کاهش استرس و ارتقای سلامت روان در محیط کار

استرس شغلی را می‌توان کنش متقابل بین شرایط کار و ویژگی‌های فردی شاغل به‌گونه‌ای که خواسته‌های محیط کار بیش از آن است که فرد بتواند از عهده آن‌ها برآید، تعریف کرد. در بعضی موارد به‌ کارگیری فرد در کاری که با توانایی‌ها و اطلاعات او همخوانی ندارد و یا تغییر در فعالیت کاری او می‌تواند باعث ایجاد استرس در فرد شود. وجود کمی استرس در زندگی روزانه عادی است درحالی‌که استرس زیاد سطح بهره‌وری را کاهش داده و ازلحاظ فیزیکی و روانی صدماتی به همراه دارد. این یادداشت تلاش دارد تا شما را با راه‌های کنترل استرس آشنا کند.

عوامل استرس شغلی در محیط کار عبارت‌اند از:

ابهام نقش؛ وضعیت شغلی معینی که در آن پاره‌ای اطلاعات لازم برای انجام شغل بطور مطلوب نارسا یا گمراه‌کننده‌اند. ابهام نقش در واقع زمانی به استرس می‌انجامد که فرد را از بهره‌وری و پیشرفت باز می‌دارد.

گرانباری نقش؛ اگر فرد نتواند از عهده انجام کاری که بخشی از شغل معینی است برآید، دچار استرس خواهد شد.

کم‌باری نقش؛ در این وضعیت از مهارت‌های فرد به طور کامل استفاده نمی‌شود.

ناسازگاری نقش؛ هنگامی اتفاق می‌افتد که پذیرش مجموعه‌ای از الزامات شغلی با پذیرش مجموعه‌ای دیگر در تضاد است.

ویژگی‌های شغل؛ ویژگی‌های شغلی که بر استرس شغلی تأثیر دارند را می‌توان در چهار دسته کلی آهنگ کار، تکرار کار، نوبت‌کاری و ویژگی‌های مربوط به وظیفه تقسیم‌بندی کرد.

روابط میان فردی؛ کیفیت روابط کارکنان در محیط کار بر میزان استرس شغلی تأثیر دارد.

.ساختار و جو سازمانی؛ ساختارهایی که قدرت تصمیم‌گیری بیشتری به کارکنان خود می‌دهند، استرس کمتری ایجاد می‌کنند

روش مدیریت منابع انسانی؛ شیوه‌های کار در مدیریت منابع انسانی بر میزان استرس‌های وارده بر افراد تأثیر دارد.

فناوری و خصوصیات مادی؛ در رابطه با متغیرهای مادی، استرس زمانی رخ می‌دهد که حداقل شرایط زیستی فراهم نباشد.

با ارائه چند پیشنهاد و عملی کردن آنها می‌توان به کاهش استرس شغلی از طریق اولویت‌بندی و برنامه‌ریزی برای مسئولیت‌های اجرایی‌ اقدام کرد:

با خودتان مهربان باشید؛ هنگامی‌که استرس کاری باعث تداخل در بازدهی کارتان می‌شود با خودتان مهربان‌تر باشید و سکان زندگی را در دست بگیرید‌؛ حالا نوبت شماست که وارد عمل شده و آستین‌ها را بالا زده‌، به‌ سلامت خود توجه کنید و نیازهای روحی و جسمی خود را در حد توان برآورده ‌کنید‌. مطمئناً هر آنچه احساس بهتری داشته باشیم نسبت به استرس و نتایج مخرب آن مقاوم‌تر و انعطاف‌پذیر‌تر خواهیم شد‌.

جنب‌وجوش داشته باشید‌؛ به پشت‌ میزنشینی مداوم خود را عادت ندهید. در میان کار تحرک داشته باشید.

وعده‌های غذایی مناسب اختیار کنید؛ حجم غذایی کم با افزایش وعده‌های غذایی در طول روز می‌تواند سطح قند خون بدنتان را در حد مطلوبی نگاه دارد‌. قند خون پایین باعث تحریک‌پذیری و اضطراب می‌شود و از طرف دیگر پرخوری بیش‌ از حد شما را سست و بی‌حال می‌کند‌.

سیگار را کنار بگذارید؛ کشیدن سیگار حین اضطراب و استرس اگرچه ممکن است احساس آرامش را به فرد تلقین کند اما در واقع بر کسی پوشیده نیست که نیکوتین موجود در سیگار یک ماده مخدر محرک است که خود مولد سطح بالایی از استرس است، نه کاهش‌دهنده آن.

