متصل نمی‌کرد، تا اینکه چند مؤسسه از جمله «سوینا» با هدف توضیح‌دار کردن فیلم‌ها و سریال‌ها و ارائه امکانات به افراد نابینا و کم‌بینا تأسیس شد.

علاوه بر این، بازیگران در فیلم‌های متعددی نقش یک نابینا را ایفا کردند که معمولا اگر به خوبی از پس آن برآیند، نقطه عطفی در کارنامه هنری‌شان محسوب می‌شود. نقش‌هایی که گاهی اصلی و گاهی فرعی هستند؛ به عبارت دیگر بعضی مواقع نابینا بودن و چالش‌های آن مسأله‌ای در فیلم برای دراماتیزه کردن آن محسوب می‌شود و اصلی‌ترین موضوع فیلم بوده است و گاهی نیز موضوع فیلم چیز دیگری است و نابینایی پیرنگی است که کمکی به پیشبرد خط سیر داستان می‌کند.

در گزارش پیش رو نگاهی به فیلم‌ها و آثار تصویری داریم که نابینایان در آن نقش اصلی یا فرعی بوده‌اند که در ادامه از نظر می‌گذرانید:

دو چشم بی‌سو

«دوچشم بی‌سو» به کارگردانی محسن مخملباف مربوط به سال ۶۲ است. داستان این فیلم درباره مش ایمان با بازی محمد کاسبی است که پسرش نوراله (نابینای مادرزاد) و پسر دیگرش اسدالهن را که بی‌اجازه او به جبهه رفته و از پا فلج شده به اصرار همسرش و روحانی روستا به مشهد می‌برد تا از امام رضا شفا بگیرد. نورالهچ به معجزه‌ی امام بینا می‌شود و.

محمد کاسبی، مجید مجیدی، رضا چراغی، حبیب والی‌نژاد، قاسم خرازانی و جزو بازیگران این فیلم هستند.

گل‌های داوودی

«گل‌های داوودی» به کارگردانی رسول صدر عاملی، جزو اولین فیلم‌هایی است که بیژن امکانیان در آن بازی کرده و نقطه عطفی در کارنامه هنری او محسوب می‌شود. داستان این فیلم درباره جواد (بیژن امکانیان) به عنوان پسری نابیناست که از دوران کودکی منتظر آزادی پدرش (به علت ارتکاب قتل) است و در این روند با مریم (هیلدا پیرزاد) که او نیز دختری نابیناست، آشنا می‌شود و ازدواج می‌کند. جواد قصد دارد پس از آزادی پدرش از زندان (پنج سال بعد) مراسم عروسی خود را برگزار کند، اما در این روند با چالش‌های عاطفی بسیاری رو‌به‌رو می‌شود.

پروانه معصومی، کاظم معصومی، شادروان داوود رشیدی، جمشید مشایخی، جعفر والی و مهری ودادیان جزو دیگر بازیگران این فیلم هستند.

از کرخه تا راین

«از کرخه تا راین» محصول سال ۷۱ و به نویسندگی و کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا، شاخص‌ترین فیلم درباره عوارض بمب‌های شیمایی جنگ ایران و عراق است که در آن شخصیت اصلی فیلم سعید (علی دهکردی) براثر عوارض همین بمب‌ها نابینا شده است. علی دهکردی، هما روستا، هانس نویمن، صادق صفایی، اصغر نقی زاده و پرویز شیخ طادی جزو بازیگران این فیلم هستند. موسیقی این فیلم از آثار مجید انتظامی بسیار مشهور و پر استفاده است.

قصه این فیلم درباره سعید است که بر اثر بمب‌های شیمیایی نابینا شده به همراه گروهی از همرزمانش برای معالجه به آلمان اعزام می‌شود. لیلا خواهر سعید که سال‌هاست در آلمان با شوهر آلمانی و پسرشان یوناس (یونس) زندگی می‌کند، سعید را در آسایشگاه می‌بیند و بین سعید و یونس رابطه عاطفی عمیقی برقرار می‌شود. یکی از همرزمان بسیجی سعید قصد دارد پناهندگی کشور دیگری را بپذیرد و سعید و دوستان دیگرش نسبت به کارش معترض هستند. با کوشش‌های پزشکان متخصص یکی از چشم‌های سعید معالجه می‌شود، اما اتفاقات دیگری مسیر داستان را تغییر می‌دهد.

