تبیین دیپلماسی علمی در حوزه‌های جهانی، ملی و دانشگاهی/ ریل‌گذاری توسعه و پیشرفت از طریق دیپلماسی علم
به گزارش خبرنگار حوزه دانشگاه و سیاست گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در بخشنامه‌ای «آئین‌نامه دیپلماسی علمی دانشگاه آزاد اسلامی» را به معاونان، رؤسای مراکز و مدیران کل سازمان مرکزی و روسای استانها، واحدها و مراکز آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی ابلاغ کرد.
دکتر طهرانچی این بخشنامه را در راستای پیاده‌سازی راهبردهای نظام فرهنگی- تربیتی، نظام آموزشی، نظام پژوهش و فناوری، نظام مدیریتی و... همچنین تحقق اسناد بالادستی کشور در حوزه علم و فناوری نظیر سند جامع روابط علمی بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی و سیاستهای کلان دانشگاه در حوزه علم و فناوری و دیپلماسی علمی ابلاغ کرده است.
بیشتر بخوانید:
آئین‌نامه دیپلماسی علمی دانشگاه آزاد اسلامی ابلاغ شد
دیپلماسی عمدتاً به قواعد و قوانینی اطلاق می‌شود که روابط بین‌الملل را از طریق دیدار و گفت‌وگوهای دیپلمات‌های رسمی برقرار می‌کند. به عبارت ساده‌تر دیپلماسی مجری سیاست خارجی در چارچوب قوانین و چشم‌اندازهای سیاست خارجی هر کشور است. درواقع به این قوانین دکترین سیاست خارجی گفته می‌شود که از طریق رئیس هر حکومت یا وزیر امورخارجه اعلام می‌شود و دیپلماسی باید در خدمت این دکترین قرار بگیرد.
دیپلماسی علمی قرار است از طریق سازوکار دیپلماسی بین دولت‌ها، مؤسسات، متخصصان و مردم ارتباط و تعامل هدفمند ایجاد کند. بی‌شک اگر کشوری به دنبال ایجاد فرصت برای توسعه علمی، فناوری و نوآوری باشد تنها راه دستیابی به آن، دیپلماسی علمی است.
بیشتر بخوانید:
جغرافیای دیپلماسی علم در دنیا کجاست؟/ ایران در حوزه دیپلماسی علمی رتبه مناسبی ندارد
بهره جستن از ظرفیت‌های علم و فناوری برای تحقق اهداف سیاست خارجی دولت‌ها و همچنین بهره‌گیری از ابزارهای دیپلماتیک و سیاست خارجی جهت ارتقای علم و فناوری در درون کشورها را نیز می‌توان از دیگر نتایج دیپلماسی علمی نام برد. در همین راستا با علیرضا رضایی، مدیرکل دیپلماسی علمی و همکاری‌های پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی و دانشیار روابط بین‌الملل این دانشگاه به گفتگو نشسته‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
تبیین دیپلماسی علمی در حوزه‌های جهانی، ملی و دانشگاهی
آنا: به نظر شما پرداختن به دیپلماسی علمی چه ضرورتی برای جامعه علمی و دانشگاهی کشور دارد؟
رضایی: پاسخ به این سؤال را با تمرکز بر سه سطح کلان (جهانی)، میانه (ملی) و خرد (دانشگاهی) می‌دهم. امروزه در سطح کلان جهانی افزایش تأثیرگذاری نقش علم در زندگی روزمره و تحولات بین‌المللی بر کسی پوشیده نیست. بسط تعاملات بین‌المللی در حوز‌های مختلف، ضرورت پرداختن به برخی چالش‌های مشترک جهانی را بیش از پیش مطرح کرده است.
موضوع امنیت آب و غذا، نیاز بشر به انرژی‌های پاک و پایدار، تغییرات اقلیمی و آب و هوایی، تروریسم، نئوتروریسم، بیوتروریسم و... چالش‌های مشترک بشر امروزی است که نیاز به حل و فصل و ارائه راه‌حل‌های علمی دارد.
