۱۲ فیلم درخشان در گنجینه سینمای دفاع مقدس/ سینمایی که یادآور حماسه و عشق است
به گزارش خبرنگار حوزه سینمایی گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، سینمای دفاع مقدس به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های ژانر جنگ، با وجود تازه‌نفس بودن به نسبت سایر گونه‌های سینمایی، آثار قابل توجهی را به گنجینه سینمای ایران افزوده است.
در سال‌های دهه شصت و نیمه اول دهه هفتاد، بخش عمده تولیدات این حوزه با رویکردی حماسی معطوف به سکانس‌های جنگی و وقایع و عملیات‌های خط مقدم جبهه بود؛ اما رفته رفته مفاهیم امروزی و حواشی حول جنگ به درون فیلم‌ها نیز وارد شد؛ فیلم‌هایی ساخته شد که بسیار دیدنی و جذاب بودند. از «دیده‌بان»، «ایستاده در غبار»، «روز سوم» تا «دوئل» گرفته که مستقیماً در زمانه پرتنش جنگ می‌گذارد و یا «آژانس شیشهای»، «شیار ۱۴» و «سرو زیرآب» که روایتی پسینی از دوران جنگ تحمیلی را ارئه میکند می‌برد.
همه این‌ها اتفاقاً نه فقط از برگزیده‌های سینمای دفاع مقدس بلکه از بهترین‌های سینمای ایران هستند که مخاطب خاص و عام را هم به دلیل ساخت و قصه‌های متنوع و خوش‌نوشت جذب خود کرده‌اند. جالب اینکه روز به روز نیز داستان‌های بکر و دست‌نخورده‌تری وارد این قاب سینمایی می‌شود.
چنین ژانری پشت سر خود مأخذی به نام ادبیات غنی دفاع مقدس می‌بیند که پر از قصه‌های جورواجور و بدیعی است که توانسته‌اند جایگاه اساسی در نشر پیدا کنند و هر یک به تنهایی قابلیت تبدیل به سریال و حتی نه فیلم سینمایی را دارا هستند. حیف از این چنین متون و خاطراتی که فقط روی کاغذ بمانند و به تصویر درنیایند!
پژوهشی در سینمای جنگ نشان می‌دهد که از قضا مهمترین فیلمسازان ما مثل ابراهیم حاتمی‌کیا، احمدرضا درویش، محمدعلی باشه‌آهنگر و قبل‌تر زنده‌یاد رسول ملاقلی‌پور و ... در این حیطه مشغول فعالیت بوده و یا هستند و حتی مهمترین آثار دیگر فیلمسازان در این ژانر قرار دارد.
بی تردید بخشی از بنای سترگ هنر انقلاب اسلامی مرهون همین سینمای دفاع مقدس است که هر فیلمساز قابلی را نه برای آزمون و خطا بلکه برای ساخت بهترین آثار خود به این سمت می‌کشاند
سینمای دفاع مقدس، از آن گونه‌های سینمایی است که در بیش از چهار دهه گذشته، مورد توجه بسیاری از فیلمسازان بوده است. در طول این مدت فیلم‌های زیادی در این حوزه ساخته شده‌اند، به گونه‌ای که انتخاب چند اثر شاخص از بین آن‌ها کار دشواری است.
در بین آثار حوزه دفاع مقدس، فیلم‌های زیادی وجود دارد که قابلیت حضور در این فهرست را داشتند، اما دلایلی مثل تنوع در گونه، تکراری نبودن فضای قصه، زاویه نگاه جدید و البته کمبود جا! باعث شد که به این فهرست ۱۲ فیلمی برسیم. اگر این مشکلات وجود نداشت بدون شک آثار فراوان دیگری همچون «حمله به اچ۳»، «هیوا»، «باشو غریبه کوچک»، «روبان قرمز»، «خداحافظ رفیق»، «گیلانه»، «میم مثل مادر»، «به نام پدر»، «روز سوم»، «طبل بزرگ زیر پای چپ»، «هویت»، «چ» و... نیز می‌توانستند در این فهرست حضور داشته باشند.
