سلول‌های گیاهی چگونه با بیماری‌های خطرناک مقابله می‌کنند؟/ مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلول گیاهی
گروه استان‌های خبرگزاری آنا؛ حسین عقابی؛ شگفتی‌های خلقت در جهان پایان‌ناپذیر است. یکی از این شگفتی‌ها را می‌توان در روش گیاه برای مقابله با بیماری‌های خطرناک و آفات دید. گیاه به‌دلیل نداشتن توانایی حرکت، مجبور است با روش‌های مختلف در همان مکانی که قرار دارد با بیماری مقابله کند که یکی از این روش‌ها خودخواری و دگرخواری سلول‌های گیاهی است.
**بیشتر بخوانید:
14 فصل درباره آنزیم را در این کتاب بخوانید
در این روش سلول‌های گیاهی اطراف ناحیه آلوده را دربرمی‌گیرند و یا خود عامل آلودگی را هضم کرده و یا سلول‌های سالم آنها را در خودشان هضم می‌کنند که در نهایت عده‌ای سلول می‌میرند؛ اما اجازه گسترش به آلودگی نمی‌دهند. این روش، مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلول نام گرفته که در کتاب «مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلول گیاهی» به‌صورت کامل درباره آن توضیح داده شده است.
خبرنگار خبرگزاری آنا به مناسبت انتشار کتاب «مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلول گیاهی» با داود هاشم‌آبادی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت مترجم این کتاب گفتگو کردهه است که در ادامه خواهیم خواند.
آنا: کتاب «مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلول گیاهی» چه موضوعی را دنبال می‌کند؟
هاشم‌آبادی: «Programed Cell Death» یا «برنامه‌ریزی مرگ سلول» در همه موجودات زنده، انسان و گیاهان اتفاق می‌افتد. این کتاب در مورد مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلول‌های گیاهی صحبت می‌کند. یک سری از سلول‌ها حتی در سنین جوانی در انسان و حیوانات می‌میرند؛ جایگزین می‌شوند، در گیاهان هم به همین شکل است. بعضی از سلول‌های گیاهی از بین می‌روند، زمانی که گیاه یا موجود جوان بوده، این سلول‌ها با سرعت بیشتری جایگزین می‌شوند،؛ اما با افزایش سن و رسیدن به سن پیری که سرعت جایگزینی کاهش پیدا می‌کند، کم‌کم گیاه به سمت پیری و در نهایت مرگ می‌رود.
وقتی آفت یا بیماری خطرناک به گیاه حمله می‌کند، در این وضعیت، سلول‌ها اطراف آن محیط را محاصره کرده و در واقع به‌نوعی خود را فدای گیاه می‌کنند و سلول‌های آلوده را می‌خورند تا آلودگی گسترش پیدا نکند که به این روش «خودخواری» یا «دگرخواری» می‌گویند. این مکانیسم در همه موجودات زنده وجود دارد و اکنون فیزیولوژی گیاهی و جانوری به این سمت رفته است.
آنا: در این‌باره بیشتر توضیح دهید.
هاشم‌آبادی: اگر درباره انسان توضیح دهیم شاید ملموس‌تر و فهم آن بهتر باشد. به‌عنوان نمونه در نوزاد و کودک هم مرگ سلولی داریم، یعنی کودک تند تند پوست می‌اندازد؛ اما به دلیل اینکه جوان است بهتر و سریع‌تر می‌تواند آن سلول‌ها را جایگزین کند و هرچه سن بالاتر رود، جایگزین کردن سلول‌های مرده سخت‌تر می‌شود. حتی در سنین پیری هم سلول‌ها و پروتئین‌های جدید ساخته می‌شوند که به آنها می‌گویند پروتئین‌های ضد مرگ ولی از جایی دیگر گیاه یا انسان واقعاً نمی‌توانند آن سرعت جایگزینی را داشته باشند و به سمت پیری می‌روند.
انسان یا جانور اگر بیمار شوند، نزد دکتر برده می‌شوند و به‌دنبال درمان آن بیماری هستند؛ اما گیاه باید همانجا بایستد و مقاومت کرده و مشکلش را حل کند. روشی که به آن روش فوق حساسیت می‌گویند عبارت است از اینکه سلول‌ها اطراف ناحیه آلوده را دربرمی‌گیرند که یا خود عامل آلودگی را هضم کرده و یا سلول‌های سالم آنها را در خود هضم می‌کنند که در نهایت تعدادی سلول می‌میرند؛ اما اجازه گسترش به آلودگی نمی‌دهند. به این روش خودخواری و دگرخواری می‌گویند و این یکی از قسمت‌های معروف PCD یا Programed Cell Death یا مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلول است.
