اکثر آثار سینمای ایران زندگی را تراژیک روایت می‌کنند
به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا از جایزه پژوهش سال سینمای ایران، اکبر نبوی در آخرین نشست تخصصی جایزه پژوهش سال سینمای ایران با موضوع حقوق مخاطبان سینمای ایران که با حضور محمدعلی حسین‌نژاد و اکبر نبوی در دانشگاه هنر برگزار شد، با بیان اینکه هنوز به تعریف مشترکی از سینما نرسیده‌ایم، گفت: زمانی که واژه سینما را می‌شنویم، گروهی ابتدا وجه آرتیستیک آن به ذهنشان می‌رسد؛ گروهی بخش تجاری و برخی هم از زاویه رسانه به آن می‌نگرند.
وی ادامه داد: افرادی که سینما را یک نهاد اجتماعی می‌دانند، معتقدند که این نهاد جزو ارکان پیشرفت هر جامعه‌ای قلمداد می‌شود و هیچ جامعه‌ای را بدون سینما نمی‌توان تصور کرد.
این کارشناس فرهنگی خاطرنشان کرد: ضلع دیگری که در حقوق مخاطبان با آن روبه‌رو هستیم، حق است که جزو موارد به شدت مجادله‌آمیز در هر جامعه‌ای است و بر اساس نوع مواجهه با معارف دینی، حق در سه حوزه متجلی می‌شود. حق انسان نسبت به خود، حق انسان به جامعه و حق انسان به خالق. حق مخاطبان سینما که محل مجادله و گرانیگاه سینمای ایران است، در همین جا خود را نشان می‌دهد.
وی ادامه داد: باید توجه داشته باشیم که اگر سینما را درست تعریف نکنیم و حقوق مخاطب رعایت نشود، بسیاری از ابعاد سینما را رعایت نکرده‌ایم. اگر درباره حقوق مخاطب صحبت می‌کنیم و نسبت آن را با سینما می‌سنجیم، باید متوجه باشیم که سینما را در ساحت رسانه تعریف می‌کنیم.
نبوی گفت: سینمای ایران در طی سال‌های گذشته در حوزه مدیریت دولتی و خصوصی بیش از آنکه به شکل موازی به حقوق و تکالیف توجه کرده باشند، بیشتر به حقوق خودشان پافشاری کردند و آسیب‌های آن متوجه مخاطب شده است.
وی یادآور شد: اگر مجموعه گفتارهای اصناف سینمایی (فیلمنامه، تهیه‌کننده و کارگردان) را در ۳۰ سال گذشته مطالعه کنیم، متوجه می‌شویم که همه آنها بر حقوق خودشان تأکید می‌کنند و حال سؤال این است که پس تکالیف آنها چیست؟ اگر سینمای ایران در مواجه با مخاطب دچار مشکلاتی است، دلیلش این است که نسبت به موضوع حق دچار سوء تفاهم شده‌ایم.
نبوی خاطرنشان کرد: امروز ما با سینمایی مواجه هستیم که رشد آن کاریکاتوری و تولیدات هم افزایش داشته اما در این میان آسیب‌ها متوجه مخاطبان است.
وی یادآور شد: در سال ۷۵ با جمعیت ۶۰ میلیونی نزدیک به ۵۳ میلیون بلیت سینما پاره شد. در سال ۸۱ تعداد بلیت‌ها به ۱۷ میلیون و در سال ۸۳ این عدد به ۱۳ میلیون رسید و امروز که جمعیت ایران از مرز ۸۰ میلیون عبور کرده است تا رسیدن به تعداد بلیت پاره شده در سال ۷۵ فاصله زیادی دارد؛ یعنی مخاطب به شکل شگفت‌انگیزی نسبت به سینما رفتن روی گردان شده است.
نبوی ادامه داد: در چنین شرایطی ابتدا مردم ضرر کردند و با نرفتن مخاطب به سینما بخش دولتی و خصوصی نیز متحمل ضررهایی شده‌اند.
وی با بیان اینکه بخش عمده‌ای از بودجه تولیدات سینما از منابع عمومی تأمین می‌شود و به همین دلیل مردم دارای حق‌اند، گفت: یکی از مهم‌ترین حقوقی که در سینمای ایران نادیده گرفته شده، تنوع ژانر است. در مجموع سه حق برای مخاطبین وجود دارد. ابتدا اینکه فیلم‌ها باید ارزش افزوده اقتصادی داشته باشند؛ یعنی در نمایش عمومی پول مردم بازگردانده شود و دیگر اینکه فیلم‌ها ارزش افزوده فرهنگی هنری داشته باشند؛ یعنی فیلمی ساخته شود و از منابع عمومی هم استفاده کند و مردم استقبال نکنند اما به دلیل اینکه فیلم دارای ارزش‌های هنری است به سرمایه‌های هنری کشور اضافه می‌شود و در طول زمان ارزش افزوده اقتصادی نیز خواهد داشت. به عنوان مثال، شاهنامه فردوسی هزار سال از سرودن آن می‌گذرد در طی هزار سال ارزش افزوده اقتصادی و هم ارزش افزوده فرهنگی و هنری دارد و همچنین دیوان حافظ که ارزش افزوده آن قابل گفتن نیست. دیگر اینکه فیلم باید به فربهی اخلاق جامعه کمک کند. در این سه حوزه فیلم‌هایی که تولید می‌شوند به حقوق مردم تجاوز می‌کنند.
