یادی از مجموعه امام علی (ع)؛ سریالی ماندگار درباره مولای متقیان

به گزارش خبرنگار فرهنگی آنا، بیست و سه سال از ساخت سریال امام علی(ع) می‌گذرد و این مجموعه، همچنان مهم‌ترین و ماندگارترین برداشت از زندگی امام علی(ع) است. سریالی که از فیلمنامه ای به نام «خاری در گلو» شروع شد و تولید این سریال تا سال 73 به تأخیر افتاد. مجموعه تلویزیونی امام علی(ع) اولین سریال فاخر تاریخ تلویزیون است که با حرفه ای ترین عوامل آن زمان سینمای ایران تولید شد و همچنان در عرصه سریال های تاریخی - مذهبی بی رقیب مانده است. این مجموعه سرانجام بعد از فراز و نشیب‌های طولانی با حضور 150 بازیگر اصلی و بیش از 5 هزار هنرور از نیروهای ارتش مقابل دوربین رفت.

در آن سال داود میرباقری آمده بود تا کاری فراتر از توقع تلویزیون آن دوران انجام دهد. او در این راه از بسیاری بازیگرهای باتجربه‌تر هم دعوت به همکاری کرد. به عنوان مثال بهزاد فراهانی لباس یکی از سفاکترین حاکمان تاریخ، معاویه بن‌ابوسفیان را پوشید،‌ داریوش ارجمند؛ مالک‌اشتر شد، زنده‌یاد مهدی فتحی، چه زیبا یکی از زشت‌کارترین نزدیکان دسیسه‌چین معاویه یعنی عمرو عاص شد. ویشکا آسایش در نقش قطام، چنان حیله‌های زنانه‌ای اندیشد که با اجرای خوب بازیگرش درگذر سال‌ها همچنان از آن به عنوان بهترین نقش او یاد می‌شود.

اکبر عبدی، سیروس گرجستانی، سعید نیکپور، پرویز پرستویی، انوشیروان ارجمند، اصغر همت، عنایت‌ ا... شفیعی، مرحوم جواد خدادادی، عنایت بخشی، کریم اکبری‌مبارکه، آتش تقی‌پور، مرحوم جهانگیر فروهر، نادر رجب‌پور، عباس امیری، بهمن زرین‌پور، چنگیز وثوقی، کامران فیوضات، باقر صحرارودی و ... هم در این سریال بودند. برخی از آن‌ها را دیگر در جمع بازیگرانمان نداریم و با کمال تاسف از دست داده‌ایم.

تلویزیون تا پیش از سریال امام علی (ع)، مجموعه‌ای با این گستردگی و وسعت تولید نکرده بود. به ویژه که حساسیت‌های جامعه و تلویزیون همیشه در قبال سوژه‌های مذهبی به شدت بالا بوده و این مسئله در دهه 70 نیز بیشتر از همیشه حس می‌شد.

ساخت سریال حدود سه سال به طول انجامید و به دلیل پیشگام بودن مجموعه در قیاس با دیگر تولیدات تلویزیون تا آن زمان، سازندگان با مسائل و دغدغه‌های زیادی مواجه شدند، اما سرانجام پخش مجموعه از سال 1376 در شبکه یک سیما آغاز شد.

گرچه ساخت و پخش این سریال، مسیر را برای تولید آثاری عظیم با مایه‌های مذهبی به خوبی هموار کرد. سریال‌های «ولایت عشق» با موضوع زندگی حضرت امام رضا (ع) به کارگردانی و نویسندگی مهدی فخیم‌زاده، «تنهاترین سردار» براساس زندگی امام حسن (ع) ساخته فخیم‌زاده، «یوسف پیامبر (ع)» به نویسندگی و کارگردانی فرج‌ا... سلحشور و ... آثاری از این دست هستند که پس از سریال امام علی (ع) ساخته شدند.

یکی از مهمترین بازخوردها در مواجهه مخاطبان جدی‌تر با سریال این بود که چرا نویسنده و کارگردان برخلاف تصورهای اولیه، تمرکز بیشتری روی شخصیت‌های منفی به خصوص ولید و قطام داشته و در مقابل، چندان به خود حضرت و اصحابش نپرداخته است. برخی نیز نحوه پرداخت به خلیفه سوم و عایشه را برنتافتند. هر چند مجموعه از چنان استحکام و جذابیتی برای اغلب بینندگان برخوردار بود که این انتقادات نیز چیزی از ارزش‌های آن کم نکرد.

با این حال خود میرباقری در همان مقطع طی گفت‌وگویی که با هفته‌نامه سروش داشت (17 شهریور 75) در این باره واکنش جالبی نشان داد: «هشتاد درصد این سریال تخیل است که در ارتباط با درک و دریافتم از تحقیقات در تاریخ اسلام به این نتایج رسیده‌ام. اگرچه بیست درصد مکتوب تاریخی اساس قرار گرفت، ولی چندان بی‌ربط با تخیلات نیست و منشأ آن به اسناد تاریخی برمی‌گردد.»

از همه این‌ها گذشته، شاید بتوان گفت با تمام چالش‌هایی که در آن مقطع برای ساخت و پخش این سریال به وجود آمد و البته هزینه‌بر بودن تولید این دست سریال‌ها موجب می‌شود تا کارگردانان و تهیه‌کنندگان ما به سراغ تولید نروند. این امر نشان از کمبود و فقر ساخت زندگی‌نامه معصومین به خصوص امام علی (ع) دارد، اما با تمام سختی‌هایی که این سریال در ساخت آن داشت و تمام هزینه‌هایی که برای آن صرف شد، استقبال مخاطبان خستگی را از تن سازندگان درآورد.