۴ چالش اساسی حوزه زنان و خانواده کدامند؟

گروه استان‌های خبرگزاری آنا؛ دانشگاه آزاد اسلامی، دفتر امور زنان و خانواده را ۲۷ شهریور ۱۳۹۷ -که تا قبل از آن با عنوان «شورای زنان فرهیخته» فعالیت داشت- تشکیل داد و نفیسه فیاض‌بخش با حکم دکتر محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه به‌عنوان مشاور ریاست دانشگاه در امور زنان و خانواده و رئیس کارگروه ویژه این امور منصوب شد تا دانشگاه باهدف تبیین جایگاه شایسته زن تراز اسلام در راستای پیشبرد منویات مقام معظم رهبری مبنی بر حفظ و تقویت بنیان خانواده برای هدایت و حمایت از سرمایه‌های ارزشمند گامی مؤثر و سازنده بردارد.

دفتر امور زنان و خانواده دانشگاه آزاد اسلامی چهار هدف عمده؛ مسئله‌شناسی زنان در جامعه ایران، پژوهش در حوزه زنان و خانواده، تربیت کادر بانوان متخصص و موردنیاز جامعه در راستای تحقق دانشگاه اسلامی و توسعه و تعالی کشور و تبیین وضعیت زنان ایرانی و تحولات آینده را دنبال می‌کند و در چشم‌اندازی ۵ ساله وظایف و اهداف خود را بر مبنای آموزه‌های اسلامی و با توجه به راهبرد سند دانشگاه اسلامی پایه‌گذاری کرده و بر همین اساس به دنبال بازیابی هویت و جایگاه اصلی یک زن تراز اسلام در ابعاد مختلف فردی، خانوادگی، معنوی، اجتماعی و علمی بوده و از طرف دیگر وظایف اصلی یک زن را به‌عنوان کانون حیات‌بخش جامعه فراموش نکرده است.

نفیسه فیاض‌بخش مشاور رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در امور زنان و خانواده و رئیس کارگروه ویژه این امور سال گذشته به‌منظور برداشتن گام‌های مؤثر در زمینه زن و خانواده، نمایندگان استان‌های دانشگاه آزاد اسلامی را به‌عنوان مسئول دفتر امور زنان و خانواده در هر استان منصوب کرد.

گروه استان‌های خبرگزاری آنا به‌منظور پیگیری اهداف دفاتر امور زنان و خانواده دانشگاه آزاد اسلامی در استان‌ها و تشریح ظرفیت‌ها و فعالیت‌های حوزه زنان و خانواده با مسئولان مربوط گفت‌وگو کرده است که در این سلسله گفت‌وگوها و در این شماره گفت‌وگو با مرضیه پیله‌ور مسئول دفتر امور زنان و خانواده دانشگاه آزاد اسلامی استان همدان را می‌خوانیم.

بیشتر بخوانید:

۶ آسیب اساسی حوزه زنان و خانواده

نبود خودباوری و اعتمادبه‌نفس مقابل مسئولیت‌های اجتماعی در زنان

بهای سنگین غفلت از فضای مجازی برای مسئولان و جامعه

آنا: آسیب‌ها و چالش‌های حوزه زنان و خانواده در جامعه کنونی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ راهکارها چیست؟

پیله‌ور: یکی از مهم‌ترین آسیب‌ها و چالش‌ها در حوزه زنان، بحث سلامت جسمی و روانی زنان است که قطعاً می‌تواند از طریق آموزش همگانی به خانم‌ها تا حد زیادی برطرف شود. لازم است علل بالابودن این مشکلات جسمی و روحی و روانی زنان در استان‌ها شناسایی شده و تا حد زیادی امکان استفاده از خدمات روان‌شناسان و مشاوران به‌صورت ارزان‌قیمت در شهرها برای خانم‌ها فراهم شود.

زمینه‌ها و عوامل مؤثر بر بروز نارضایتی خانم‌ها در شهرها نیز باید شناسایی و تسهیلات بهداشتی، رفاهی، اقتصادی و اجتماعی مناسب با توجه به نیازهای زنان در جامعه برای آنان فراهم شود. قطعاً مراکز فرهنگی در دانشگاه‌ها می‌توانند در راستای ایجاد آگاهی‌های لازم برای زنان در این زمینه‌ها نقش مهمی داشته باشند؛ چراکه از طریق ارتقای فرهنگ و آگاهی‌های لازم، سلامتی‌ زنان در حوزه جسم و روان هم محقق خواهد شد.

