کاربرد فیتوشیمایی و مولکولی در تنوع ژنتیکی اکوتیپ‌­های گیاه دارویی شنبلیله

به گزارش خبرنگار گروه استان‌های خبرگزاری آنا؛ ندا اسمعیلی‌نژاد حصاروئیه دانشجوی دکتری رشته مهندسی علوم باغبانی (گرایش فیزیولوژی و اصلاح گیاهان دارویی، ادویه‌ای و عطری) دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد از رساله خود با عنوان «ارزیابی تنوع ژنتیکی اکوتیپ‌­های گیاه دارویی شنبلیله (Trigonella monantha C. A. Mey.) بانک ژن گیاهی ملی ایران براساس صفات مورفولوژیکی، فیتوشیمیایی و مولکولی» با موفقیت دفاع کرد.

فرنگیس قنواتی و فؤاد مرادی به‌عنوان استادان راهنما و جهانگیر عباسی کوهپالکانی و مجید رحیمی‌زاده به‌عنوان استادان مشاور به‌عنوان استادان راهنما در جلسه دفاع این رساله حضور داشتند.

اسمعیلی‌نژاد در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری آنا به تشریح چکیده پایان‌نامه دکتری خود با‌ عنوان «ارزیابی تنوع ژنتیکی اکوتیپ‌­های گیاه دارویی شنبلیله (Trigonella monantha C. A. Mey.) بانک ژن گیاهی ملی ایران براساس صفات مورفولوژیکی، فیتوشیمیایی و مولکولی» پرداخت.

وی با اشاره به بخش مورفولوژیکی گفت: به‌منظور بررسی تنوع ژنتیکی براساس صفات مورفولوژیکی و تعیین ارتباط بین عملکرد دانه و اجزای آن، 40 اکوتیپ وحشی گونه Trigonella monantha C. A. Mey.جمع‌آوری شده از نقاط مختلف کشور موجود در بانک ژن گیاهی ملی ایران ارزیابی شد.

دانش‌آموخته دکتری تخصصی رشته مهندسی علوم باغبانی یادآور شد: نتایج پژوهش حاکی از اختلاف معنی‌­دار اکوتیپ‌­ها از نظر تمامی صفات کمی در سطح یک درصد بود و براساس نتایج مقایسه میانگین، اکوتیپ­ شماره 1 (لرستان- ازنا 1) از لحاظ عملکرد تک بوته، تعداد ساقه فرعی، تعداد برگ تا اولین گل، تعداد برگ در گیاه، وزن 100 دانه، طول دمبرگچه، عرض برگچه به سایر اکوتیپ‌­ها برتری داشت.

اسمعیلی‌نژاد عنوان کرد: ضرایب همبستگی بین صفات کمّی نیز مشخص کرد که صفات تعداد ساقه فرعی، تعداد برگ در گیاه، وزن 100 دانه، تعداد نیام در گیاه، طول دمبرگچه، طول دانه و عرض دانه همبستگی مثبت و معنی‌­داری با عملکرد تک بوته داشتند.

وی افزود: ضریب تنوع شانون برای صفات کیفی نیز تنوع بالایی را برای صفات شکل نیام، رنگ دانه، تزئینات سطح دانه، وضعیت پراکندگی نیام نشان داد. تحلیل رگرسیون گام به گام اشاره به حضور معنی­‌دار صفات وزن 100 دانه، تعداد نیام در گیاه، طول دمبرگچه و طول نیام در مدل داشت.

دانش‌آموخته دکتری تخصصی رشته مهندسی علوم باغبانی تبیین کرد: تجزیه به عامل‌­ها با استفاده از تجزیه به مؤلفه‌های اصلی قادر به استخراج 9 عامل بود که این عامل­‌ها مجموعاً 66/75 درصد واریانس کل را توجیه کردند.

اسمعیلی‌نژاد تشریح کرد: براساس نتایج تجزیه خوشه‌­ای برای کلیه صفات این اکوتیپ‌­ها در گروه­‌های متفاوت قرارگرفتند. این اکوتیپ­‌های وحشی از نظر صفات مورد مطالعه تنوع بالایی داشته که در تحقیقات به‌نژادی کاربرد خواهند داشت.

کاربرد فیتوشیمایی در گیاه دارویی شنبلیله

وی درباره کاربرد فیتوشیمایی در گیاه دارویی شنبلیله بیان کرد: گیاه دارویی شنبلیله (Trigonella monantha) گیاهی یک‌ساله از تیره لگومینوزه است که به‌دلیل داشتن ترکیباتی از جمله تریگونلین، 4- هیدروکسی ایزولوسین برای بیماران دیابتی بسیار مفید بوده و موجب کاهش قند خون می‌شود.