۱- عقاب‌ها
کارگردان: ساموئل خاچیکیان
تهیه‌کننده: علی‌اکبر مزینانی، منصور مزینانی
سال ساخت: ۱۳۶۳
بازیگران: سعید راد، جمشید هاشم‌پور، رضا رویگری، زری برومند
فیلم سینمایی «عقاب‌ها» یکی از اولین آثار مربوط به حوزه دفاع مقدس است. فیلمی که با قهرمان اصلی سینمای ایران در سال‌های میانی و انتهایی دهه شصت، یعنی جمشید هاشم‌پور ساخته شده و با توجه به اینکه به حال و هوای آن سال‌ها به شدت نزدیک بود، در زمان اکران هم بسیار مورد توجه قرار گرفت. از نظر بسیاری از دوستداران سینما، «عقاب‌ها» با توجه به میزان فروش و تعداد مخاطبانش (به نسبت جمعیت کشور در دهه شصت) پرفروش‌ترین و پرمخاطب‌ترین فیلم سینمای ایران است. اثری اکشن و پر زد و خورد که این فیلم بر اساس داستانی واقعی ساخته شده است، داستانی از نجات خلبان ایرانی به نام یدالله شریفی‌راد.
۲- مهاجر
کارگردان: ابراهیم حاتمی‌کیا
تهیه‌کننده: معاونت سینمایی حوزه هنری
سال ساخت: ۱۳۶۸
بازیگران: علیرضا خاتمی، ابراهیم اصغرزاده، علیرضا حیدری، اصغر نقی‌زاده
نام ابراهیم حاتمی‌کیا در این مطلب چند باری به چشم می‌خورد، چون او به عنوان یکی از پرچمداران سینمای دفاع مقدس، آثار فاخری در این زمینه ساخته است. «مهاجر» یکی از اولین فیلم‌های حاتمی‌کیاست که یک سال پس از پایان هشت سال جنگ تحمیلی ساخته شد و در اولین نمایش آن در جشنواره فجر، همه را شگفت‌زده کرد. این فیلم در سال ۶۸ و در دوره‌ای که «هامون» از داریوش مهرجویی، «دندان مار» از مسعود کیمیایی و «مادر» از علی حاتمی و «کلوزآپ» از عباس کیارستمی هم در جشنواره فجر بودند، توانست سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره را از آن خود کند. شهید آوینی در نقد این فیلم چنین نوشته است: «مخاطب این فیلم فلاسفه و روشن‌فکر‌ها نیستند، مردم هستند و اگر ما بخواهیم «سرزمین فلسفی» کنیم و مطلبی را با فشار فلسفه از درون فیلم بیرون بکشیم، به «مهاجر» ظلم کرده‌ایم. اگرچه قابلیت را دارد و مثلاً درباره نگاه فلسفی حاتمی‌کیا به «ابزار» و «تکنولوژی» می‌توان مقاله‌ها نوشت، چرا که او به پهپاد مثل یک وسیله بی‌جان نگاه نمی‌کند؛ پهپاد جان می‌گیرد، روح اسد و علی و اصغر و غفور در آن می‌دمد و اصلاً از همان آغاز کار زنده است. در تفکر حاتمی‌کیا نه‌تن‌ها انسان‌ها مسیطر و ابزار تکنولوژی نیستند، بلکه «وسیله» جان دارد.»
۳- از کرخه تا راین
کارگردان: ابراهیم حاتمی‌کیا
تهیه‌کننده: سازمان سینمایی سینا
سال ساخت: ۱۳۷۱
بازیگران: علی دهکردی، هما روستا، هانس نویمن، صادق صفایی اصغر نقی‌زاده
این فیلم یکی از خاص‌ترین نمونه‌های آثار تولید شده در حوزه دفاع مقدس است. «از کرخه تا راین» از زاویه‌ای به جنگ نگاه میکند که پیش از این توجه چندانی به آن نشده بود یا در آثار قبلی حال و روز رزمنده جانبازی که شیمیایی شده است، در بطن هیچ داستانی نبود. «از کرخه تا راین» را می‌توان اثری درخشان و ماندگار در کارنامه سه نفر از هنرمندانش دانست، یکی حاتمی‌کیا که برایش سیمرغ دیگری از جشنواره را به ارمغان آورد، یکی دیگر علی دهکردی که با این فیلم به هنر‌های نمایشی ورود درخشانی داشت و همچنان خیلی‌ها او را به خاطر بازی در نقش «سعید» تحسین می‌کنند و سومین نفر مجید انتظامی است، آهنگساز این فیلم که اثر درخشانش رنگ و بوی فوق‌العاده‌ای به «از کرخه تا راین» داده و خیلی‌ها این فیلم را با موسیقی اعجاب‌انگیز او به یاد می‌آورند.