دومین آسیب و چالشی که حوزه زنان در جامعه با آن مواجه است، حضور زنان در نهادهای تصمیم‌گیرنده بوده که بسیار کمرنگ است. باید راهکارهایی در سطح کلان کشور درنظر گرفته شود که زنان هم امکان مشارکت برابر و حضور یکسان در نهادهای مختلف را داشته باشند. یکی دیگر از مشکلاتی که جامعه زنان با آن روبه‌رو است، مشکلات ناشی از طلاق، سرپرستی کودکان و مشکلات اقتصادی است که خانم‌ها در این زمینه با آن روبه‌رو هستند و همین موضوع هم می‌تواند در همان مورد نخست که به آن اشاره کردم، موجب ایجاد یک‌سری آسیب‌های روحی و روانی برای خانم‌ها باشد.

متأسفانه دیدگاه افراد جامعه به زنان مطلقه دیدگاه مثبتی نیست و این یکی از دغدغه‌های زنان در کشور ایران است که واقعاً باید با فرهنگ‌سازی این مشکلات را کاهش داد.

مشکل دیگر، مشکل اشتغال بانوان در جامعه ایران است که متأسفانه به وفور وجود دارد. بسیاری از استعدادهای زنان در جامعه هدر می‌رود و اصلاً به منصه ظهور نمی‌رسد. نیاز است که در ابعاد مختلف در شهرها و روستاها استعدادیابی شده و از استعداد زنان تا حد ممکن بهره‌گیری و بسیاری از مشکلات اقتصادی خانواده‌ها برطرف شود.

آنا: لطفاً درباره ظرفیت زنان و خانواده در استان همدان و نقش دانشگاه آزاد اسلامی توضیح دهید.

پیله‌ور: استان همدان یکی از استان‌های شناخته‌شده در کشور و جهان است؛ چراکه ما شهر جهانی سفال لاله‌جین که قطعاً یکی از افتخارات استان همدان است و شهر ملی مبل و منبت ملایر را در استان همدان داریم و این استان دارای صنایع دستی بسیاری است که اکثر آنها نشان ملی مرغوبیت کالا را دریافت کرده‌اند. یکی از پررونق‌ترین صنایع دستی همدان قالیبافی است که قطعاً هنر دست زنان توانمند این استان است و در همه صنایع دستی که در استان همدان وجود دارد، نقش زنان را به هیچ عنوان نمی‌توان انکار کرد.

اما درباره نقش دانشگاه آزاد اسلامی در راستای این ظرفیت‌ها؛ نخستین رسالت دانشگاه این است در مورد خانم‌هایی که در حیطه دانشگاه فعالیت می‌کنند، اقداماتی را انجام دهد و باید برای زنان شاغل در دانشگاه آزاد اسلامی استان همدان اعم از دانشجو، کارمند و هیئت علمی، ظرفیت‌یابی کند. در هر دانشگاهی قطعاً به تعداد رشته‌های تخصصی که در آن دانشگاه است، نیروهای کارآمد وجود دارد؛ بنابراین دانشگاه باید ظرفیت زنان را در کارآمدی آن رشته‌ها مدنظر قرار دهد، استعدادیابی کند و در جاهای مختلف مورد استفاده قرار دهد.

یکی از کارهای بسیار مثبتی که به‌تازگی انجام شده، تعامل دانشگاه آزاد اسلامی با قوه قضائیه و معرفی استادان به‌عنوان کارشناس قضائی بود، اینکه از زنان توانمند و البته از آقایان توانمند در رشته‌های مختلف به‌عنوان کارشناس قوه قضائیه استفاده شود. ظرفیت خانم‌ها هم در این خصوص حتماً باید مورد توجه قرار بگیرد. از ظرفیت و تخصص خانم‌ها در هر جایی که در جامعه امکان استفاده از این ظرفیت‌ها وجود، باید استفاده شود.

دانشگاه‌ها برای اینکه بتوانند میزان رضایتمندی خانم‌ها را در دانشگاه بالا ببرند، بهترین راه این است که عوامل نارضایتی زنان در محیط کاری دانشگاه آزاد اسلامی را شناسایی کرده و در راستای برطرف‌کردن آنها راه‌حل‌هایی را ارائه دهند. قطعاً یکی از مشکلاتی که عامل نارضایتی خانم‌ها در محیط کاری است، مشکل و مسائل اقتصادی است و مسئولان باید تسهیلات رفاهی و اقتصادی که متناسب با جامعه خانم‌هاست، فراهم کنند.

