گره‌‌گشایی از مشکلات کشاورزی با فعالیت‌های کاربردی دانشجویان/ فرصت‌هایی که از دست رفته‌اند

گروه استان‌های خبرگزاری آنا ـ حسین بوذری؛ قبل از معرفی داروهای شیمیایی، انسان به خواص درمانی گیاهان دارویی اعتماد می‌کرد. بعضی از مردم به اين گياهان به‌دليل باور باستانی (تأمین مواد غذایی، درمان پزشكی و سایر تأثیرات در انسان) ارزش قائل هستند.

طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی بسیاری از مردم دنیا به‌دلیل نیازهای اولیه و مراقبت‌های بهداشتی صرفاً به پزشکی سنتی اعتماد می‌کنند.

گیاهان دارویی ستون فقرات طب سنتی هستند، به‌طوری‌که بیش از 3.3 میلیارد نفر در کشورهای کمتر توسعه‌یافته به‌طور منظم از گیاهان دارویی استفاده می کنند.

از 2 هزار گروه قومی در جهان، تقریباً هر گروه دانش و تجربیات پزشکی سنتی خود را دارد. ایران نیز محل زندگی چند قبیله بومی با میراث غنی از دانش در مورد استفاده از گیاهان دارویی است.

کشورمان دارای اقلیم‌ها و مناطق جغرافیایی متنوعی است که موجب توزیع گسترده گونه‌های گیاهان دارویی انفرادی شده به‌گونه‌ای‌که هر قبیله دارای گیاهان و آداب و رسوم خاص خود است.

الموت قزوین منطقه بکر در زمینه پرورش گیاهان دارویی سنتی

الموت استان قزوین به‌دلیل داشتن تاریخ باستانی در گیاهان دارویی سنتی، یکی از مناطق مهم جغرافیایی در ایران است. منطقه الموت و چند دهکده‌ای که در آن قرار دارد از دیگر شهرهای ایران جدا شده است، به همین دلیل مردم ساکن این منطقه به دانش پزشکی بومی و گیاهان دارویی اعتماد کرده‌اند. 

دانشگاه آزاد اسلامی نیز با راه‌اندازی مراکز تحقیقاتی به‌خصوص در زمینه کشاورزی و محصولات ارگانیک فعالیت‌های خود را در این حوزه ادامه داده است.

دانشجویان ارشد و دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه نیز طی ماه‌ها و سال‌های گذشته فعالیت و تحقیقات خود را در زمینه گیاهان دارویی و خاک‌ آغاز کرده‌اند و به نتایج بسیار خوبی رسیده‌اند.

مرکز تحقیقات کشاورزی و محصولات ارگانیک دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه محور فعالیت محققان بوده است و تولید گل‌ محمدی و زعفران از عمده فعالیت‌های این مرکز بوده و دانشجویان و استادان نیز همکاری بسیار خوبی با این مرکز دارند.

نقش پایان‌نامه‌ها و رساله‌های کارشناسی‌ارشد و دکتری را  نباید در پیشرفت مرکز تحقیقات کشاورزی و محصولات ارگانیک واحد میانه نادیده انگاشت.

برای بررسی جزئیات فعالیت مرکز تحقیقات کشاورزی و محصولات ارگانیک این دانشگاه و نقش گیاهان دارویی در پیشرفت پزشکی گفتگویی را با ناصر نظری رئیس این مرکز تحقیقاتی ترتیب دادیم که مشروح این گفتگو را در زیر می‌خوانید:

آنا: درباره چگونگی و چرایی ایجاد مرکز تحقیقات کشاورزی و محصولات ارگانیک واحد میانه توضیح دهید.

نظری: مجوز اولیه مرکز تحقیقات کشاورزی و محصولات ارگانیک دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه، اسفند 1393 از سازمان مرکزی دانشگاه اخذ و اوایل سال 94 این مرکز راه‌اندازی شد. با توجه به اقلیم و جغرافیای کشاورزی موجود در آذربایجان، دانشگاه آزاد اسلامی میانه براساس موافقت اصولی سازمان مرکزی، این مرکز را راه‌اندازی و پس از تأمین امکانات و تجهیزات مورد نیاز موفق به اخذ مجوز تمدید فعالیت در سال‌های 95، 96 و 97 شده است.

مرکز تحقیقات کشاورزی و محصولات ارگانیک واحد میانه دارای آزمایشگاه‌های تخصصی است که می‌توان از آزمایشگاه‌ حشره‌شناسی و بیماری‌های گیاهی، آزمایشگاه ژنتیک و به‌نژادی گیاهان دارویی، آزمایشگاه حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاه، آزمایشگاه علوم گیاه‌شناسی، زراعت و باغبانی نام برد.

مرکز تحقیقات کشاورزی و محصولات ارگانیک واحد میانه دارای زمین‌های زراعی و باغی نیز هست که جزء اموال دانشگاه آزاد اسلامی است و مرکز از آنها استفاده می‌کند.

گیاهان سرآمد در مرکز تحقیقات کشاورزی و محصولات ارگانیک

استادان و دانشجویان واحد میانه نیز در رشته‌های کشاورزی همکاری بسیار نزدیکی با مرکز تحقیقات کشاورزی و محصولات ارگانیک دارند، به‌طوری‌که در زمین‌های کشاورزی مرکز فعالیت کرده و تحقیقات خود را برای تکمیل پایان‌نامه خود انجام می‌دهند.

استادان و دانشجویان از آزمایشگاه‌های موجود در این مرکز -که در رابطه با آنالیز خاک، آب، گیاه و کود فعالیت می‌کنند- نیز بهره می‌برند و نتیجه فعالیت خود را به صورت پایان‌نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری ارائه می‌کنند.

آنا: با توجه به اقلیم منطقه میانه بیشترین فعالیت شما روی چه نوع گیاهان دارویی است؟

نظری: به نکته بسیار خوبی اشاره کردید. از سال 1395 در مرکز تحقیقات کشاورزی و محصولات ارگانیک اقدام به کاشت گیاهان دارویی و محصولات ارگانیک کردیم و در این راستا اقلیم منطقه را نیز در نظر گرفتیم.

یکی از گیاهانی که مورد تأکید مسئولان سازمان مرکزی نیز برای تولید بود، گل‌ محمدی است. همانطور که می‌دانید گل‌ محمدی تحمل کم‌آبی را دارد و نیاز کمی به آب دارد. سال 1396 نیم هکتار و سال 1397 نیز نیم هکتار از گیاه گل‌ محمدی را کشت کردیم.

آنا: دانشگاه آزاد اسلامی میانه ید طولایی در تولید زعفران دارد؛ در مرکز تحقیقات کشاورزی و محصولات ارگانیک چه دستاوردی در تولید زعفران داشته‌اید؟

نظری: گیاه استراتژیک زعفران را سال 95 در زمینی به مساحت 7 هزار متر مربع کشت کردیم که عملاً سال 97 سود اقتصادی خود را نشان داد. همانطور که می‌دانید گیاه زعفران در سال‌های نخست تا سوم محصول زیادی تولید نمی‌کند که توجیه اقتصادی داشته باشد.

گیاه زعفران عملاً از سال سوم تا سال‌های هفتم و هشتم بیشترین رشد را دارد و امیدواریم آبان‌ سال 99 بیشترین برداشت زعفران را داشته باشیم، درحالی‌ که از سال 97 و 98 اقدام به برداشت و فروش این محصول کرده‌ایم.

سال 1397 حدود 500 کیلوگرم و سال 98 نیز 700 تا 800 کیلوگرم گل‌ محمدی از مزارع تحقیقاتی واحد میانه برداشت شده و به فروش رفته است.

آنا: جایگاه پایان‌نامه‌های دانشجویی و طرح‌های پژوهشی را در رشد و پیشرفت مرکز تحقیقات کشاورزی و محصولات ارگانیک چگونه ارزیابی می‌کنید؟

نظری: درصورتی‌ که پایان‌نامه‌های دانشجویی در راستای اهداف و سیاست‌گذاری‌های مرکز تحقیقات کشاورزی و محصولات ارگانیک هدف‌گذاری شود، منجر به نتایج به‌روز و قابل استفاده خواهد شد و می‌تواند در افزایش عملکرد گیاهان دارویی و رشد، توسعه و گسترش آن در شهرستان میانه، استان آذربایجان‌شرقی و حتی کشور مفید باشد.

مسلماً نتایج کارهای نو و جدید دانشجویی به‌صورت کاربردی و عملی می‌تواند گره‌ از مشکلات کشاورزی و گیاهان دارویی کشور را باز کند.