۴- سفر به چزابه
کارگردان: رسول ملاقلی‌پور
تهیه‌کننده: مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی
سال ساخت: ۱۳۷۴
بازیگران: مسعود کرامتی، فرهاد اصلانی، حبیب دهقان‌نسب،مهدی فقیه، کیوان محمودنژاد
نام مرحوم رسول ملاقلی‌پور از اسم‌هایی است که با سینمای دفاع مقدس گره خورده است. او نیز همچون حاتمی‌کیا کار‌های شاخص فراوانی در این ژانر ساخته و نقش انکارناپذیری در آثار مرتبط با این حوزه دارد. در بین کارنامه هنری مرحوم ملاقلی‌پور «سفر به چزابه» [چذابه]جایگاه ویژه‌ای دارد. این فیلم نگاه جدیدی به مقوله جنگ دارد و چند تیپ شخصیتی و مدل مواجهه آن‌ها با هشت سال دفاع مقدس را به تصویر می‌کشد. بازی خوب فرهاد اصلانی و مسعود کرامتی، به عنوان شخصیت‌های اصلی داستان، از ویژگی‌های مهم «سفر به چزابه» محسوب می‌شود، سفری که تصویری واقعی از جنگ را ارائه می‌دهد، مخصوصا برای کسانی که با آن روز‌های سخت ارتباطی برقرار نمی‌کنند و فضای واقعی‌اش را درک نمی‌کنند.
۵- بوی پیراهن یوسف
کارگردان: ابراهیم حاتمی‌کیا
تهیه‌کننده: مجید مدرسی
سال ساخت: ۱۳۷۴
بازیگران: علی نصیریان، نیکی کریمی، جعفر دهقان، شیرین بینا
حاتمی‌کیا در دهه هفتاد بسیار پرکار بود و هشت فیلم سینمایی در این مدت ساخت. با وجود اینکه «بوی پیراهن یوسف» یکی از کار‌های پرطرفدار و خوش‌ساخت این کارگردان به حساب می‌آید، اما در عین ناباوری در چهاردهمین دوره جشنواره فیلم فجر با بی‌مهری مواجه شد و به جز کاندید شدن در سه بخش فرعی جشنواره، در روز اختتامیه دست خالی سالن را ترک کرد. اما کیست که بازی درخشان علی نصیریان در نقش دایی غفور در این فیلم را دوست نداشته باشد، چه کسی می‌تواند با موسیقی درگیرکننده و شنیدنی مجید انتظامی در این فیلم ارتباط نگیرد. سکانس فوق‌العاده‌ای که دایی غفور از داخل تاکسی می‌خواهد دستان یوسف را بگیرد و بعد نگه داشتن اتوبوس و در آغوش گرفتن یوسف، از آن سکانس‌هایی است که به‌راحتی از ذهن مخاطبان پیگیر سینما پاک نخواهد شد.
۶-آژانس شیشهای
کارگردان: ابراهیم حاتمی‌کیا
تهیه‌کننده: بنیاد سینمایی فارابی
سال ساخت: ۱۳۷۶
بازیگران: پرویز پرستویی، رضا کیانیان، حبیب رضایی، بیتا بادران، قاسم زارع، اصغر نقی‌زاده
یکی دیگر از شاهکار‌های کارنامه ابراهیم حاتمی‌کیا «آژانس شیشهای» است. فیلمی که در فهرست بهترین‌های تاریخ سینمای ایران هم می‌توان آن را دید و اکثر منتقدان نسبت به آن دید مثبتی دارند. ابراهیم حاتمی‌کیا در این فیلم بار دیگر به اثرات جنگ برروی زندگی قهرمان‌های آن می‌پردازد. اوج این ماجرا هم دیالوگ معروف عباس (حبیب رضایی) است: «مو اصلا توقعی نداشتم، سر زمین بودُم با تراکتور، جنگ هم که تموم شد، برگشتُم سر همو زمین، بی تراکتور! مو حتی دفترچه بیمه هم نگرفتم.» گفتگو‌های جذاب بین شخصیت‌های این فیلم فراموش ناشدنی است، گفتگو‌هایی که سکانس‌های ماندگاری در دل «آژانس شیشهای» خلق کرده است.
