چطور از کاربران ایرانی برابر گرانیهای اخیر در بازار موبایل و کامپیوتر مراقبت کنیم؟
بازار جهانی فناوری طی سالهای اخیر با موجی از گرانی مواجه شده که بسیاری از کاربران را در سراسر جهان سردرگم کرده است. قیمت لپتاپها، گوشیهای هوشمند، قطعات سختافزاری و حتی تجهیزات شبکه، بهطور مداوم در حال افزایش است. این روند در کشورهای بزرگ و کوجک به وضوح دیده میشود. فرقی هم نمیکند که آن کشور مانند آمریکا، کرۀ جنوبی یا چین صاحب فناوری باشد یا گجتهای متنوع را به داخل مرزهای خود وارد کند، آسمان دنیای سختافزار و گجتها این روزها در همۀ جهان یک رنگ است و کاربران در کشورهای مختلف از گرانی آنها رنج میبرند.
تحلیلهای بینالمللی نشان میدهند که یکی از دلایل اصلی این گرانی، کمبود جهانی حافظههای رم است. شرکتهایی مانند سامسونگ و اچ. پی هشدار دادهاند که بهدلیل افزایش تقاضا برای مراکز داده و زیرساختهای هوش مصنوعی، قیمت حافظهها بهشدت بالا رفته و تولیدکنندگان مجبور شدهاند هزینهها را به مصرفکننده منتقل کنند. این کمبود باعث شده لپتاپها و گوشیها با حافظههای ضعیفتر عرضه شوند یا قیمت مدلهای قدرتمندتر بهطور چشمگیری افزایش یابد.
افزایش تعرفههای وارداتی نیز نقش مهمی در گرانی جهانی دارد. در آمریکا، تعرفههای جدید بر قطعات الکترونیکی، آلومینیوم، فولاد و تجهیزات سرور باعث شده قیمتها تا ۲۵ درصد افزایش یابد.
این فشار تعرفهای تولیدکنندگان را تحت تأثیر قرار داده و زنجیره تأمین جهانی را نیز مختل کرده است. در نتیجه، حتی نشانهای تجاری مانند ایسوس و ایسر مجبور شدهاند قیمت لپتاپهای خود را تا ۱۰ درصد افزایش دهند.
تغییرات در سیاستهای نرمافزاری نیز به گرانی دامن زدهاند. پایان پشتیبانی از ویندوز ۱۰ در اکتبر ۲۰۲۵ باعث شده بسیاری از کاربران و شرکتها مجبور به تعویض کامل سختافزارهای خود شوند. این تغییر اجباری، تقاضا برای سختافزارهای جدید را افزایش داده است و حالا یکی از دلایل التهاب در قیمتها به شمار میرود.
دلایل گرانی سختافزار و گجتها در ایران
بازار ایران علاوه بر تأثیرپذیری از روندهای جهانی، با چالشهای داخلی نیز روبهروست. یکی از مهمترین عوامل، نوسانات شدید نرخ ارز است. با افزایش قیمت دلار، هزینه واردات قطعات و تجهیزات فناوری بهطور مستقیم بالا میرود و فروشندگان هم تنها راهکار جبران این افزایش قیمت را تغییر در بهای نهایی کالا برای مصرف کننده میبینند.
تحریمهای یکجانبه، غیرقانونی و ضدبشری غربیها نیز نقش قابل توجهی در محدود شدن دسترسی ایران به تأمینکنندگان اصلی ایفا میکنند. برخی از نشانهای تجاری بزرگ و اصلی جهانی بهدلیل محدودیتهای بانکی و تجاری، امکان فروش مستقیم به ایران را ندارند یا خود از چنین کاری سر باز میزنند. این موضوع باعث شده واردات از طریق واسطهها انجام شود که خود موجب افزایش قیمت نهایی برای مصرفکننده میشود.
کمبود تولید داخلی در حوزه سختافزار نیز یکی دیگر از دلایل گرانیهای اخیر است. برخلاف برخی کشورها که توانستهاند بخشی از نیاز خود را از طریق تولیدات داخلی تأمین کنند، ایران در حال حاضر در زمینۀ تولید لپتاپ، موبایل و قطعات مرتبط با آنها عمدتاً نیاز به واردات دارد. این ضرورت سبب شده است که افزایش قیمت ارز و سایر ریسکها بر افزایش قیمت سختافزار و گجتهای هوشمند اثر قابل توجهی داشته باشد.
البته بررسی روندها در بازار چنین به نظر مینمایاند که نهادهای نظارتی نیز در کنترل قیمتها عملکرد لازم را ندارند. سازمان حمایت از مصرفکنندگان و تولیدکنندگان، وزارت صنعت، معدن و تجارت و ستاد تنظیم بازار از جمله نهادهایی هستند که وظیفه نظارت بر قیمت کالاهای وارداتی در این حوزه را دارند. با این حال، نبود شفافیت در زنجیره تأمین و ضعف در اجرای سیاستهای کنترلی باعث شده قیمتها در بازار آزاد بدون نظارت دقیق تعیین شوند. به نحوی که برخی مدلهای گوشی در همین چند روز حتی بیش از میزان افزایش بهای ارزهای خارجی (دلار) با افزایش قیمت در بازار ایران مواجه شدهاند!