دانش‌آموخته دکتری تخصصی رشته مهندسی علوم باغبانی تأکید کرد: به‌منظور بررسی تنوع ژنتیکی براساس صفات فیتوشیمیایی و تعیین ارتباط بین صفات، 40 اکوتیپ وحشی شنبلیله جمع‌آوری شده از نقاط مختلف کشور، در بهار سال 1395 در مزرعه تحقیقاتی بانک ژن گیاهی ملی ایران در قالب طرح بلوک­‌های کامل تصادفی با سه تکرار ارزیابی شدند.

اسمعیلی‌نژاد خاطرنشان کرد: تجزیه واریانس داده­‌ها اختلاف بسیار معنی­‌داری در سطح یک درصد را بین اکوتیپ­‌ها از نظر تمام صفات فیتوشیمیایی مورد مطالعه نشان داد که بیانگر وجود تنوع ژنتیکی بین اکوتیپ­‌های مورد مطالعه است.

وی اضافه کرد: نتایج پارامترهای تنوع از جمله میانگین، حداقل، حداکثر، برای صفات فیتوشیمیایی تفاوت­‌های قابل توجهی را برای تمام صفات نشان دادند. تجزیه خوشه­‌ای به روش وارد برای صفات فیتوشیمیایی، اکوتیپ‌های مورد مطالعه را در گروه­‌های متفاوت قرار دادند.

دانش‌آموخته دکتری تخصصی رشته مهندسی علوم باغبانی مطرح کرد: در این تحقیق مشخص شد که از لحاظ صفات فیتوشیمایی تنوع بالایی از نظر مهم‌ترین ترکیبات مؤثره تریگونلین و 4- هیدروکسی ایزولوسین بین اکوتیپ‌­ها (که بیشترین مقدار آنها مربوط به شماره‌های 11، 15 و 24) مشاهده شد.

اسمعیلی‌نژاد توضیح داد: پیشنهاد می­‌شود که از نتایج این آزمایش برای بهره­‌برداری ماده 4- هیدروکسی ایزولوسین با توجه به مقدار بالای در مقایسه با گونه زراعی آن که در کنترل دیابت مفید است مورد بررسی و از آن برای اصلاح شنبلیله‌­های زراعی مورد استفاده قرار گیرد.

بررسی مولکولی گیاه دارویی شنبلیله

وی متذکر شد: شنبلیله وحشی (Trigonella monantha L.) یکی از قدیمی‌ترین گونه‌های گیاهی بوده که در طب سنتی و نوین کاربردهای فراوانی دارد. در این تحقیق تنوع ژنتیکی 40 اکوتیپ شنبلیله وحشی تهیه شده از بانک ژن گیاهی ملی ایران با استفاده از هشت آغازگر ISSR مورد ارزیابی قرار گرفت.

دانش‌آموخته دکتری تخصصی رشته مهندسی علوم باغبانی یادآور شد:‌ آغازگرهای ISSR در مجموع توانستند 39 باند تولید کنند که از این تعداد 16 باند یک شکل مشاهده شد. آغازگرهای UBC845  و UBC850 با 6 باند بیشترین تعداد و آغازگرهای UBC835، UBC851  و UBC857 با 4 باند کمترین تعداد باند را نشان دادند.

اسمعیلی‌نژاد به آنا گفت: شاخص‌های محتوای اطلاعات چندشکلی (PIC)، شاخص نشانگری (MI) و نسبت چند شکلی مؤثر (EMR) برای نشانگرها محاسبه شد که با توجه به شاخص‌های محاسبه شده، آغازگر UBC842 به‌عنوان بهترین آغازگر برای بررسی تنوع ژنتیکی شنبلیله مونانتا معرفی شد.

وی بیان کرد: بیشترین تشابه ژنتیکی در میان اکوتیپ‌های شماره 11 با 16، 19 با 5 و 34 با 35 و کمترین تشابه را اکوتیپ 39 با 12 داشتند. نتایج حاصل از گروه‌بندی تجزیه خوشه‌ای به روش UPGMA براساس ضریب تشابه جاکارداکوتیپ‌ها در 9 گروه قرار دارد.

دانش‌آموخته دکتری تخصصی رشته مهندسی علوم باغبانی تشریح کرد: با توجه به اهداف این تحقیق، می‌توان به این نتیجه رسید که بررسی تنوع ژنتیکی اکوتیپ‌های شنبلیله با استفاده از نشانگر ISSR در حد مطلوب بوده و نشانگر ISSR می‌تواند به‌عنوان یک سیستم نشانگر مناسب برای تشخیص تنوع و روابط ژنتیکی در اصلاح این گیاه مورد استفاده قرار گیرد. نتایج این تحقیق می­‌تواند در برنامه­‌های اصلاحی تولید و توسعه گونه­‌های شنبلیله نیز استفاده شود.

انتهای پیام/4078/4062/