این مهم، بدون همکاری مشترک بین کشورها امکان‌پذیر نیست و اگر یک کشور به تنهایی در هر سطح از توسعه‌یافتگی باشد توان حل و فصل اینگونه چالش‌ها را بدون همکاری مشترک نخواهد داشت. ضمن آنکه امروزه علم فراتر از زبان، سیاست، جغرافیا و وابستگی‌ها حرکت می‌کند و فرهنگ علمی، فرهنگ کنجکاوی و نوآوری بوده و آزاد و اقتدارناپذیر است.
امروزه علم، کلید تجارت جهانی و توسعه اقتصادی بوده و در سطح میانه و ملی هم، اهمیت دیپلماسی علمی ناشی از سه شاخص کسب قدرت، کسب ثروت و کسب پرستیژ در روابط بین‌الملل است.
دیپلماسی فن تدبیر امور بین‌المللی و سیاست خارجی برای دستیابی به اهداف ملی و کسب منافع ملی است. منافع ملی کشورها هم عمدتاً در دایره سه شاخص مذکور تعریف می‌شود. ضمن آنکه در حوزه علم و فناوری تاکنون اسناد بالادستی بسیاری در کشور ایران ابلاغ شده که در هر یک از این اسناد، دیپلماسی علمی موضوعی محوری بوده و متأسفانه در عرصه عمل تاکنون مغفول مانده است.
در سیاستهای ابلاغی رهبر معظم انقلاب در حوزه علم و فناوری بر توسعه و تقویت شبکه‌های ارتباطات علمی فراملی و گسترش همکاری و تعامل فعال، سازنده و الهام‌بخش در حوزه علم با سایر کشورها در کنار استفاده از ظرفیت‌های علمی و فنی ایرانیان مقیم خارج و جذب متخصصان برجسته سایر کشورها تأکید شده است.
در سند دانشگاه اسلامی نیز به الگو بودن دانشگاه‌های ایرانی برای دانشگاه‌های جهان و احراز مرجعیت علمی اشاره شده و بر توسعه تعامل علمی در عرصه بین‌المللی و جذب و تربیت محققان نوآور و توانمند برای تحلیل و حل چالش‌های علمی بین‌المللی تأکید شده است.
این نکته را هم نباید از نظر دور داشت که علی‌رغم تحولات بسیار خوب ایران در حوزه تولید کمی علم و کسب رتبه‌های بالای جهانی، ضعف ما در حوزه تولید کیفی علم یا همان دیپلماسی علمی بر کسی پوشیده نیست.
کشور سوئیس با کسب رتبه ۱۵ تولید کمی علم، به دلیل تولید حدود ۷۰ درصد مدارک علمی مشترک بین‌المللی در رتبه دوم دیپلماسی علمی قرار گرفته است. این درصد در کشور ایران حدود ۲۰ درصد بوده و نیاز به تدبیر بیشتر دارد.
تقویت دیپلماسی علمی موجب ترویج موفقیت‌های علمی دانشگاه آزاد اسلامی می‌شود
در سطح خرد و دانشگاهی نیز، دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان یکی از دستاوردهای انقلاب اسلامی امروزه بر تارک علم ایران می‌درخشد. ظرفیت‌های بالای این دانشگاه در حوزه زیرساختی و همچنین پژوهش و فناوری می‌طلبد که در شرایط کنونی نگاه برون‌سازمانی این دانشگاه با رویکردی جهانی در قالب دیپلماسی علمی بیش از پیش بسط یابد و تقویت شود، چراکه ضمن کمک به دسترسی آسان محققان به منابع علمی، موجب ترویج موفقیت‌های علمی دانشگاه آزاد اسلامی در بازارهای جهانی می‌شود و ضمن افزایش همکاری‌های بین‌المللی، باعث نفوذ در افکار عمومی جهانی و قدرت نرم و در نهایت الهام‌بخشی خواهد شد.
