بررسی «مرگ تخصص»/ کتابی برای تشریح فیک نیوزها و اخبار جعلی

به گزارش خبرنگار گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا، اندیشکده فضای مجازی مرکز ژرفا، جبهه انقلاب اسلامی در فضای مجازی چهارصدوپنجاه‌ونهمین نشست تخصصی فضای مجازی و نخستین جلسه بررسی کتاب «مرگ تخصص» را با حضور «میثم قمشیان» مسئول اندیشکده فضای مجازی مرکز ژرفا برگزار کرد. در همین زمینه گفت‌وگویی تهیه شده است که در ادامه مشروح آن را مشاهده می‌کنید.

علت انتخاب کتاب مرگ تخصص برای این رویداد کتاب‌خوانی چیست؟

قمشیان: برای پاسخ به این سؤال ابتدا باید به‌طور اجمالی معرفی از کتاب مرگ تخصص داشته باشیم این کتاب به‌صورت مبسوط از معضلات اینترنت صحبت می‌کند با توجه به این‌که امروزه همه مردم از فضای مجازی استفاده می‌کند اندیشکده فضای مجازی ژرفا به این تصمیم رسیده یک رویداد کتاب‌خوانی با استفاده از محتوای این کتاب برگزار کند. فضای جهانی وب، یک پدیده بین‌المللی است که تمام کشورهای استفاده‌کننده از آن با چالش‌هایی روبه‌رو هستند با توجه به این‌که کتاب مرگ تخصص از معضلات اینترنت، در کشور آمریکا به‌عنوان صاحب شبکه جهانی صحبت می‌کند، برای ما محرز شد که این چالش‌ها می‌تواند در کشورهای دیگر نیز با شدت بیشتری وجود داشته باشد به همین جهت می‌توان این کتاب را منبعی مناسب برای برگزاری یک رویداد کتاب‌خوانی با موضوع فضای مجازی قلمداد کرد، البته ما منکر فرصت‌های برآمده از شبکه وب نیستیم اما درعین‌حال مردم باید از چالش‌های این فضا نیز آگاه باشند تا دقت بیشتری در استفاده از اینترنت داشته باشند.

تام نیکولز در مقدمه این کتاب خود را به‌عنوان معلمی معرفی می‌کند که فعالیت‌های رسانه‌ای نیز انجام می‌دهد و به این نکته اشاره می‌کند که آگاهی کافی نیست به این مسئله دارد که نقد اینترنت او را دچار چالش‌های احتمالی با طرفداران این پدیده‌ها محبوب می‌کند اما این چالش را می‌پذیرد و حرف خود را بدون نگرانی مطرح می‌کند.

فیک نیوزها و اخبار جعلی نخستین بخش از مطالب این کتاب هستند، نیکولز به‌درستی به این نکته اشاره می‌کند که درگذشته رادیو و تلویزیون هر کشوری برای حفظ وجاهت خود فارغ از جهت‌گیری‌های سیاسی سعی داشت تا اخبار صحیح را منتشر کند و صرفاً با استفاده از تکنیک‌های نحوه بیان خبر به افکار عمومی جهت بدهد اما امروزه گویی در فضای مجازی انسان‌ها چنین نیازی برای انتشار اخبار ندارند، هر کاربر در صفحه شخصی یا سایت خود به‌راحتی هر خبر نادرستی را پخش می‌کند. بدیهی است که بعد از فراگیر شدن اینترنت و تولید محتوا توسط افراد مختلف، شما دیگر امکان کنترل، رصد و پایش دقیق اخبار را نخواهید داشت، سرعت و حجم خبر به حدی زیاد است که فرصت تحقیق درباره همه آن‌ها را نخواهیم داشت، اخبار غیرواقعی حتی اگر فرد از عدم صحت‌وسقم آن آگاه باشد، بازهم زمانی که تعدادش بالا برود، در ذهن افراد تأثیر منفی خواهد گذاشت و آرامش ذهنی جامعه مخدوش شده است.

پرداختن به اخبار نادرست و پذیرش آن‌ها توسط مردم ناشی از چیست؟

قمشیان: واقعیت این است که امروز ما با یک بمباران و انباشت اطلاعات روبه‌رو هستیم که سبب چاقی اطلاعات شده است همانطورکه چاقی جسمی برای انسان ضرر دارد، باید اذعان کرد که چاقی اطلاعات نیز مغز و روح انسان را دچار چالش می‌کند. باید بپذیریم که بدن همانطورکه برای سلامتی نیاز به رعایت بهداشت غذایی دارد، روح انسان نیز به بهداشت اطلاعات احتیاج دارد، انسان باید بداند ذهن او چه حد از اطلاعات را می‌تواند پایش کند، ما نباید بدون برنامه و خارج از ظرفیت خود از اطلاعات استفاده کنیم.