در موضوع استادان مدعو بیشترین دغدغه‌ای که وجود دارد، حق‌الزحمه‌ آنان است. باید حتماً به این موضوع توجه شود که در موعد مقرر حق‌الزحمه استادان پرداخت شود تا این‌قدر عامل نارضایتی از محیط کاری برای‌شان ایجاد نشود.

لازم است که امنیت کاری برای خانم‌ها در محیط دانشگاه آزاد اسلامی ایجاد شود. این ایجاد احساس امنیت برای خانم‌ها، قطعاً عواملی دارد و باید به بعضی از عوامل ازجمله اعتماد به کارایی زنان در محیط کاری و تجلیل و تمجید از فعالیت‌های زنان در محیط کار و تحسین خانم‌ها توجه شود.

مشکلات و دغدغه‌هایی که خانم‌ها حتی در خانواده‌شان دارند باید حل و فصل شود؛ چراکه می‌تواند در محیط کاری تأثیرگذار باشد. لازم است در تمام دانشگاه‌ها ازجمله دانشگاه آزاد اسلامی به آسیب‌هایی که ممکن است در محیط کاری برای خانم‌ها اعم از دانشجو، کارمند و استاد ایجاد می‌شود، توجه شده و این مشکلات و ‌آسیب‌ها شناخته شوند و به سلامت روانی خانم‌ها در محیط کار توجه ویژه داشته باشند.

آنا: برنامه‌های دفتر امور زنان و خانواده دانشگاه آزاد اسلامی استان همدان را برشمارید.

پیله‌ور: قطعاً یک برنامه‌هایی را به شکل اهداف کوتاه‌مدت مدنظر قرار داده‌ایم؛ ازجمله اینکه گروه‌های خاصی را از بانوان اعم از استادان هیئت علمی، مدعو و کارمندان ایجاد کرده‌ایم و البته گروه‌های خاصی برای دانشجویان هم در زمان‌های بعدی حتماً ایجاد خواهد شد که در این گروه‌ها تعامل مستقیمی با همکاران خانم وجود داشته باشد، تمام برنامه‌ها و موضوعاتی که پیرامون بانوان مطرح می‌شود، باید اطلاع‌رسانی شود و یک‌سری کارگاه‌هایی که با موضوعات زن و خانواده که مورد تأیید سازمان است در دوره‌های مختلف برگزار و از همکاران برای شرکت در این کارگاه‌ها دعوت و یک فضای صمیمی برای بانوان ایجاد شود تا هر نوع مشکلی که در محیط اداری برای‌شان ایجاد می‌شود، بررسی و برطرف کنند. حتی ممکن است مشکلات خانوادگی را بدون دغدغه بیان کنند تا اعضای شورای زنان بتوانند پیگیری کرده و حل و فصل کنند.

همچنین برنامه‌هایی که برای آینده (با توجه به شرایط موجود به‌دلیل بحران کرونا هنوز به اهداف و برنامه‌های مورد نظر دست نیافته‌ایم) درنظر گرفته شده است و تلاش می‌کنیم سطح علمی و کارایی استادان و کارمندان را در محل کار ارتقا دهیم.

باید تلاش کنیم که در دانشگاه‌ها از ظرفیت خانم‌ها برای امور اجرایی بیشتر استفاده شود. دفتر امور زنان و خانواده باید ارتباط مستمری را با دستگاه‌های اجرایی، سازمان‌ها و نهادهای دیگر برای ایجاد تعامل و تبادل‌نظر در خصوص برنامه‌های مرتبط با زنان داشته باشد و تلاش برای رفع تنگناها و مشکلات زنان و پیداکردن راه‌حل‌های مناسب برای ازبین‌بردن این مشکلات از برنامه‌هایی است که تلاش می‌کنیم به این اهداف برسیم.

آنا: رویکردهای مدنظر دفتر امور زنان و خانواده در دانشگاه آزاد اسلامی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

پیله‌ور: ظاهراً اصلی‌ترین رویکرد این دفتر در دانشگاه آزاد اسلامی رویکرد فرهنگی است و قطعاً آثار فرهنگی و اجتماعی دانشگاه‌ها مهم‌تر از فواید اقتصادی و فردی آن است. افزایش مشارکت زنان در آموزش عالی جدای از اینکه چه انگیزه‌هایی را داشته باشند، فرصت مناسبی را برای دانشگاه‌ها ایجاد کرده که فضای فرهنگی مناسبی برای این قشر مهم در جامعه ایجاد کند.