آنا: دیپلماسی علمی چه کمکی به پیشرفت در حوزه فناوری و ارتقای علمی کشور می‌کند؟
رضایی: دیپلماس علمی ضمن کمک به دستیابی به اهداف سیاست خارجی با رویکرد علمی (علم در دیپلماسی) و استفاده از همکاری‌های علمی برای تقویت روابط بین‌المللی میان کشورها (علم برای دیپلماسی)، موجب تسهیل همکاری‌های علمی بین‌المللی و تبادلات علم و فناوری میان کشورها خواهد شد.
دیپلماسی برای علم؛ دیپلماسی علمی از ایجاد زیرساخت‌های تحقیقات کلان و بزرگ و شبکه‌های دیپلماتیک برای بین‌المللی کردن تحقیقات حمایت می‌کند و می‌تواند از طریق گسترش موافقت‌نامه‌های بین دولتی در حوزه همکاری‌های علمی و ایجاد شبکه‌های علم و فناوری ضمن گشایش بازارهای جهانی برای این حوزه، آخرین یافته‌ها و دستاوردهای علم و فناوری در عرصه جهانی را نیز بومی کند.
دیپلماسی علمی ضمن برجسته کردن پتانسیل علم در ایجاد روابط در همه رشته‌ها، ظرفیت‌ها و استعدادها را در حوزه علم و فناوری متمرکز کرده و به دانشمندان، متخصصان و فناوران در سطح جهان در تقاطع علم، دیپلماسی، توسعه و امنیت قدرت می‌دهد.
دیپلماسی علمی در عمل، بیان‌کننده نوعی وطن‌پرستی علمی (Patriotism) است که بر تدبیر کشورها و گروه‌های همسو و همفکر در ورای مرزها تأثیرگذار است و می‌تواند شبکه‌های علمی و فناوری را شکل‌دهی کند که در نهایت در تأمین کردن منافع علمی و ارتقای دانش بومی مؤثر است.
بر کسی پوشیده نیست که در نظام بین‌الملل کنونی، علم خوب ابزاری حیاتی برای دیپلماسی خوب است، لذا همکاری وزارت امورخارجه با دانشگاه‌ها و سرمایه‌گذاری در خصوص پتانسیل‌های قدرت نرم آن‌ها می‌تواند ضمن بهره‌گیری از علم به‌عنوان ابزار دیپلماسی، فرصت‌های جذاب برای محققان و فناوران جهت ارتقای دانش فنی، حضور در بازارها و رویدادهای علمی جهانی و رقابت علمی و در نهایت کسب مرجعیت علمی ایجاد کند.
ضرورت ایجاد دفتر توسعه پژوهش‌های بین رشته‌ای در دانشگاه‌ها
آنا: پژوهش‌های مشترک علمی و فناوری چگونه موجب ارتقای علمی دانشگاه‌ها می‌شود؟
رضایی: از پرداختن به پژوهش‌های مشترک علمی و فناوری از دو جنبه، ضرورت بسط نگاه بین رشته‌ای و تقویت رویکرد تبادلات علمی و فناوری قابل تحلیل است و می‌تواند زمینه ارتقای علمی را در سطح اساتید، واحدهای دانشگاهی و آموزش عالی فراهم کند.
نگاه بین رشته‌ای و گسترش رشته‌های بین رشته‌ای یک ضرورت تام و تمام برای مراکز علمی و دانشگاهی است به گونه‌ای که می‌طلبد در دانشگاه‌ها، یک دفتر توسعه پژوهش‌های بین رشته‌ای و همگرا برای شناسایی موضوع‌های مشترک ایجاد شود.
در فرآیند دیپلماسی علمی برخی رشته‌های دانشگاهی بسیار پرکاربرد و نافع هستند. در کنار رشته روابط بین‌الملل که به تبیین نظری و عملی دیپلماسی علمی می‌پردازد، رشته‌ها و پژوهش‌های مرتبط با علوم زیر از جمله رشته‌های کاربردی در حوزه دیپلماسی علمی هستند. الف) انرژی و محیط زیست؛ ب) بازرگانی، اقتصاد و توسعه؛ ج) بیوتکنولوژی و سلامت جهانی؛ د) فناوری و امنیت؛ ه) رسانه، فضای مجازی و آموزش. همچنین در نظام‌های رتبه‌بندی علمی دانشگاه‌ها در سطح جهانی یکی از شاخص‌های مهم انجام کارهای پژوهشی مشترک است، لذا انجام پژوهش‌های مشترک علمی و فناوری ضمن ایجاد تبادلات علمی میان مراکز معتبر علمی به وجهه بین‌المللی دانشگاه‌ها کمک کرده و محققان و اندیشمندان را با آخرین یافته‌های تخصصی و فنی مرتبط آشنا می‌کند.