۷- دوئـل
کارگردان: احمدرضا درویش
تهیه‌کننده: تقی علیقلی‌زاده
سال ساخت: ۱۳۸۲
بازیگران: پژمان بازغی، سعید راد، پریوش نظریه، کامبیز دیرباز، انوشیروان ارجمند، پرویز پرستویی
«دوئل» هم یکی از آثار حوزه دفاع مقدس است که در زمان اکران با استقبال فوق‌العاده‌ای در سالن‌های سینما مواجه شد. درویش برای ساخت این فیلم از تمام ظرفیت‌هایی که داشت استفاده کرد، چه ظرفیت‌های فنی و امکانات تکنولوژیک در زمینه صدا و تصویر، چه ظرفیت‌های بازیگری و استفاده از چهره‌های مطرح سینما و تلویزیون برای نقش‌های اصلی و فرعی. تمام این عوامل در کنار هم فیلم سینمایی «دوئل» را به یکی از محبوب‌ترین آثار کارنامه هنرمندانش تبدیل کرد، فیلمی که تصاویر ناب، قصه پرکشش و بازی‌هایش در جذب مخاطب عملکرد خوبی داشت. ۱۱ نامزدی برای سیمرغ جشنواره و کسب ۷ تندیس، نشان‌دهنده این موضوع است که این فیلم به درستی در این فهرست قرار گرفته است.
۸- اتوبوس شب
کارگردان: کیومرث پوراحمد
تهیه‌کننده: کیومرث پوراحمد، مهدی همایون‌فر
سال ساخت: ۱۳۸۵
بازیگران: خسرو شکیبایی، محمدرضا فروتن، الناز شاکردوست، کوروش سلیمانی، مهرداد صدیقیان.
در بین فیلم‌های دفاع مقدسی «اتوبوس شب» اثری شجاعانه به حساب می‌آید، هم از جانب فیلمساز و هم از طرف بازیگران اصلی آن. پوراحمد با قصه‌ای عجیب روایتی جدید از ارتباط بین رزمندگان ایرانی و عراقی را به تصویر می‌کشد و تیمی را به‌عنوان بازیگران این اثر انتخاب میکند که انتخاب هرکدام سراسر ریسک بسیار بزرگی بود. از محمدرضا فروتن گرفته که تصویر جدیدی از او در نقش یک رزمنده عراقی می‌بینیم، تا الناز شاکردوست که کمتر کسی فکر می‌کرد بتوان از او در یک فیلم دفاع مقدسی استفاده کرد. مهرداد صدیقیان هم با این فیلم و نقشی که ایفا میکند، به سینمای ایران معرفی می‌شود. به این ترکیب، حضور درخشان مرحوم شکیبایی را هم اضافه کنید، حضوری که در بخش‌های مهمی از فیلم، بار اصلی قصه را به دوش می‌کشد.
۹- ایستاده در غبار
کارگردان: محمدرضا مهدویان
تهیه‌کننده: حبیب‌الله، ولی نژاد
سال ساخت: ۱۳۹۴
بازیگران: هادی حجازی‌فر، امیرحسین هاشمی، ابراهیم امینی، عماد محمدی
«ایستاده در غبار» برعکس دیگر آثار حاضر در این فهرست، حالت داستانی و درام ندارد و بیشتر یک مستند درام و جنگی است. اما این اثر از چند منظر برای سینمای دفاع مقدس و فراتر از آن، سینمای ایران حائز اهمیت است. نکته اول ژانری که وارد این سبک میکند. در طول چند دهه اخیر مستند‌های زیادی درخصوص دفاع مقدس ساخته شد، اما زاویه نگاه مهدویان برای پرداختن به سوژه خاصی همچون زندگی شهید احمد متوسلیان، این مستند را چند سر و گردن از دیگر نمونه‌های قبلی بالاتر می‌برد. نکته دیگر معرفی چند چهره جدید به سینمای ایران بود، محمدحسین مهدویان با اولین فیلمش توانست سه سیمرغ جشنواره را دشت کند و نامش را به عنوان کارگردانی خوش‌ذوق سر زبان‌ها بیندازد. هادی حجازی‌فر هم با حضور در نقش شهید متوسلیان، ورود پرقدرتی به سینما داشت و بعد از بازی در این فیلم بود که سیل پیشنهادات مختلف برای نقش‌های گوناگون به سمت او روانه شد.