در دانشگاه‌ها برای خانم‌ها فرصت وجود دارد که بخشی از مهارت‌های زندگی و تجربه حضور در عرصه‌های علمی را کسب کنند. زنانی که در دانشگاه تحت تأثیر محیط فرهنگی مناسبی قرار می‌گیرند، قطعاً نقش مهمی در توسعه جامعه دارند و یکی از رسالت‌های حوزه زنان و خانواده در دانشگاه آزاد اسلامی تبیین جایگاه و شأن زن است که از طریق برنامه‌های فرهنگی در پی تثبیت این موضوع است.

بنابراین در برنامه‌های فرهنگی که دانشگاه‌ها ارائه می‌دهند، لازم است که از شخصیت و حقوق زنان دفاع و هویت فرهنگی، اجتماعی و تاریخی زنان را تبیین و تقویت کنند. از جریان‌های اخلاق‌گرا و خانواده‌گرا حمایت کنند و در خصوص جریان‌های فمینیستی که مدعی دفاع از حقوق زنان هستند، روشنگری لازم را داشته باشند که قطعاً دفتر امور زنان با رویکرد فرهنگی که دارد، در پی این اهداف است.

آنا: ارزیابی شما از طرح تعالی درس دانش خانواده در دانشگاه آزاد اسلامی چیست؟

پیله‌ور: قطعاً این درس یکی از دروس بسیار مهم دانشجویان و جزء دروس معارف اسلامی دانشگاه است. هدف از ارائه این درس، ارائه یک‌سری راه‌حل‌های اسلامی و اخلاقی برای روابط سالم دانشجویان در فضای دانشگاهی است. این درس با اشاره به نیازهای اساسی انسان ازجمله نیازهای عاطفی و انسانی به آسیب‌های قبل از ازدواج ازجمله روابط افسارگسیخته جوانان قبل از ازدواج اشاره می‌کند و راهکارهایی را برای ایجاد خویشتن‌داری و مدیریت این آسیب‌ها ارائه می‌دهد.

دانش خانواده می‌تواند در حل مشکلات پیش روی جوانان در جامعه مؤثر باشد؛ اما به‌نظر می‌رسد به‌تنهایی کارآمد نیست. قطعاً برای حل مشکلات و برطرف‌کردن معضلات پیش روی دانشجویان باید همه نهادهای اجتماعی و دولتی همکاری کنند؛ چراکه دانشگاه‌ها فقط می‌توانند از جنبه نظری به این موضوع بپردازند، آموزش‌های لازم را به دانشجویان ارائه دهند؛ اما همین دانشجو با وجود آموزشی که دیده در جامعه باید حتماً مورد حمایت نهادهای دولتی قرار بگیرد تا بتواند با استفاده از آموزش‌هایی که دیده است در مسیر درست زندگی گام بردارد.

معتقدم تسهیلات ویژه برای شغل، مسکن و ازدواج جوانان تنها راهی است که می‌تواند به دانشجو در این مسیر کمک کند و قطعاً آموزش صِرف به‌تنهایی کافی نیست.

آنا: نقش دانشگاه آزاد اسلامی در بالابردن سطح علمی زنان جامعه چگونه بوده است؟

پیله‌ور: قطعاً یکی از معیارهای سنجش درجه توسعه‌یافتگی یک کشور، میزان اهمیت و اعتباری است که زنان در آن جامعه دارند. هرچه حضور زنان در اجتماع فعال‌تر و مؤثرتر باشد، آن کشور پیشرفته‌تر خواهد بود. نقش و مشارکت زنان در جامعه تا حد خیلی زیادی به برخورد و نگرش افراد آن جامعه به زنان بستگی دارد.

وقتی به زن به‌عنوان یک نیروی فعال و سازنده نگریسته شود، حضور و مشارکت حقیقی زنان در جامعه بیشتر و اینجاست که نقش دانشگاه‌ها در ایجاد فضا روشن می‌شود.

سهم زنان تحصیلکرده بین زنان فعال در جامعه خیلی زیاد است. زنان با تحصیلات دانشگاهی در مشاغل مختلف در کشور استخدام می‌شوند و همین موجب می‌شود که حضور و مشارکت زنان در عرصه‌های مختلف در جامعه افزایش پیدا کند.