لزوم کارهای مشترک علمی میان محققان در سطح ملی و بین‌المللی
آنا: به اشتراک گذاشتن تجربیات علمی کشورها چه تأثیری بر شکوفایی علمی نخبگان دانشگاهی دارد؟
رضایی: در هیچ دینی به اندازه دین اسلام بر علم و دانش و آموختن تأکید نشده است. آموختن علم و دانش در اسلام محدودیت زمانی (ز گهواره تا گور دانش بجوی) و محدودیت مکانی (علم را بیاموز حتی در چین) ندارد. یکی از مشکلات بنیادی علمی در کشور که به‌عنوان مهم‌ترین مانع نظریه‌پردازی در حوزه‌های مختلف به‌ویژه علوم انسانی عمل می‌کند این است که مبادلات علمیِ کاملی صورت نگرفته و از این رو به‌جای آنکه علم ما علم انباشتی (Cumulative) باشد، علم انتخابی (selective) است.
به این معنا که به‌طور مثال در هر حوزه علمی خاص که مدنظر قرار می‌دهید، هر محقق یا استادی از فلان نظریه‌پرداز خارجی خوشش آمده و رفته آثار او را ترجمه کرده است، لذا علم انباشتی در کشور مبدأ به یک علم انتخابی در کشور مقصد تبدیل شده است.
نکته اینجاست که علم انتخابی منجر به نظریه‌پردازی نخواهد شد، چراکه دانش کافی و جامع را منتقل نمی‌کند. انجام کارهای مشترک علمی ضمن رفع این نقیصه، آخرین تجربیات علمی را دوسویه در معرض محک و آزمایش قرار داده و سره را از ناسره مشخص می‌کند.
ضمن آنکه هر اندیشه و نوآوری تا زمانی که در معرض سایر اندیشه‌ها و نوآوری‌ها قرار نگیرد نقاط قوت و ضعف آن مشخص نخواهد شد. لذا انجام کارهای مشترک علمی در میان محققان و اندیشمندان یک رشته در سطوح ملی و بین‌المللی ضرورت است و تا زمانی که این مهم انجام نپذیرد شکوفایی علمی معنا نخواهد داشت.
بنابراین یکی از محورهای اصلی دیپلماسی علمی، انجام کارهای مشترک علمی ضمن مشخص ساختن نقاط ضعف و تهدید در حوزه علوم مختلف، برای شناخت ظرفیت‌ها، توانمندی‌ها و اثبات مرجعیت علمی کشور در عرصه بین‌المللی است تا به‌عنوان یک عامل شتاب‌زا عمل کند.
تأسیس اداره کل دیپلماسی علمی و همکاری‌های پژوهشی برای اولین بار در دوره مدیریتی جدید دانشگاه آزاد اسلامی
آنا: حرکت دانشگاه آزاد اسلامی را برای تحقق دیپلماسی علمی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
رضایی: در عصر کنونی که از آن تحت عنوان «عصر انفجار دانش» نام می‌برند و رشد فزاینده علم به سرعت در حال انجام است به گونه‌ای که بسیاری از صاحب‌نظران بر این باور هستند که دانش بشر هر پنج سال دو برابر می‌شود، نمی‌توان با نگرشی سنتی به تدبیر آموزش عالی پرداخت. لذا در فرآیند بین‌المللی‌شدن آموزش عالی باید موضوع مهم دیپلماسی علمی دارای اولویت باشد.
در دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان بزرگترین دانشگاه حضوری جهان، این مهم از قبل در قالب پذیرش دانشجو، مأموریت مطالعاتی، شرکت در همایش‌های بین‌المللی و... به‌صورت غیرمتمرکز انجام شده است، اما در دوره مدیریتی جدید در دانشگاه آزاد اسلامی، بنا به تصمیم ریاست عالی دانشگاه و ریاست پژوهشگاه و شبکه آزمایشگاهی دانشگاه، تدبیر این حوزه به اداره کل دیپلماسی علمی و همکاری‌های پژوهشی واگذار شد.
این اداره برای نخستین بار در دانشگاه آزاد اسلامی در دوره مدیریتی کنونی تأسیس شد و با نیت ساماندهی و ریل‌گذاری هدفمند حوزه پژوهش در راستای اولویت‌های پژوهشی دانشگاه و همچنین نگاه ویژه به سند دانشگاه اسلامی بر مبنای سیاستهای ابلاغی و مطابق با سیاست اصلاحی خود در راستای نهادینه کردن دیپلماسی علمی در دانشگاه آزاد اسلامی، اقدام به اصلاح بخشنامه‌های قبلی و انتشار بخشنامه‌های جدید کرد که در ذیل به اهم این بخشنامه‌ها اشاره می‌شود:
۱) بخشنامه مأموریت مطالعاتی در دانشگاه‌ها، مراکز علمی، جامه و صنعت (ابلاغ شده)
۲) آئین‌نامه طرح‌های پژوهشی داخلی، مشترک و برون‌دانشگاهی (آماده ابلاغ)
۳) شیوه‌نامه همکاری و حمایت دانشگاه آزاد اسلامی از پژوهشگران، نخبگان و کارآفرینان خارج از دانشگاه (آماده ابلاغ)
۴) تدوین شیوه‌نامه جهان پساکرونا (ابلاغ شده)
۵) تهیه راهبردهای عملیاتی دانشگاه آزاد اسلامی در تحقق جهش تولید (آماده ابلاغ)
۶) آئین‌نامه شرکت اعضای هیئت علمی در همایش‌های بین‌المللی و عضویت این اعضا و واحدهای دانشگاهی در انجمن‌های معتبر ملی و بین‌المللی (در مرحله نظرخواهی از استانها)
۷) پیگیری طرح‌های کلان دانشگاه آزاد اسلامی (فراخوان جمع‌آوری شده)
۸) تهیه نقشه راه دانشگاه آزاد اسلامی در افق ۱۴۰۴-۱۳۹۹ با تأکید بر بیانیه گام دوم انقلاب و سند دانشگاه اسلامی
۹) ابلاغ آئین‌نامه دیپلماسی علمی دانشگاه آزاد اسلامی در تاریخ ۱۳۹۹/۳/۲۶
تأسیس اداره کل دیپلماسی علمی و همکاری‌های پژوهشی در دوره فعلی در دانشگاه آزاد اسلامی نشان از احاطه تیم مدیریتی کنونی به مباحث تخصصی مدیریت آموزش عالی است و دانشگاه آزاد اسلامی را به سان گذشته پیشرو در تدبیر آموزش عالی در ایران کرده است.
آنا: مأموریت مراکز تحقیقاتی مشترک با مراکز معتبر علمی بین‌المللی را تشریح بفرمایید.
رضایی: یکی از ابعاد مهم دیپلماسی علمی تبادلات علمی است که از مهم‌ترین ابزارهای این تبادلات علمی، مراکز تحقیقاتی و پژوهشی بوده و دیپلماسی علمی جنبه کیفی تعاملات است. امروزه نقش و جایگاه مراکز تحقیقاتی به‌عنوان اتاق فکر سیاستگذاران که وظیفه مهم سیاست‌پژوهی و مطالعه در حوزه‌های مختلف را برعهده دارد، بر کسی پوشیده نیست. این سیاستگذاری، عمومی است و محدود به حوزه خاصی نیست و همه حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، صنعتی، تولیدی و... را در بر می‌گیرد.