نبوی با بیان اینکه با پراکندگی جغرافیایی سالن نیز روبرو نیستیم، توضیح داد: تا قبل از ساختن پردیس‌ها در تهران پراکندگی جغرافیایی سالن‌های سینمایی تقریبا مشابه الگوهای توسعه شهری دهه ۴۰ تهران بود. از سوی دیگر بسیاری از افراد جامعه مانند کارگران و معلمان خود را در سینمای امروز ایران نمی‌بینند. در حالی که این طبقات در سینما دارای حق هستند زیرا مجموع این‌ها ملت ایران را تشکیل می‌دهند. بالای ۹۵ درصد از حقوق ملت ایران در ارتباط با ترجمه زندگی و وضعیتشان بر پرده سینما حقشان نادیده گرفته شده است.
این استاد دانشگاه گفت: زمانی که به زندگی‌های فردی و جمعی نگاه می‌کنیم، پر از مشکلات است، اما پر از حماسه‌های مبارزه برای برطرف کردن مشکلات نیز هست. یعنی زندگی بدون حماسه مبارزه وجود ندارد. حتی انسان بدوی هم برای غلبه بر مشکلات، حماسه مبارزه را داشته است. متأسفانه چند سال است در سینمای ایران اکثر آثارمان که اجتماعی هستند زندگی را تراژیک روایت می‌کنند. روایت تراژیک زندگی به سینما و مخاطبان سینما ضربه می‌زند و موجب می‌شود تا مردم به سینما نروند.
نبوی ادامه داد: امروز ژانر کمدی نداریم و با این کار در واقع به حقوق مخاطب تعدی می‌کنیم. فیلم باید بخشی از بهداشت روان را متکفل شود و مدیریت بخش دولتی و خصوصی باید در این مورد دغدغه داشته باشند. متأسفانه یکی از عادات فرهنگی همه ما در حوزه دولتی و خصوصی و اصناف این است که پیرو می‌خواهیم.
محمدعلی حسین‌نژاد نیز با بیان اینکه مفهوم مخاطب با تماشاگر در سینما و دیگر صحنه‌های هنری متفاوت است، گفت: آنچه تا به امروز بیشتر در صنعت سینما مورد توجه قرار داشته، پژوهش و مطالعه روی راه‌های جذب تماشاگر بوده است. تماشاگران به افرادی گفته می‌شود که در سالن یا مجمعی حاضر می‌شوند تا برنامه یا رویدادی که از قبل برایشان تدارک دیده شده را تماشا کنند. در این تعریف بین تماشاگران سینما با تماشاگران برنامه‌ها و رویدادهای دیگر مثل مسابقات ورزشی و یا کنسرت یا جشن، تفاوت چندانی نیست.
تهیه‌کننده «طعم شیرین خیال» ادامه داد: در گذشته تبلیغات و بازاریابی‌های رایج در صنعت سینما بر این بوده تا تماشاگر را برای دیدن فیلم‌ها ترغیب کنند و او را به سالن سینما بکشانند.
وی گفت: اما مفهوم مخاطب چیز دیگری است و در دوره اخیر تکامل و تحول زیادی را تجربه کرده است. مخاطب تنها بیننده و تماشاگر منفعل یک رویداد شگرف و شگفت‌انگیز نیست بلکه به گروه و جمعی اطلاق می‌شود که در کنار سرگرم شدن با محتوا و متنی که می‌بینند، یا می‌شنوند و یا می‌خوانند، ارتباط و تأثیرپذیری و حتی تأثیرگذاری حسی، عاطفی، عقلی و معنایی برقرار می‌کنند. مطالعات و پژوهش‌ها در مقوله نوع و چگونگی تأثیرپذیری، تأثیرگذاری و معناسازی بین فیلم‌ها و آثار هنری معمولاً جنبه علمی پیدا می‌کند و موضوع بررسی‌های آکادمیک است.
تهیه‌کننده «طعم شیرین خیال» خاطرنشان کرد: در سینمای تجاری و صنعتی دنیا بیشتر در تلاش هستند تا با مطالعه بر روی روش‌های مختلف و مؤثرتر تماشاگران بیشتری را جذب کنند و بازده اقتصادی هرچه بیشتری برای سرمایه‌گذاری خود پیدا کنند. زمانی که پژوهش‌های سینمایی را مرور می‌کنیم، متوجه می‌شویم که برخی از آنها از سوی دست‌اندرکاران و کمپانی‌های فیلمسازی سفارش و پشتیبانی می‌شوند. نتیجه‌ای که از این‌گونه مطالعات انتظار دارند این است که نه فقط راه‌های ترغیب تماشاگران را به دیدن فیلم بشناسند بلکه دیدن فیلم تا چه حد مورد پسند و خوش‌آمد بینندگان فیلم بوده یا نبوده را نیز پیدا کنند.