 

رنگ خدا

«رنگ خدا» درامی خانوادگی با بازی حسین محجوب، محسن رمضانی، سلمه فیضی، الهام شریفی، فرحناز صفری، بهزاد رفیعی، محمد رحمانی آشتیانی، مرتضی فاطمی و کمال میرکریمی و نویسندگی، کارگردانی و تهیه کنندگی مجید مجیدی محصول سال ۱۳۷۶ است.

داستان این فیلم درباره محمد رمضانی (محسن رمضانی) به عنوان فرزند نابینای هاشم است که در مدرسه نابینایان تحصیل می‌کند و برای گذراندن تعطیلات به خانه بازمی‌گردد و...

«رنگ خدا» در هفدهمین دوره جشنواره فیلم فجر در ۹ رشته نامزد دریافت جایزه شد و در نهایت سیمرغ‌های بهترین بازیگر نقش مکمل مرد، بهترین صدابرداری و صداگذاری و بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را به دست آورد.

این فیلم، علاوه بر اینکه اکران موفقی را در کشور آمریکا تجربه کرد، جوایز جهانی متعددی را نیز به دست آورد و از سوی منتقدان اروپایی و آمریکایی با تحسین رو‌به‌رو شد.

این فیلم در سال ۱۹۹۹ جایزه بزرگ جشنواره بین‌المللی فیلم مونترال را نیز بدست آورد و نامزد جایزه بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان از حلقه منتقدان لندن و یکی از فیلم‌های منتخب حلقه منتقدان فیلم بوستون آمریکا در سال ۲۰۰۰ شد.

شاید وجه تمایز این فیلم با سایر آثار ساخته شده با محوریت نابینایان این باشد که محسن رمضانی بازیگر نوجوان و نقش اصلی این فیلم خود نیز نابینا بود. وی که هنگام نقش‌آفرینی در این فیلم ۱۲ ساله بود بعد‌ها در سریال «چراغ‌های خاموش» و فیلم سینمایی «خیابان‌های آرام» نیز به عنوان بازیگر حضور پیدا کرد، اما فعالیت هنری وی بیش از این ادامه پیدا نکرد و به همین چند اثر محدود ماند.

بید مجنون

«بید مجنون» یکی از شاخص‌ترین فیلم‌ها با محوریت نابینایان و با بازی شاخص و سیمرغ‌دار پرویز پرستویی به کارگردانی و تهیه‌کنندگی مجید مجیدی است. داستان این فیلم درباره یوسف (پرویز پرستویی) است که از ۸ سالگی بینایی خود را از دست داده و با امیدی برای جراحی مجدد چشم و در نهایت بینایی رو‌به‌رو می‌شود. این فیلم روایتگر سفر درونی شخصیت از دنیای ساده به دنیایی پرزرق و برق است که قهرمان داستان پس از قرارگرفتن در شرایط بینایی و تماشای جلوه‌های مادی، مثل بید بر سر ایمان خود می‌لرزد.

رویا تیموریان، آفرین عبیسی، لیلا اوتادی، رضا ناجی و محمود بهرازنیا جزو بازیگران اصلی بید مجنون هستند.

«بید مجنون» در بیست و سومین دوره جشنواره فیلم فجر به نمایش در آمده و علاوه بر نامزدی در ۱۰ بخش، در چهار بخش بهترین صدابرداری، بهترین فیلم از نگاه تماشاگران، بهترین کارگردانی و بهترین فیلم برنده سیمرغ بلورین شده است.

شب، داخلی، دیوار

«شب، داخلی، دیوار» متأخرترین فیلم با محوریت نابینایان است که هنوز روی پرده سینما‌های ایران نیامده، اما در هفتادونهمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز شیر طلایی را دریافت کرده است.

این فیلم با بازی نوید محمدزاده (علی) به عنوان یک نابیناست که قصد خودکشی دارد، اما سرایدار خانه‌اش مانع این کار می‌شود. او بعد‌ها به علی اطلاعاتی درباره زنی فراری به نام لیلا (دایانا حبیبی) می‌دهد که از دست مقامات فرار کرده و احتمالاً در جایی در ساختمان او پنهان شده‌است.

فیلم‌های شاخص خارجی

کوری – Blindness – ۲۰۰۸

فیلمی از کارگردان برزیلی فرناندو مریلس که براساس رمانی از ژوزه ساراماگو به همین نام ساخته شد و با داستان زیبا و تاثیرگذارش شما را به تفکر درباره جامعه و انسان وادار می‌کند. یک بیماری در شهر سرایت یافته و ساکنان را یکی پس از دیگری کور می‌کند. برای پیشگیری از سرایت نابینایان را قرنطینه می‌کنند که موجب آشوب و خشم آن‌ها می‌شود. این فیلم با اجرای مارک روفالو در نقش پزشک و جولیان مور در نقش همسرش و تنها فردی که هنوز بیناست، به دلیل نمایش هویت پیچیده انسان و محدودیت‌های بقای او، باید دیده شود.