تأثیر گرانی سختافزار بر زندگی مردم
افزایش قیمت لپتاپ، موبایل و قطعات کامپیوتری تأثیر مستقیمی بر کیفیت زندگی مردم دارد. در دنیای امروز که بسیاری از خدمات آموزشی، بانکی، درمانی و ارتباطی بهصورت دیجیتال ارائه میشوند، دسترسی به ابزارهای فناوری یک نیاز اساسی است.
دانشآموزان و دانشجویان اولین گروهی هستند که از این گرانی آسیب میبینند. بسیاری از خانوادهها توان خرید لپتاپ یا تبلت مناسب برای فرزندان خود را ندارند و این موضوع شکاف دیجیتال را افزایش میدهد. در نتیجه، عدالت آموزشی به خطر میافتد و فرصتهای برابر برای یادگیری از بین میرود. این ریسک به خصوص در شرایط فعلی که هر از چندگاهی شاهد مجازی شدن آموزش در دانشگاهها و مدارس به بهانههای مختلفی نظیر بیماری، آلودگی هوا و... هستیم، بیش از پیش پررنگ شده است.
کارمندان و فریلنسرها نیز از گرانیها به طور جدی آسیب خواهند دید. بسیاری از مشاغل امروزی نیازمند دسترسی به سیستمهای قدرتمند هستند و گرانی سختافزار باعث شده افراد نتوانند ابزارهای لازم برای کار را تهیه کنند. این موضوع درآمد چنین کاربرانی را کاهش میدهد و بهرهوری اقتصادی را نیز در کشور تحت تأثیر قرار میدهد.
کسبوکارهای کوچک هم از گرانی تجهیزات آسیب میبینند. برای راهاندازی یا توسعۀ یک فروشگاه آنلاین، دفتر خدماتی یا شرکت نوپا، نیاز به تجهیزات دیجیتال وجود دارد. افزایش قیمتها باعث خواهد شد که افزایش یا ارتقاء کسب و کارهای اینترنتی کند شود و بسیاری از کارآفرینان این حوزه با چالشهای جدی در مسیر اقتصادی خود روبهرو شوند.
چند راهکار برای کاربران ایرانی در برابر موج گرانیها
افزایش تولید داخلی یکی از راهحلهای بلندمدت برای مقابله با گرانی است. اگر ایران بتواند بخشی از نیاز خود را از طریق تولید لپتاپ، موبایل یا قطعات سختافزاری تأمین کند، وابستگی به واردات کاهش مییابد و بازار داخلی ثبات بیشتری پیدا میکند. طی سالهای گذشته نیز طرحهای در بخشهای مختلف کشور مانند وزارت ارتباطات و معاونت علمی ریاست جمهوری تعریف شده است که نتیجهدادن آنها بخشی از فشار موجود در بازار را کاهش خواهد داد. هر مقدار وابستگی به وارادات به خصوص در حوزۀ تأمین قطعات کلیدی کاهش پیدا کند، قیمت نهایی گجتهای هوشمند برای مصرفکنندگان ایرانی کمتر تحت تأثیر مؤلفههایی نظیر قیمت ارز قرار خواهد گرفت.
شفافسازی زنجیره تأمین و نظارت دقیق بر قیمتگذاری نیز میتواند به کنترل بازار کمک کند. اگر نهادهای دولتی بتوانند با استفاده از سامانههای هوشمند، قیمتها را رصد کرده و با تخلفات برخورد کنند، اعتماد عمومی به بازار افزایش مییابد. دولت میتواند برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی سیاستهای مالیاتی خود را نیز تسهیل کند. در بازار کالاهای دیجیتال آنطور که برخی تولیدکنندگان میگویند، واردات کامل یک گچت مالیاتی کمتری نسبت به وارد یک یا چند قطعۀ کلیدی از آن دارد.
معنای عبارت بالا این است که اگر وارد کنندهها گوشی کامل وارد کنند، مالیات کمتری نسبت به یک تولید کننده که قصد ورود چند قطعۀ کلیدی و توجیهناپذیر برای تولید داخلی را دارد، پرداخت خواهد کرد، همین مسئله انگیزه برای تولید را کاهش میدهد و ضروری است که وزارت ارتباطات ضمن مذاکره با سازمان برنامه و بودجه، وزارت صمت و وزارت اقتصاد راهکاری برای مسئله بیاندیشد.
توسعه زیرساختهای نرمافزاری و خدمات ابری نیز میتواند بخشی از فشار را کاهش دهد. اگر کاربران بتوانند از طریق سرویسهای ابری به منابع پردازشی دسترسی داشته باشند، نیاز به خرید سختافزارهای گرانقیمت کمتر میشود. این راهحل بهویژه برای دانشآموزان و کسبوکارهای کوچک بسیار مؤثر است.
آگاهیبخشی عمومی نیز نقش مهمی در مقابله با گرانی دارد. اگر مردم بدانند چگونه از ابزارهای موجود بهصورت بهینه استفاده کنند، نیاز به تعویض مکرر تجهیزات کاهش مییابد. همچنین، استفاده از محصولات تعمیرپذیر و قابل ارتقا میتواند هزینهها را در بلندمدت کاهش دهد.
انتهای پیام/