قیامی که اربعین انقلاب اسلامی شد و تاج شاه را انداخت

به گزارش خبرنگار حوزه احزاب گروه سیاسی خبرگزاری آنا، همزمان با انتشار مقاله توهین‌آمیز 16 دی ماه سال 1356 به نام «استعمار سرخ و سیاه» مردم قم در 19 دی به خیابان‌ها آمدند و این قیام تا انقلاب سال 1357 ادامه داشت.

این حرکت مردمی باعث شد تا روز 18 دی ماه، کلاس درس علمای دین و سیاست تعطیل شود و دست به تجمع در مسجد اعظم قم بزنند مردم و علما به سمت منزل مرحوم حضرت آیت الله گلپایگانی از مراجع تقلید حرکت کردند و از رهنمودهای این عالم فرزانه بهره مند شدند.

اعتراض مردم به مقاله توهین‌آمیز به امام خمینی(ره)

مردم قم در این روز با تجمع منسجم، بازار شهر را تعطیل کردند و در حمایت از امام خمینی(ره) و حوزه‌های علمیه قم دست به تظاهرات گسترده زدند. مردم خشمگین در این روز با ایجاد و حرکت دسته‌های عزاداری به سمت منازل علامه طباطبایی، آیات عظام نوری‌همدانی، مشکینی، وحید خراسانی و مکارم شیرازی حرکت کردند و این افراد پیشاپیش مردم دست به اعتراض علیه دستگاه حاکمیت زدند.

این روز نقطه عطفی شد تا مردم ایران برای نخستین بار بدون رعب و وحشت از شعار مرگ بر شاه استفاده کنند و خواستار الغای نظام سلطنتی و بازگشت امام خمینی‌(ره) به کشور شدند. این قیام علنی سبب سرعت بخشیدن به انقلاب شد و در چهلم شهدای قم، حوادثی مانند تبریز و در چهلم این شهر تظاهرات شهرهای بزرگ دیگر رخ داد که این چهلم‌ها تا پیروزی‌ انقلاب اسلامی ادامه داشت و سبب شکست شاه در مقابل مردم شد.

قیام مردم قم از سوی دیگر سبب شد که نهضت و رهبری آن در اختیار روحانیت قرار بگیرد و مردم به جای دل‌بستن به برخی از جناح‌ها مانند نهضت آزادی یا جبهه ملی به روحانیت متمایل شوند. جبهه ملی و از قبیل این گروه‌ها بیشتر به دنبال اصلاحات در نظام شاهنشاهی بودند، ولی امام اصل نابودی شاه را اولویت مردم می‌دانستند.

مردم در این قیام به سمت خانه آیت‌الله مرعشی‌نجفی رفته و این مرجع تقلید در بخشی از سخنرانی خود گفت: «من آیت‌الله خمینی(ره) را خوب می‌شناسم. با هم رفيق هستيم، ايشان با اين‌ حرف‌ها كوچک نمی‌شود». آیت‌الله گلپايگانى مرجع بزرگ تقلید دیگر نیز در صحبت‌هایی درباره کشتار مردم در قم گفت: «عده‌‏ای بى‌گناه را به قتل رسانده و جمع زيادى را مجروح و مصدوم کردند كه حال بعض آنها وخيم است».

زنجیره تظاهراتی علیه شاه در ایران تا 22 بهمن

واقعه ‏19 دی به‌عنوان حلقه آغازین زنجیره چهلم‌های انقلاب باید معرفی کرد. در همین زمان و شب سال نو میلادی 1979 ایران و شخص شاه در کاخ خود میزبان کارتر رئیس جمهور وقت ایالات متحده  بود و در مراسم استقبال رئیس‌جمهور آمریکا، ایران را «جزیره ثبات» اعلام کرد و خواست با این کار سلاح‌های بیشتری به شاه بفروشد. در همین ایام نیز آمریکا تلاش زیادی داشت تا صلح بین مصر و رژیم اشغالگر قدس را سریع‌تر به نتیجه برساند. کارتر در مذاکرات صلح انور سادات، بگین  نقش فعال ایفا کرد و از شاه هم خواست با فروش نفت به اسرائیل در این واقعه نقش بازی کند.

یکی از مواردی که در قیام قم مورد غفلت قرار گرفته است، برگزاری کنگره حزب رستاخیز بود. شاه از اوایل سال 1355 با از بین بردن دو حزب دست نشانده در کشور، رستاخیز را به وجود آورد و تمام مردم، کارمندان و کارگران را ملزم به عضویت در این حزب کرد. در ورزشگاه آزادی تهران بود که جمشید آموزگار دبیرکل این حزب که مقام نخست‌وزیری را هم برعهده داشت، گفت: هر کسی در کشور مخالف باشد، یعنی با کمونیست‌ها در ارتباط است که همین مطالب عمق خشم مردم در حادثه قم را بیشتر کرد.

دستگیری مجروحان توسط ساواک

برای بررسی آمار مجروحان و شهدای قیام قم آمار دقيقی در دست نيست، چرا كه عده‌ای از مردم كه درگير ماجرا بودند گفتند، تعداد زيادی از مجروحان حادثه در منازل مداوا شدند. اگر مجروحی برای معالجه به بيمارستان برده می‌شد، دستگیر و در اختیار ساواک قرار می‌گرفت. آیت‌الله محمد يزدی درباره مداوای مجروحان در منازل اين چنين گفتند: «پزشكان برای معالجه و كمک در مواقع لزوم آمادگی كامل خود را اعلام كرده بودند. در آن زمان به يكی از آنان تلفن كردم و وضعيت مجروحی را گفتم و پرسيدم كه برای حفظ جان او آيا لازم است كه او را به بيمارستان برسانيم يا در منزل نگهداری كنيم. پزشک گفت اگر به بیمارستان بیاورید، ساواک آنها را بازداشت می‌کند.

رهبر انقلاب درباره قیام 19 دی فرمودند: «این قیام سرآغاز حوادث گوناگون بعدی و سلسله اربعین‌ها در کشور شد و حادثه نوزدهم دی قم، در واقع زمینه‌ساز پیروزی انقلاب اسلامی، ایستادگی مردم ایران و شکسته شدن ابهت پوشالی امریکا و رژیم صهیونیستی، الگو شدن ملت ایران و در نهایت شکل گیری بیداری اسلامی و حوادث مهم و سرنوشت ساز منطقه بود».

انتهای پیام/4082/ن