تعاملات آکادمیک از جمله ایجاد مراکز تحقیقاتی مشترک با مرکز معتبر علمی بین‌المللی علاوه‌بر شبکه‌سازی و تقویت مراکز تحقیقاتی داخلی می‌تواند ما را در تبادل استاد و دانشجو و نمایش دستاوردها و استفاده از چهره‌های بین‌المللیِ حوزه علم و فناوری یاری کند.
ضمن آنکه صیانت از حقوق مالکیت فکری اساتید، پژوهشگران و دانشجویان را نیز در عرصه بین‌المللی آسان‌تر می‌کند. چاپ نشریات و مجلات مشترک، ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان مشترک، چاپ مقالات مشترک و برگزاری دوره‌های آموزشی و دانشگاهی مشترک می‌تواند از دستاوردهای علمی منشعب از تبادلات این مراکز تحقیقاتی مشترک باشد.
تغییر فرصت مطالعاتی به مأموریت مطالعاتی در دانشگاه آزاد اسلامی
آنا: مأموریت مطالعاتی اعضای هیئت علمی و دانشجویان دکتری با اولویت طرح پایش انجام می‌شود؟ توضیح بفرمایید.
رضایی: سال گذشته بخشنامه مأموریت مطالعاتی در دانشگاه‌ها، مراکز علمی، جامعه و صنعت برای ارتباط پیوسته و هدفمند اعضای هیئت علمی با سایر دانشگاه‌ها و مؤسسات علمی و پژوهشی معتبر داخلی و خارجی با هدف توانمندسازی علمی و آشنایی با دستاوردها و روش‌های جدید علمی و فناوری و در راستای رفع مشکلات جامعه و صنعت و اعتلای موقعیت علمی و فناوری کشور و حضور در عرصه‌های علمی بین‌المللی در اداره کل دیپلماسی علمی و همکاری‌های پژوهشی تدوین و توسط ریاست عالیه دانشگاه آزاد اسلامی ابلاغ شد.
در فرم «ج» بخشنامه ابلاغی بخشی از مستندات ارائه شده برای تصمیم‌گیری در خصوص مأموریت مطالعاتی، مطابق موضوع مأموریت مطالعاتی با برنامه نظام موضوعات علمی دانشگاه (پایش) که از چالش‌ها و مشکلات بروز کشور احصا شده، ذکر شده است.
رویکرد حاکم بر این بخشنامه و تغییر نام از فرصت مطالعاتی به مأموریت مطالعاتی متأثر از رویکرد جدید مدیریتی دانشگاه آزاد اسلامی در نگاه حل‌المسائلی نسبت به چالش‌ها و مشکلات جامعه در سطوح ملی و بین‌المللی است. از این رو ضمن مأموریت مطالعاتی در مراکز علمی و دانشگاهی، مأموریت مطالعاتی در صنعت (ویژه رشته‌های فنی و مرتبط) و جامعه (ویژه رشته‌های تخصصی مرتبط و عمدتاً علوم انسانی) نیز به بخشنامه جدید اضافه شد.
آنا: دیپلماسی علمی به چه میزان در رفع چالش‌های کشور می‌تواند مؤثر واقع شود؟
رضایی: هدف دیپلماسی علمی از منظر سیاسی، استفاده از ظرفیت علم و فناوری کشور برای اثرگذاری سیاسی در صحنه روابط بین‌الملل جهت کسب و بسط قدرت است. از منظر اقتصادی نیز، دیپلماسی علمی در تلاش است تا با استفاده از ظرفیت‌های سیاسی در دسترس، برای شکوفایی علم و فناوری کشور و کسب و بسط ثروت ملی بپردازد.
موفقیت در دو منظر سیاسی و اقتصادی مذکور ضمن ایجاد رفاه و امنیت برای شهروندان، جایگاه و پرستیژ یک کشور را در عرصه نظام بین‌الملل مشخص خواهد کرد. اینجاست که شما پس از شنیدن نام دو کشور مختلف برای مثال سوئیس و آنگولا، تلقی و آنچه در ذهنتان پس از شنیدن این اسامی شکل می‌گیرد متأثر از همان پرستیژ یک کشور است که به آسانی هم به دست نیامده است و در پشتوانه خود کلی برنامه‌ریزی، نظم و عقلانیت مستتر دارد.