این برنامه‌ریزی در ژنوم گیاه صورت گرفته که چه زمانی اتفاق بیفتد. به‌عنوان نمونه گیاهی به نام مونسترا یا برگ انجیری در ابتدا برگ‌های جوان و سالمی دارد. به‌تدریج که برگ‌ها گسترش پیدا می‌کنند، حفره‌ها و دایره‌هایی در آن مشخص می‌شود و همین عامل باعث شده که این گیاه به یکی از گیاهان پرطرفدار آپارتمانی تبدیل شود و خیلی از مردم دنبال این هستند که چگونه این حفره‌ها و سوراخ‌ها به‌صورت طبیعی و بدون اینکه کسی آنها را ایجاد کند، اتفاق افتاده و خیلی هم اشکال هندسی و جالبی دارند. همین رویداد نمونه‌ای از مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلول گیاهی است.
در جانوران این موضوع خیلی زودتر شناخته و کار شده؛ اما درباره گیاهان مقداری دیرتر شناخته شده و اکنون مقالات درباره گیاهان در این زمینه خیلی جدید و بکر است. در مجموع مرگ‌های سلولی در جانوران اتفاقی نیست. حتی در انسان هم وقتی سلول‌های سرطانی تشکیل می‌شوند، ابتدا یک سری از سلول‌ها برای مبارزه با آنها می‌روند تا با یک سری آنزیم‌هایی که ترشح می‌کنند، آنها را از بین ببرند؛ اما وقتی گسترش پیدا کرده و دیگر سیستم‌های آنزیمی حریف آنها نمی‌شود، سرطان غلبه پیدا می‌کند.
اگر سلول‌ها در آغاز بیماری سرطان به مبارزه آن بروند، موفق می‌شوند که آن موفقیت همین مرگ برنامه‌ریزی شده سلول‌هاست. سلول‌های سرطانی با مکانیسم‌هایی موجود در داخل بدن، خورده می‌شوند و توسط گلبول‌های سفید و بقیه سلول‌ها از بین می‌روند؛ اما وقتی گسترش پیدا می‌کند، دیگر واقعاً مکانیسم گیاهی یا جانوری حریف نیست که این مشکل را برطرف کند.
آنا: چرا کتاب «مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلول گیاهی» را برای ترجمه انتخاب کردید؟
هاشم‌آبادی: این کتاب را انتشارات بسیار معتبری به نام اشپرینگر که از معتبرترین انتشارات در سراسر جهان است، چاپ و منتشر کرده و موضوع آن هم موضوعی بسیار جدید و به‌روز بوده که همه علوم با آن درگیر هستند. این کتاب قرار بود سال گذشته به بازار بیاید؛ اما به دلیل شیوع کرونا با تأخیر مواجه و امسال چاپ شد و به بازار آمد.
آنا: کتاب «مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلول گیاهی» برای عامه هم قابل استفاده است؟
هاشم‌آبادی: خیلی نه، به دلیل اینکه وارد جزئیات ساختار گیاه می‌شود. در مقاطع تحصیلات تکمیلی ارشد و دکتری برای کسانی که در فیزیولوژی گیاهی پژوهشگر بوده و برای کسانی که در مراکز تحقیقات کشاورزی مشغول هستند، این کتاب، خیلی خوبی است. اگر عامه بخواهند بخوانند، می‌توانند از دو فصل مقدمه استفاده کنند.
آنا: نقش دانشگاه در تألیف این کتاب چه بوده است؟
هاشم‌آبادی: انتشارات خارجی آن اشپرینگر و انتشارات داخلی آن دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت بوده همه کارهای مربوط به آن از قبیل گرفتن شابک، هزینه‌های چاپ توسط دانشگاه انجام شده و در چاپخانه دانشگاه آزاد اسلامی در تهران به چاپ رسیده است.
ابتدا تیراژ کمی از این کتاب چاپ شده که اگر با استقبال بازار مواجه شود، تجدید چاپ می‌شود. فعلاً 100 نسخه چاپ شده که اگر به فروش برسد، امکان تجدید چاپ وجود دارد.
انتهای پیام/4121/4062/پ
انتهای پیام/