آنا: یعنی اعتقاد دارید باید محتوای پایان‌نامه‌ها از آموزش‌محوری به پژوهش‌محوری سوق داده شود، درست است؟

نظری: فعالیت‌های آموزشی‌ کار ذاتی دانشگاه است و در آن بحثی نیست و فعلاً سیاست وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و دانشگاه آزاد اسلامی این است که دانشگاه‌ها پژوهش‌محوری را در برنامه‌های خود داشته باشند و به سمت تحقیق بروند.

آنا: منظورتان این است که دانشجویان در پایان‌نامه باید بیشتر به‌دنبال حل مسئله باشند.

نظری: دقیقاً. اگر موضوع پایان‌نامه‌ها به سمت حل مسئله هدایت شود، در تحقق اقتصاد مقاومتی نیز تأثیر بسیاری خواهد داشت؛ به‌خصوص با همکاری نزدیک استادان و دانشجویان با مرکز تحقیقات کشاورزی و محصولات ارگانیک که عمده فعالیت آن در حوزه کشاورزی است، پایان‌نامه‌ها به سمت حل مسئله هدایت و در نتیجه با عملیاتی شدن پایان‌نامه‌ها وابستگی کشور به خارج کاهش می‌یابد.

آنا: تعامل شما با مراکز و سازمان‌هایی که با آنها نقطه اشتراک دارید، چگونه است؟

نظری: تا آنجایی که اطلاع دارم یکی دو مرکز زیرمجموعه وزارت علوم و دانشگاه‌های دولتی فعالیت می‌کنند. ما با مرکز تحقیقات کشاورزی و محصولات ارگانیک بیرجند ارتباطاتی داشته‌ و از تجارب آنها بهره‌مند شده‌ایم.

در دانشگاه آزاد اسلامی مراکز مشترک با مرکز ما کم هستند و به‌تازگی مراکزی با عنوان‌های مختلف در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی راه‌اندازی می‌شود که ارتباطات ما صرفاً در حد جلسات و اجلاس سازمان مرکزی بوده و عملاً کار خاصی در این زمینه انجام نشده است.

آنا: همانطور که مستحضرید کشور با تحریم‌های ظالمانه آمریکا مواجه شده و دانشگاه‌ها نیز از این امر مستثنی نیستند و تحریم علمی یکی از آنهاست. آیا اصولاً این تحریم‌ها تأثیری بر فعالیت مرکز شما می‌گذارد؟ 

نظری: این تحریم‌ها هیچ تأثیری بر محصولات کشاورزی ندارد؛ چراکه کشاورزی خاص هر منطقه‌ای است. به‌عنوان مثال سیبی که در ایران و منطقه میانه آذربایجان تولید می‌شود، خاص اینجاست. این اقلیم، خاک و آب و هوا جای دیگر یافت نمی‌شود؛ گل‌ محمدی و زعفران هم که در مرکز تحقیقات کشاورزی و محصولات ارگانیک میانه تولید می‌شوند، تحریم‌پذیر نیستند.

آنا: به هر صورت ایران صادرکننده زعفران است و ممکن است کارشکنی‌هایی از سوی دشمنان برای تحریم صادرات صورت بگیرد.

نظری: درست است، اما زعفران به هیچ عنوان تحریم‌پذیر نیست و می‌توانیم به عنوان اهرم قدرت از این محصولات حتی در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی استفاده کنیم؛ بنابراین مزیت بخش کشاورزی در مقایسه با سایر تکنولوژی‌ها در اینجاست.

از ابتدای انقلاب اسلامی توصیه‌های اکید شده که کشاورزی محور توسعه است، اما متأسفانه در عمل این‌گونه نبوده و ریل حرکت توسعه به این صورت نبوده که کشاورزی محور باشد، بلکه سایر زمینه‌ها محور بوده‌اند.

آنا: در واقع بهره لازم از اقلیم چهارفصل در ایران نمی‌شود و فرصت‌ها در حوزه کشاورزی یکی پس از دیگری از دست می‌روند.

نظری: بله. همزمان چهار فصل را در اقصی نقاط کشور داریم که این یک فرصت در بخش کشاورزی است و می‌توانیم در صورت استفاده بهینه از آن، مشکلات خود در تحریم‌ها را به حداقل برسانیم.

انتهای پیام/4078/4062/