حسین‌نژاد ادامه داد: مطالعات رایج مربوط به جذب و جلب تماشاگران در مواردی قبل از شروع به ساخت فیلم انجام می‌شود تا گرایش‌ها و علایق و سلایق آنها را در طراحی و ساخت فیلم در نظر بگیرند. در جریان نمایش فیلم‌ها نیز مطالعات و بررسی‌هایی انجام می‌شود تا عوامل جذب و خوش‌آمد بینندگان فیلم‌ها و یا عوامل عدم جذب را دریابند و در تولیدات بعدی لحاظ کنند. در مواقعی هم قبل از اکران عمومی فیلمی آن را برای منتخبی از تماشاگران به نمایش می‌گذارند و با توجه به واکنش‌های منفی یا مثبتی که مشاهده می‌کنند، برخی سکانس‌ها را تغییر داده و اصلاح می‌کنند زیرا می‌خواهند به هر ترتیبی تماشاگران بیشتری را وارد سینما کنند.
وی با بیان اینکه بخشی دیگری از پژوهش‌ها از جنبه‌های آکادمیک بیشتری برخوردار است، افزود: در این نوع پژوهش‌ها هدف جذب تماشاگر و کشاندن آنها به سالن سینما نیست؛ بلکه بیشتر به نوع و میزان تأثیرهای دیدن فیلم در ابعاد مختلف بر تماشاگر توجه می‌کنند.
تهیه‌کننده «طهران - تهران» با بیان اینکه شمار مخاطبان بالقوه فیلم و سینما در ایران کم نیست و نسبت به خیلی از کشورهای دیگر بالاتر است، گفت: اگر سینمای ایران نمی‌تواند با شمار بیشتری از مخاطبان بالقوه خود در داخل و خارج از کشور ارتباط برقرار کند، نشانه این است که در پاسخ‌گویی به حقوق و انتظارات اولیه امروز مخاطبان بالقوه خود متناسب با شرایط جدید و تحولات اخیر دنیا غفلت کرده است.
حسین‌نژاد ادامه داد: حقوق پایه و انتظارات اولیه مخاطبان سینمای ایران مانند مردم و مخاطبان دیگر کشورهای دارای صنعت سینما را می‌شود در سه مورد خلاصه کرد؛ شاید مهم‌ترین آنها در دسترس بودن راحت و مطلوب و قانونی تولیدات و آثار سینمایی ایران برای مخاطبان داخل و خارج است که چه در ارتباط با سالن‌های مجهز و کافی در سطح کشور و چه به وجود آوردن امکان استفاده از پلت‌فرم‌ها و تکنولوژی‌های جدید و رایج دسترسی به محتوا؛ اما در این زمینه در دنیا دچار عقب‌ماندگی و غفلت بوده‌ایم تا جایی که اکثریت قابل توجهی از مخاطبان بالقوه همین تولیدات کنونی سینمای ایران هم دسترسی راحت و درستی به آنها ندارند. دومین حق و انتظار مخاطبان سینمای ایران که مورد غفلت واقع شده لزوم تنوع مضامین و قالب‌های فرمی و تکنیکی لازم در تولید آثار با وجود سطوح و گروه‌های متنوع و متفاوت مخاطب جهت انتخاب است.
وی اضافه کرد: حق و انتظار دیگری که در خیلی کشورهای دارای صنعت سینما اکنون رایج و سازمان یافته شده و روز به روز بیشتر به آن بها داده می‌شود، نقش‌آفرینی مخاطب در شکل‌دهی به تحولات کمی و کیفی سینما، و استقبال و جلب مشارکت آنها در ایجاد جریان‌های تازه در مجموعه زنجیره ارزش این صنعت از خلق محتوا تا عرضه و نمایش آن است.
حسین‌نژاد یادآور شد: باید به بخش مهمی از حقوق پایه و انتظارات اصولی مخاطبین سینمای ایران پاسخ داده شود و این امر در درجه اول از وظایف دست‌اندرکاران و فعالان سینماست و اگر همتی از سوی آنها بود، دولت نیز باید حمایت کند. سینمای ایران مخاطبان زیادی حتی در خارج از ایران دارد. شناخت مخاطب، دسترسی مخاطب و رشد و توسعه سینما بر پایه مشارکت مخاطب از موضوعات مهمی است که باید به آنها پرداخته شود.
در این نشست احمد ضابطی جهرمی، دبیر دومین جایزه پژوهش سال سینمای ایران، ابراهیم غلامپور مدیر اجرایی جایزه پژوهش سال، خسرو دهقان عضو شورای سیاست‌گذاری جایزه، دانشجویان و استادان دانشکده سینما- تئاتر نیز حضور داشتند.
انتهای پیام/4072/خ
انتهای پیام/