۱۰- تنگه ابوقریب
کارگردان: بهرام توکلی
تهیه‌کننده: سعید ملکان
سال ساخت: ۱۳۹۶
بازیگران: جواد عزتی، امیر جدیدی، حمیدرضا آذرنگ، علی سلیمانی، مهدی قربانی
یکی از آخرین فیلم‌های موفق در حوزه دفاع مقدس «تنگه ابوقریب» است، اثری که تصویری تلخ و جدی از هشت سال دفاع مقدس به نمایش می‌گذارد و مخاطبش را با کلمه «جنگ» بیش از پیش آشنا میکند. این فیلم هم روایتگر داستان واقعی قهرمان‌هایی است که در روز‌های پایانی جنگ، تنگه استراتژیکی که عراقی‌ها قصد نفوذ از آن را داشتند، حفظ کردند و جاودانه شدند. کارگردانی خوب، جلوه‌های ویژه جذاب و البته بازی‌های قابل قبول از نکات ویژه این فیلم است. «تنگه ابوقریب» در جشنواره سی‌وششم فیلم فجر، توانست دو سیمرغ بلورین بهترین فیلم و بهترین کارگردانی را از آن خود کند.
۱۱- آبادان یازده ۶۰
کارگردان: مهرداد خوشبخت
تهیه کننده: حسن کلامی
سال ساخت: ۱۳۹۸
بازیگران: علیرضا کمالی، حسن معجونی، ویدا جوان، شبنم گودرزی، حمیدرضا محمدی و نادر سلیمانی
داستان «آبادان یازده ۶۰» به کارگردانی مهرداد خوشبخت ومحصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج در ارتباط با فعالیت ایستگاه رادیو نفت ملی آبادان در زمان آغاز جنگ تحمیلی است و تلاش جمعی از کارکنان این رادیو برای حفظ و ادامه فعالیت آن را در شرایط بحرانی آغاز جنگ تحمیلی را روایت میکند.
علیرضا کمالی، حسن معجونی، ویدا جوان، شبنم گودرزی، حمیدرضا محمدی و نادر سلیمانی در این فیلم ایفای نقش می‌کنند. فیلم «آبادان یازده ۶۰» موفقشد در بهمن ماه سال ۱۳۹۸ سیمرغ مقاومت (جایزه شهید سلیمانی) را از جشنواره سی و هشتم فیلم فجر دریافت کند و و در میان ۵ فیلم برتر آرای تماشاگران این دوره از جشنواره قرار گرفت.
۱۲- ۲۳ نفر
کارگردان:مهدی جعفری
تهیه کننده: مجتبی فرآورده
بازیگران:رضا نوری، سعید آلبوعبادی، مجید پتکی و عبدالحلیم تقبلی به همراه جمعی از بازیگران نوجوان
سال ساخت: ۱۳۹۷
۲۳ نفر از رزمندگان نوجوان در دوران دفاع مقدس به اسارت نیرو‌های بعثی درمی‌آیند، صدام که از هر فرصتی برای هجمه علیه کشورمان استفاده می‌کرد آن ۲۳ نفر را در اردوگاهی تبلیغاتی نگهداری میکند تا بتواند با راه اندازی پروپاگاندای رسانه‌ای ایران را به استفاده از کودکان در جنگ متهم کند و حتی دیدار رسمی نیز با صدام داشتند، اما با هوشمندی آن رزمندگان صدام موفق به بهره‌برداری کامل نشد.
فیلم ۲۳ نفر که محصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج است، نخستین بار بهمن ماه سال ۱۳۹۸ و در جریان سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد. این فیلم در ۶ رشته بهترین صدابرداری، طراحی صحنه، جلوه‌های ویژه میدانی، جلوه‌های ویژه بصری، چهره‌پردازی و بهترین فیلم از نگاه ملی نامزد دریافت سیمرغ بلورین شد که درنهایت توانست سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه ملی را از آن خود کند.
رضا نوری، سعید آلبوعبادی، مجید پتکی و عبدالحلیم تقبلی به همراه جمعی از بازیگران نوجوان که پیش از این فیلم تجربه بازی در سینما را نداشتند بازیگران این فیلم بودند. مهدی جعفری، مستند «۲۳ نفر و آن یک نفر» را به تهیه‌کنندگی علیرضا رئیسیان از سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۸ کارگردانی کرده بود.
انتهای پیام/۴۱۰۴/
انتهای پیام/