پرداختن به دیپلماسی علمی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است
از طرف دیگر امروزه در موضوع اندیشه‌های توسعه، متأخرین بر این باور هستند که توسعه امری از پایین به بالا است و بیش از آنکه متکی بر منابع طبیعی و سرمایه باشد، متکی بر دانایی و آگاهی است به‌گونه‌ای که آگاهی و دانایی، بنیان توسعه در جوامع جدید است. یعنی میزان توسعه در یک کشور رابطه مستقیمی با میزان آگاهی و دانایی شهروندان آن کشور دارد، چراکه خروجی آگاهی و دانایی شهروندان در نحوه حکمرانی دولتمردان آن کشور ظهور و بروز می‌یابد.
از این رو دیپلماسی علمی در نظام بین‌الملل کنونی محوریت دارد و در شرایط فعلی که ایران مورد تحریم ظالمانه و قلدرمآبانه قدرت‌های بزرگ به سرکردگی ایالات متحده آمریکا در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و علمی قرار گرفته است، پرداختن و تمرکز بر دیپلماسی علمی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است، چراکه طبق سخن پیامبر اعظم (ص) علم اگر در ثریا باشد قوم فارس بدان دست خواهد یافت.
لذا در این حوزه نه تنها تحریم‌ها بر ملت ایران کارگر نخواهد افتاد، بلکه تقویت بیشتر علمی که مبتنی بر نیاز ما رشد می‌کند، ایران را مانند گذشته بر تارک علم جهان خواهد نشاند، لذا دیپلماسی علمی نقش مهمی در رفع چالش‌های ملی و بین‌المللی خواهد داشت.
البته به شرط آنکه ضمن شایسته‌مداری به‌جای رابطه‌مداری، افراد متخصص و صاحب فن یا همان نخبگان فکری (دانشگاهی و حوزوی) بتوانند نقطه نظرات و نظریات راهبردی و کاربردی خود را بیان کرده و این نظریات نیز توسط نخبگان اجرایی (صاحبان قدرت و ثروت) مورد استفاده قرار بگیرد.
استفاده نکردن از اساتید مطرح روابط بین‌الملل؛ نتیجه عجولانه عمل کردن در برجام
برای مثال در حوزه وزارت امورخارجه ایران، اگر تصمیم‌سازان این حوزه جلساتی با اساتید مطرح روابط بین‌الملل و حقوق بین‌الملل -که تعدادشان کمتر از ۳۰ نفر است و همه علاقه‌مند به نظام، ایران اسلامی و منافع ملی هستند- می‌گذاشتند و قبل از تصمیم‌گیری، شنوای دیدگاه‌های مستدل آنان بودند، حتماً در قضیه برجام اینگونه عجولانه عمل نمی‌کردیم.
پرسش این است که وزارت خارجه تاکنون چند بار و از طریق چه مکانیسمی به این اساتید صاحب نظر مراجعه کرده است! از این مثال واضح و ساده؛ تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل.
دیپلماسی علمی در شرایط کنونی ایران می‌تواند ضمن ریل‌گذاری توسعه و پیشرفت از طریق بسط آگاهی و دانایی، امنیت ایران را از طریق ثبات سیاسی به جهت دستیابی به فناوری‌های نوین از یک‌طرف و افزایش رفاه شهروندان از طرف دیگر تضمین کند.
دیپلماسی علمی با دادن جایگاه به اندیشمندان و بسط شایسته‌مداری، چالش سیاستگذاری بدون سیاست‌پژوهی را که منشأ چالش‌هاست، مرتفع کرده و با عقلایی‌سازی تصمیمات ضمن کسب منافع و اهداف ملی، اعتبار جمهوری اسلامی را در سطوح منطقه‌ای، بین‌المللی و جهانی افزایش می‌دهد.
*گفتگو از علیرضا محمدی
انتهای پیام/۴۱۱۸/
انتهای پیام/