فرهنگ تاب‌آوری جامعه نخبگانی
به گزارش خبرنگار علم، فناوری و دانش‌بنیان گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، مسیر طولانی سرآمدی و نخبگی، به‌واقع مسیری دشوار، طاقت‌فرسا، پرزحمت و پر چالش و در عین حال شفاف و مملو از صداقت و راستی است و انسان‌هایی که مظهر صبر، حلم، متانت، تلاش و عشق هستند را می‌طلبد. توفیق طلب‌های راستین، انسان‌های تلاش‌گر و عاشقی هستند که برای رسیدن به قلّه اهداف خود، تلخی‌ها و مرارت‌های فراوانی را در مسیر موفقیت خواهی خود تحمل می‌کنند و به قولی خم به ابرو نمی‌آورند. در واقع این افراد والاهمت، پهلوانان وادی تلاش و عشق‌اند که این پهلوانی را در سایه استقامت و پایداری آگاهانه کسب کرده‌اند.
امروزه در روان‌شناسی نوین، به‌ویژه روان‌شناسی مثبت‌گرا، سازه مفهومی تاب‌آوری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این مفهوم اثرگذار از دانش فیزیک گرته برداری شده است و به معنی جهیدن به عقب است. از این‌رو بسیاری از منابع علمی معتبر، بازگشت سریع به شرایط قبل از بحران را تاب‌آوری نامیده‌اند. بر این اساس، مطالعات تاب‌آوری مأموریت اصلی خود را برگشت‌پذیری در سریع‌ترین زمان ممکن و با حداقل آشفتگی و حفظ شایستگی می‌داند.
به عبارت دیگر، تاب‌آوری به معنای توانايی مقابله با شرايط دشوار و پاسخ انعطاف‌پذیر به فشارهای زندگی روزانه است. در تعبیری دیگر، تاب‌آوری، ظرفیت بازگشتن از دشواری پایدار و ادامه‌دار و توانایی در ترمیم خویشتن است. این ظرفیت عمیق در نهاد انسان می‌تواند باعث شود تا پیروزمندانه از رویدادهای سخت و ناگوار بگذرد و علی‌رغم قرار گرفتن در معرض تعارض‌ها، تنش‌ها و تکانه‌های شدید، شایستگی معنوی، اجتماعی، تحصیلی و شغلی خود را ارتقا دهد.
عرصه وسیع کاربرد این مفهوم در عرصه روان‌شناسی و مدیریت رفتار در هر چهار سطح فردی، گروهی، سازمانی و فراسازمانی (سطح دولت‌ها و حکومت‌ها) است که فرهنگ‌سازی و ترویج عالمانه آن منجر به روان‌سازی فرآیند اعتلا، سرآمدی و نخبگی در هر چهار سطح مذکور خواهد شد. در واقع تاب‌آوری نوعی خصلت است که از فردی به فردی دیگر متفاوت است و می‌تواند به مرور زمان رشد کند یا کاهش یابد که براساس خود اصلاح گری فکری و عملی انسان، در روند آزمون و خطای زندگی شکل می‌گیرد.
از این‌رو، جامعه نخبگانی با توجه به اثرگذاری بی‌بدیل خود در برخورد و حل مسئله‌های گوناگون، نیاز مبرم به درونی سازی این ویژگی پسندیده در میان خود دارد؛ چراکه پیرامون افراد جامعه و به‌ویژه سرآمدان و نخبگان با مسئولیت‌پذیری بالا همواره مشکلات، نقص‌ها، فشارهای روحی و روانی و رفتاری، چالش‌ها، نوسانات، مخاطرات و بحران‌های ریزودرشت اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، مدیریتی و امنیتی وجود دارند که تنها با سعه صدر، صبرفردی و اجتماعی و در یک کلام با تقویت ظرفیت فرهنگ والا و اصیل تاب‌آوری در همه سطوح موردبحث می‌توان بر آن‌ها فائق آمد و مدیریت آن جریان‌ها را راهبری کرد.
ارتقای ظرفیت تاب‌آوری منجر به رشد و تعالی همه‌جانبه افراد در به‌دست آوردن تفکر و مهارت‌های خود مدیریتی بهتر و دانش بیشتر می‌شود. افراد تاب‌آور به‌طور خلاقانه و نوآورانه رابطه قدیمی «شرایط ناگوار-آسیب و اختلال روانی» را حذف و با یک تغییر جدید، رابطه «شرایط پر مخاطره-رشد و بالندگی» را جایگزین آن می‌کنند. یعنی تاب آورها ذهنشان را طوری برنامه‌ریزی کرده‌اند که بعد از هر موقعیت فشارآوری به دنبال رشد خودشان و دیگران هستند و به مانند خیلی‌ها تسلیم محض آسیب‌های روانی و رفتاری نمی‌شوند.
به عبارت دیگر، تاب‌آوری در مورد کسانی به‌کار می‌رود که در معرض خطر قرار می‌گیرند ولی دچار اختلالات روانی و رفتاری نمی‌شوند و زندگی‌شان آن‌چنان مختل نمی‌شود و اگر هم بشود به سرعت به شرایط متعادل پیشین برمی‌گردند. تاب‌آوری باعث می‌شود که افراد در شرایط دشوار و باوجود عوامل خطر از ظرفیت‌های موجود خود در دستیابی به موفقیت و رشد زندگی فردی و اجتماعی استفاده کنند و از این چالش‌ها و آزمون‌ها به‌عنوان فرصتی برای توانمند کردن خود بهره گیرند و از آن‌ها سربلند بیرون آیند.
نتیجه آن‌که فرهنگ‌سازی و ارتقای گام‌به‌گام و با برنامه تعالی‌سازی ظرفیت تاب‌آوری در میان آحاد جامعه و به‌ویژه در میان استعدادهای برتر، آینده‌سازان، سرآمدان و نخبگان در مقیاس ملّی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است که همت والا و منسجم نهادهای اثرگذار در این امر، حکمرانی مطلوب نخبگانی را بیش از پیش رقم خواهد زد.
*عضو هیئت علمی گروه مدیریت صنعتی دانشکده مدیریت دانشگاه امام صادق(ع)
انتهای پیام/4021/
انتهای پیام/