فرد باید در استفاده از شبکه اینترنت هم حد وسط را حفظ کند به این معنا که هر زمان بی‌کار شد یا در زمان استراحت از تلفن همراه و اینترنت استفاده نکند؛ چراکه استفاده از شبکه وب نیز مانند هر ابزار دیگری مستلزم رعایت استانداردهای منحصر به خود است اما گریزی از اینترنت نیست، البته بنده قصد ندارم بگویم که باید اینترنت را کنار گذاشت، بلکه معتقدم همانطورکه انسان برای بهداشت جسم خود نکاتی را رعایت می‌کند باید نکاتی را رعایت کند ازجمله این‌که هر حرفی را بدون تحقیق نپذیریم، هرچند طبع انسان پذیرای این توهین باشد به‌طور کل نباید درباره افراد پیش‌داوری کنیم، حتی اگر افراد زیادی یک دروغ را تکرار کردند، انسان باید تا حدی دارای بهداشت رفتاری در فضای مجازی باشدکه چنین دروغی را نپذیرد.

تام نیکولز معتقد است که دسترسی راحت انسان‌ها به اطلاعات از طریق اینترنت سبب می‌شود که آن‌ها احساس کنند که نیازی برای مراجعه به متخصصان ندارند، برای مثال افرادی که مخالف واکسیناسیون هستند در اروپا و آمریکا بدون هیچ تحقیق خاصی با یک جست‌وجوی ساده در موتورهای جست‌وجوگر به این نتیجه می‌رسند که واکسن استفاده نکنند، درحالی‌که اطلاعات آن‌ها عمق ندارد اما این طبقه مرفه اطلاعات پالایش نشده اینترنت را می‌پذیرند، در کشور ما نیز می‌توان معضل جراحی‌های بی رویه زیبایی و امثال آن را در همین راستا قلمداد کرد. حجم اطلاعات انبوه در اینترنت سبب شده تا برخی تصور کنند که هیچ احتیاجی به متخصصان ندارند و خود را عالم به همه مسائل قلمداد کنند، امری که سبب شده است تا تام نیکولز این کتاب را «مرگ تخصص» بنامد.

همین رویه گاهی مردم یا حاکمیت را دچار اشتباه در عملکرد می‌کند، برای مثال در سال‌های گذشته بحث کودک همسری به‌عنوان یک بحران مطرح بود اما پژوهش‌هایی که در مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی انجام‌شده حاکی از این مسئله بود که چنین بحرانی در این سطح در کشور وجود ندارد اما رسانه با کژتابی موضوع می‌تواند به‌راحتی چنین موضوعاتی را به‌عنوان بحران اجتماعی معرفی کند و به‌تبع آن مسئولان را دچار اشتباه در شناخت الویت‌ها کند.

سادگی دسترسی به اطلاعات سبب می‌شود که تدریجاً لزوم انجام تحقیقات علمی هم زیر سؤال برود، پژوهشگران از خود سؤال خواهند کرد که چرا باوجود امکان اینترنت باید به تحقیق علمی روی بیاورند؟! همانطورکه اشاره کردم این موارد محدود به ایران نیست و همه جوامع انسانی دچار انسان‌ها هستند بنابراین این کتاب را انتخاب کردیم تا بتوانیم به سهم خود این خطر را به جامعه گوشزد کنیم.

علت توجه به اطلاعات نادرست و اخبار زرد در فضای مجازی چیست؟

قمشیان: واقعیت این است که انسان علاقه وافری به کسب اطلاعات دارد بنابراین تشنه اطلاعات و دانستن است و فضای مجازی می‌تواند تا حدی این نیاز انسان را رفع کند به همین دلیل فضای مجازی توانسته است که نیازهایی مانند تشنه اطلاعات بودن، سرگرمی و ... را در وجود آدمی رفع کند، مجموعه مواردی که ذکر شد، تحولاتی بود که گسترش اینترنت در جهان را پدید آورد.

البته این تمایل به اخبار غیر موثق به‌پیش از شکل‌گیری اینترنت برمی‌گردد، نیل پست من در این رابطه می‌گوید، پس از زمانی که تلویزیون در آمریکا فراگیر شد، جامعه آمریکا به سمت سطحی شدن گردید تا قبل از آن مردم در فعالیت‌های اجتماعی خود ساعت‌ها تحقیق انجام می‌دادند اگر می‌خواستند در یک انتخابات مشارکت کنند، ساعت‌ها در محافل بحث حضور پیدا می‌کردند و سعی داشتند تا به وسیله ارائه استدلال یکدیگر را متقاعد کنند اما امروزه شاهد شکل‌گیری مناظرات تلویزیون کوتاه‌مدت هستند که عمیق نیست، ساعت‌ها سخنرانی و مناظره مستدل به توضیحات چند دقیقه‌ای بدل شده است که در تمام جهان باعث رشد پروپاگاندای رسانه‌ای می‌شود و سیاست‌مداران سعی می‌کنند با پروپاگاندا به اهداف خود برسند، ظهور پدیده فضای مجازی این سطحی بودن را تقویت کرد، عمق دانش انسان‌ها را کاهش داد و ما را بدل به انسان‌های بصری کرده است که باعث رشد فضای مجازی در کشور شده که ما را بر آن کرد تا مسابقه کتاب‌خوانی از کتاب مرگ تخصص را برگزار کنیم.

انتهای پیام/۴۱۴۴/