«ابوهاشم صوفی» و دوری از معاشرت بزرگان

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آناـ بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت‌به‌خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، از جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.

ابوهاشم عثمان بن شریک کوفی، از صوفیان مشهور قرن دوم هجری است.

از تاریخ تولد او آگاهی دقیقی در دست نیست. از زندگی او نیز بسیار اندک می‌دانیم. اصل او از کوفه بود اما در شام می‌زیست.شرح‌حال‌نویسان صوفیه او را نخستین کسی دانسته‌اند که در اسلام به «صوفی» مشهور شد. در برخی از آثار کهن‌تر او را ابوهاشم زاهد نیز خوانده‌اند.

او معاصر ابراهیم اَدْهَم و سفیان ثوری و از نزدیکان ابوعبدالله بن ابی جعفر برائی بود. وی از هم‌نشینی و معاشرت با پادشاهان و دولتمردان به‌‌شدت دوری می‌کرد.

زهد ابوهاشم با معرفت و محبت همراه بوده است. او تأدیب و تربیت نفس را عامل اصلی تأدیب و تربیت خانواده می‌دانست. برخی از تراجم، به نقل از جامی،‌او را بانی نخستین خانقاه دانسته‌اند که درست نیست؛ زیرا جامی بنای نخستین خانقاه را به امیری ترسا در شام نسبت داده است. از سفیان ثوری نقل شده است که گفت: اگر ابوهاشم صوفی نبود، من دقائق ریا را نمی‌شناختم. سخن ابوهاشم در باب معرفت به خدا و انس با او، این مطلب را می‌رساند که زهد او زهدی خشک و خالی از محبت نبوده است. برخی کتب شیعه حدیثی از فساد عقیده او نقل کرده‌اند که صحیح به نظر نمی‌رسد.

تاریخ وفات ابوهاشم به درستی مشخص نیست. وی تا اواسط خلافت مهدی عباسی (158-169ق) در قید حیات بوده و چند سال پس از سفیان ثوری درگذشته است. تاریخ درگذشت او را از 150 تا 162ق نوشته‌اند.

ظاهراً از ابوهاشم صوفی کتاب یا دست‌نوشته‌ای در دست نیست و گفته‌ها و روایت‌های او فقط در برخی کتب شیعه آمده است.

انتهای پیام/4104/