رقصنده در تاریکی – Dancer In The Dark – ۲۰۰۰

این فیلم یک درام موزیکال به کارگردانی لارس فون تریر است که در فستیوال کن سال ۲۰۰۰ جایزه نخل طلا را دریافت کرد. کل فیلم با دوربین دستی ضبط شده که آن را متفاوت کرده و اغلب ترانه‌ها را بازیگر اصلی و بیورک خواننده نوشته است. او نقش یک مهاجر جوان را نشان می‌دهد که در سال‌های دهه ۶۰ آمریکا به همراه پسرش به آنجا آمده و رویای هالیوود را در سر دارد و...

کاترین دنو، دیوید مورس و بازیگران دیگری در این فیلم حضور دارند و داستان بی‌نظیر آن شما را به طور عمیق تحت تاثیر قرار می‌دهد.

بوی خوش زن – Scent Of A Woman – ۱۹۹۲

فیلمی با اجرای زیبای آل پاچینو در نقش یک مرد نابینا در داستانی درباره هویت، تغییر، انعکاس درونی و ارتباط انسانی است.

چارلی از راه بورسیه به یک مدرسه آمادگی می‌رود و به دلیل نداشتن پول در مقایسه با دیگران تصمیم می‌گیرد تا آخر هفته یک کار طولانی برعهده گرفته و هزینه پرواز به خانه در تعطیلات را فراهم کند. این شغل ساده به نظر می‌رسد، اما چارلی انتظار نداشت این‌قدر دشوار باشد. او با کمک به یک افسر سابق ارتش نابینا و تندمزاج وظیفه دشواری را به عهده گرفته است.

Julia’s Eyes (چشمان جولیا) – ۲۰۱۰

این فیلم تریلر و فراطبیعی که محصول کشور اسپانیا است را گی‌یم مورالس کارگردانی کرده است. «چشمان جولیا» از معدود فیلم‌های ژانر ترسناک است که شامل یک قهرمان نابینا بوده و از قضا به شدت با تحسین رو‌به‌رو شده است.

داستان درباره زنی به نام جولیا است که پس از مرگ خواهر دوقلویش سارا، شرایط پیچیده و عجیبی را تجربه می‌کند.

بلن روئدا، لوییس آمار، فرانچسک اورلا، پابلو درکی، جوآن دالمائو، خولیا گوتیه رس کابا، بوریس روئیز، و دانی کودینا از جمله هنرپیشگان فیلم Julia’s Eyes هستند.

The Book of Eli (کتاب الی) – ۲۰۱۰

قهرمان «کتاب الی» یک مرد نابینا و تنهاست که می‌خواهد کار عجیب و بزرگی؛ یعنی نوشتن دوباره انجیل مقدس را انجام دهد. «کتاب الی» در یک دنیای پساآخرالزمانی روایت می‌شود و بیشتر آن شامل سفر‌های الی در این سرزمین‌های نابودشده و ویران است.

گری اولدمن و دنزل واشنگتن (به ترتیب شخصیت منفی و مثبت فیلم) عملکرد خیره‌کننده‌ای از خود بر جای گذاشته‌اند.

Blind (نابینا) – ۲۰۱۷

فیلم «نابینا» به کارگردانی مایکل میلر در سال ۲۰۱۷ اکران شد و دمی مور، الک بالدوین، دیلان مک‌درموت، ایدن اپستاین، جان بوفالو میلر، ویوا بیانکا، استیون پرسکود، جیمز مک‌کافری و جباری گری از جمله بازیگران آن هستند.

بالدوین در فیلم Blind نقش یک فرد نابینا را بازی می‌کند که در گذشته یک نویسنده مشهور و موفق بوده، اما در یک سانحه رانندگی، او همسر و بینایی خود را از دست می‌دهد.

نمونه آثار خارجی درباره نابینایان و دغدغه‌های آن‌ها بسیار ساخته شده، به طوری که همین‌طور می‌توانیم تا روز‌ها و ساعت‌ها درباره آن صحبت و بحث کنیم، اما آثار ایرانی کمتر این قشر افراد و مشکلاتشان را نشان داده‌اند که امیدواریم با توجه به بستر‌های فراهم شده، عرصه برای دیدن این دست آثار در آینده بیشتر شود.