در این زمینه هم دوباره نهادهای دیگر جامعه باید همگام با دانشگاه‌ها گام بردارند. دانشگاه‌ها زنان تحصیلکرده را به جامعه تحویل می‌دهند و حالا باید سازمان‌ها و نهادهای دیگر از تخصص این زنان در رشته‌های مختلف بهره‌گیری کرده و زمینه را برای حضور هرچه بیشتر زنان در عرصه‌های مختلف سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و آموزشی فراهم کنند و قطعاً یکی از عوامل مؤثر بر این توسعه و پیشرفت زنان در مراحل علمی که موجب حضور آنان در عرصه‌های مختلف اجتماعی است، دانشگاه آزاد اسلامی است که ظرفیت خاصی را برای تحصیل خانم‌ها ایجاد کرده و از این جهت می‌توان گفت دانشگاه آزاد اسلامی در ارتقای سطح علمی خانم‌ها و هم جایگاهی که خانم‌ها در جامعه ایران به‌دست آورده‌اند، بسیار مؤثر بوده است.

آنا: استفاده از فضای مجازی تا چه اندازه در حیطه فعالیت زنان و خانواده مؤثر بوده است؟

پیله‌ور: حضور زنان در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی تأثیرات مهمی را بر نحوه تفکر، رفتار، اطلاعات و فعالیت‌های آنان داشته و البته این فضا به همان اندازه که مناسب بوده و تأثیرات مثبتی را برای خانم‌ها ایجاد کرده، اثرات مخربی را هم برای خانم‌ها و خانواده ایجاد کرده است.

این فضا از یک‌طرف فرصت‌های زیادی را برای زنان در جامعه در راستای ارتقای شخصیتی‌شان ایجاد کرده است، حتی در راستای ارتقای شغلی، این فضا به دلیل اینکه فرصت‌های نوینی را برای اشتغال زنان ایجاد کرده، یکی از دغدغه‌های اشتغال خانم‌ها را تا حد زیادی حل کرده است و تا حد بسیار زیادی توانسته موجب ایجاد اعتمادبه‌نفس برای بسیاری از خانم‌ها باشد.

فضای مجازی موجب ارتقای اطلاعات زنان شده است و سبب شده عملکرد آنان در عرصه‌های شخصی و خانوادگی بهتر و مؤثرتر باشد. خیلی از خانم‌ها با هر درجه از تحصیلاتی که دارند، توانسته‌اند از این فضا بهره‌های مناسبی ببرند. مواردی مانند آشپزی، روابط زناشویی، تربیت کودکان، زمینه‌های تخصصی آموزش در این فضا به زنان بسیار کمک کرده است؛ اما قطعاً و متأسفانه این فضا موجب بروز مشکلاتی در زندگی خانم‌ها هم شده و در نهایت سبب ایجاد نارضایتی همسر و بروز مشاجرات، سردی روابط و تنش‌های خانوادگی شده که اکثراً به‌دلیل استفاده افراطی از این فضا و یا سوءاستفاده‌هایی است که از این فضا می‌شود.

به‌طور مثال مشکلاتی به‌دلیل اشتراک عکس و فیلم در این فضاها ایجاد شده که البته باید بگوییم که استفاده از تکنولوژی‌های نوین ارتباطی ذاتاً جنبه‌های منفی ندارد و این کاربران و مخاطبان هستند که به آن جهت مثبت یا منفی می‌دهند. یعنی نحوه استفاده کاربران متأسفانه گاه منفی است و سبب ایجاد آثار منفی در این حوزه می‌شود.

به‌نظر می‌رسد باید آگاهی عمومی مردم جامعه به فضای مجازی افزایش یابد و آموزش‌های لازم از طریق نهادهای مختلف ازجمله دانشگاه‌ها به افراد در این زمینه داده شود. اینجا، فعالیت‌های فرهنگی در دانشگاه‌ها می‌تواند بسیار مؤثر باشد. یعنی مسئولان در مسائل فرهنگی در دانشگاه‌ها بهتر است یکی از اقداماتی که انجام می‌دهند و برنامه‌هایی که اجرا می‌کنند، اطلاع‌رسانی و افزایش آگاهی مردم به این فضا باشد و در این زمینه می‌توانند برنامه‌های متنوعی را اجرا کنند. حداقل در حیطه دانشگاه، دانشجو، کارمند و استادان می‌توانند از این برنامه‌ها استفاده کنند تا دانشگاه بتواند تأثیرات مثبتی را در این زمینه بگذارد.

انتهای پیام/۴۱۰۳/۴۰۶۲/