به‌ مقدار کفایت بخوابید‌؛ استرس و نگرانی، بی‌خوابی را به‌ همراه می‌آورد و بی‌خوابی شما را مستعد استرس بیشتر ‌می‌کند‌.

برنامه‌ریزی متعادلی داشته باشید؛ برنامه، مسئولیت‌ها و وظایف روزانه‌تان را تحلیل و بررسی کنید‌؛ کار مداوم و نداشتن تفریح صبر شما را در یک آن لبریز خواهد کرد؛ بین کار و زندگی خانوادگی، فعالیت‌های اجتماعی و فردی خود تعادل برقرار کنید.

اولویت‌بندی کارها؛ اگر وظایف زیادی به گردن شما گذاشته شده بین کارهای واجب و لازم تفاوت قائل شوید‌. کارهایی که از اهمیت کمتری برخوردارند باید در انتهای فهرست قرار گیرد و یا به‌ کلی حذف شود.

زودتر از خواب بیدار شوید‌؛ حتی 15-10 دقیقه می‌تواند تفاوت بین هجوم عصبی شما به میز کار و یا با کمال آرامش رسیدن به محل کار را معنا کند، پس استرس خود را با دیر رفتن به محیط کار مضاعف نکنید.

استراحت کوتاه و منظمی برای خود فراهم کنید؛ لحظاتی را تدارک ببینید تا ذهن خود را نظم داده و به استراحت بپردازید؛ همچنین سعی کنید حتی‌الامکان در هنگام ناهار از پشت میز بیرون بیایید‌. قدم زدن دور از میز باعث آرامش خاطر شما و بازدهی بیشترتان خواهد شد‌.

لبخند بزنید؛ وقتی لبخند می‌زنید یا می‌خندید، نه‌ تنها بار ذهنی شما سبک می‌شود، بلکه تغییرات جسمی مثبتی در بدن شما به وجود می‌آید. لبخند زدن باعث می‌شود اطرافیان شما نیز احساس راحتی بیشتری داشته باشند.

نفس عمیق بکشید؛ نفس عمیق باعث می‌شود تنش‌‌ها و سموم از بدن شما دور شوند، ذهن و بدن آرام بگیرد.

کاهش استرس از طریق ارتقای هوش هیجانی: حتی اگر در محیطی هستید که دائماً شرایط استرس‌زای آن در حال افزایش است‌، بازهم می‌توانید بر خود تسلط داشته و اعتماد به‌ نفستان را حفظ کنید به شرطی که هوش هیجانی را شناخته و برای تقویت آن تلاش کنید؛ در واقع هوش هیجانی توانایی اداره و به‌ کارگیری صحیح احساسات در راه مثبت و سازنده است‌. از این طریق شما دیگران را بیشتر به‌سوی خود جذب کرده‌، با تفاوت‌های موجود بین خود و دیگران کنار آمده‌، احساسات سرخوردگی خود را التیام می‌دهید و استرس و تنش را از روابط خود دور می‌کنید‌.

هر مقدار ضریب هوش هیجانی شما بیشتر باشد‌، استرس کمتری در محیط کار خواهید داشت. هوش هیجانی ارثی نیست‌، خصیصه‌ای است که ما قادر به یادگیری و ارتقای آن هستیم. آموختن مهارت‌های زیر شما را قادر می‌سازد تا هوش هیجانی را در خود شکوفا کرده و راه‌های ارتباط غیرکلامی را بیاموزید‌.

-بیاموزید که چگونه نسبت به استرس واکنش نشان دهید و با روش‌هایی که می‌تواند به شما آرامش و انرژی مثبت منتقل کند‌، آشنا شوید‌.

-با احساسات درونی خود ارتباط برقرار کنید ‌و از این راه احساسات و هیجانات خود را مدیریت کنید‌. شناخت احساسات فردی نه‌ تنها بر اعتماد به‌ نفس شما می‌افزاید بلکه باعث خواهد شد تا کنترل بیشتری روی خود داشته باشید‌.

-توانایی مقابله با چالش‌های زندگی را با شوخ‌طبعی افزایش دهید؛ هیچ‌ چیز بهتر از شوخ‌طبعی و خنده نمی‌تواند سد دفاعی استرس شما را بشکند‌.

-یاد بگیرید با مشکلات بدون هیچ واهمه‌ای روبه‌رو شوید و همواره در این اصل ثابت‌قدم باشید که کنار آمدن با تضاد‌ها و تفاوت‌های موجود، رابطه‌ای مستحکم را خواهد آفرید‌.

* مدیر روابط عمومی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد