توزیع شیر مدارس؛ از سیاستگذاری در شرایط بحران تا چالشهای اجرا
به گزارش خبرنگار آنا، طرح توزیع شیر مدارس، سالهاست با هدف بهبود سلامت دانشآموزان، تامین بخشی از نیازهای تغذیهای کودکان و کاهش نابرابریهای اجتماعی اجرا میشود. در دهههای گذشته، این طرح گاه بهطور منظم و گاه با وقفههای طولانی همراه بوده است. کارشناسان تغذیه همواره تاکید داشتهاند که مصرف منظم شیر در سنین دبستان، نقش مهمی در رشد استخوانی، تمرکز ذهنی و کاهش سوءتغذیه پنهان دارد. با این حال، استمرار این طرح همواره وابسته به وضعیت بودجه دولت و ثبات قیمت محصولات لبنی بوده است.
بر اساس توضیحات ارائهشده از سوی معاونت برنامهریزی آموزشوپرورش، برنامهریزی برای اجرای طرح توزیع شیر از فروردینماه آغاز شد. در این بازه، وزارت آموزشوپرورش با هماهنگی سایر دستگاهها، تلاش کرد زیرساختهای لازم برای تامین، توزیع و نظارت بر کیفیت شیر مدارس را فراهم کند. این آمادگی بهگونهای بود که تا مردادماه، آموزشوپرورش خود را آماده اجرای کامل طرح میدانست.
نکته قابل توجه آن است که یکی از مهمترین تصمیمات در تاریخ ۲۶ خرداد اتخاذ شد؛ زمانی که کشور با شرایط ویژه امنیتی و نظامی روبهرو بود. در همان مقطع، ستاد تنظیم بازار نرخ هر بطری شیر را تعیین و مصوبه لازم را تصویب کرد. این تصمیمگیری در شرایط بحران، نشاندهنده اهمیت موضوع سلامت دانشآموزان در نگاه سیاستگذاران بود.
مشخصات شیر مدارس و نرخ مصوب
بر اساس مصوبه ستاد تنظیم بازار، شیر توزیعی در مدارس باید دارای ویژگیهای مشخصی باشد: حجم ۲۰۰ سیسی، ۲.۵ درصد چربی، تولید به روش فرادما با ماندگاری بالا و بستهبندی استاندارد استریل تتراپک. قیمت هر بطری نیز ۱۳ هزار تومان تعیین شد؛ نرخی که با توجه به فاصله استانها از مراکز تولید و شرایط حملونقل، امکان افزایش تا سقف ۱۰ درصد را داشت.
این استانداردسازی، در ظاهر گامی مثبت برای تضمین کیفیت و سلامت محصول بود، اما در عمل با تحولات بازار لبنیات به چالش کشیده شد.
چالش اول؛ اختلاف بر سر مناطق کمبرخوردار
اولین مانع جدی در مسیر اجرا، در آغاز مهرماه بروز کرد. سازمان برنامه و بودجه اعلام کرد که توزیع شیر تنها باید به مناطق کمبرخوردار محدود شود. این تصمیم با مخالفت آموزشوپرورش مواجه شد. به گفته مسئولان این وزارتخانه، شناسایی دقیق و مورد توافق مناطق کمبرخوردار، نهتنها دشوار بلکه عملا غیرممکن بود.
از سوی دیگر، حتی اگر آموزشوپرورش چنین تفکیکی را انجام میداد، این تشخیص برای نهادهای نظارتی و نمایندگان مجلس الزامآور تلقی نمیشد و اساسا این موضوع در زمره وظایف ذاتی آموزشوپرورش قرار نداشت. در نهایت، با مصوبه هیئت دولت، این اختلاف برطرف شد و مقرر گردید که شیر به تمامی مدارس ابتدایی دولتی کشور تعلق گیرد.
چالش دوم؛ جهش قیمت شیر
در حالی که تصور میشد با حل اختلاف نهادی، مسیر اجرا هموار شده است، افزایش ناگهانی قیمت شیر خام، معادلات را بر هم زد. شیری که در مهرماه حدود ۲۰ هزار تومان به ازای هر کیلو قیمت داشت، در مدت کوتاهی به بیش از ۴۰ هزار تومان رسید. این جهش قیمتی باعث شد نرخ مصوب قبلی، برای تولیدکنندگان و کارخانههای لبنی صرفه اقتصادی نداشته باشد.
در نتیجه، بسیاری از تولیدکنندگان از تحویل شیر با نرخ تعیینشده خودداری کردند و طرح بار دیگر متوقف شد. این موضوع بار دیگر به ستاد تنظیم بازار ارجاع داده شد و پس از برگزاری چندین جلسه، تصمیم جدیدی اتخاذ شد.
بر اساس مصوبه جدید، تعیین نرخ شیر به استانها واگذار شد. استانداریها موظف شدند با نظارت مستقیم و با در نظر گرفتن فاصله از کارخانههای تولید، هزینه حملونقل و شرایط محلی، نرخ نهایی را مشخص کنند. این تصمیم اگرچه انعطافپذیری بیشتری ایجاد کرد، اما بهطور طبیعی باعث تفاوت قیمت و سرعت اجرا در استانهای مختلف شد.
در حال حاضر، بخش عمدهای از استانهای کشور یا فرآیند توزیع شیر را آغاز کردهاند یا قراردادهای لازم را نهایی نمودهاند. تنها دو استان تهران و قزوین هنوز قرارداد خود را منعقد نکردهاند و از سوی وزارت آموزشوپرورش برای تسریع در این زمینه تحت فشار قرار دارند.
طبق اعلام مسئولان، در حدود ۱۰ استان، توزیع شیر عملا آغاز شده و در سایر استانها نیز انتظار میرود طی روزهای آینده این فرآیند شروع شود. استاندارد اولیه، توزیع دو نوبت شیر در هفته برای هر دانشآموز است؛ هرچند افزایش قیمتها ممکن است تعداد نوبتها را کاهش دهد.
اعتبار اختصاصیافته برای این طرح، رقمی در حدود ۵۶۰۰ میلیارد تومان عنوان شده است. با این حال، بخشی از نوبتهای توزیع که باید در مهر و آبان انجام میشد، بهدلیل مشکلات اجرایی و قیمتی محقق نشد. مسئولان امیدوارند با مدیریت منابع، کل این اعتبار در نهایت صرف اجرای طرح شود.
کارشناسان اقتصادی معتقدند که ناپایداری قیمتها و تورم بالا، اجرای چنین طرحهایی را بهشدت آسیبپذیر کرده است. به باور آنها، بدون یک سازوکار پایدار برای تامین مالی، طرحهایی از این دست همواره با وقفه و کاهش کیفیت مواجه خواهند شد.
نگاه دانشآموزان؛ صدای مخاطبان اصلی
برای بسیاری از دانشآموزان، شیر مدرسه تنها یک نوشیدنی ساده نیست، بلکه بخشی از خاطرات روزمره مدرسه است. یک دانشآموز پایه سوم در یکی از مدارس دولتی شهر اصفهان میگوید که روزهایی که شیر توزیع میشود، بچهها شادتر هستند و حتی سر صف مدرسه درباره طعم آن صحبت میکنند. وی معتقد است که اگر شیر همیشه باشد، مدرسه دوستداشتنیتر میشود.
دانشآموزی دیگر در استان خراسان رضوی اشاره میکند که در خانواده آنها، خرید لبنیات بهدلیل گرانی کمتر شده و شیر مدرسه کمک میکند که دستکم در طول هفته، چند بار شیر بنوشد. وی میگوید وقتی مدتی شیر توزیع نشد، معلمشان توضیح داد که مشکل از گرانی است و بچهها امیدوارند دوباره این برنامه منظم شود.
در تهران، یکی از دانشآموزان پایه ششم میگوید که هنوز در مدرسه آنها شیری توزیع نشده و بچهها هر روز از مدیر مدرسه سوال میکنند که چه زمانی قرار است این طرح اجرا شود. به گفته او، بعضی از همکلاسیهایش از استانهای دیگر خبر دارند که شیر گرفتهاند و همین موضوع باعث مقایسه و گلایه شده است.
والدین دانشآموزان نیز نگاه دوگانهای به این طرح دارند. برخی آن را کمکهزینهای غیرمستقیم برای خانوادهها میدانند و برخی دیگر نگران کیفیت و سلامت شیر توزیعی هستند. معلمان نیز معتقدند که توزیع منظم شیر، بهویژه در مناطق کمبرخوردار، میتواند تمرکز دانشآموزان را در کلاس افزایش دهد.
یکی از معلمان ابتدایی در استان سیستان و بلوچستان میگوید که در سالهایی که شیر بهطور منظم توزیع میشد، دانشآموزان کمتر دچار ضعف و بیحالی بودند. او تاکید میکند که برای موفقیت این طرح، نظارت بر کیفیت و تاریخ مصرف اهمیت زیادی دارد.
توزیع شیر مدارس، اگرچه در نگاه اول یک اقدام ساده رفاهی به نظر میرسد، اما در عمل به مجموعهای از تصمیمات پیچیده اقتصادی، اداری و اجرایی وابسته است. تجربه امسال نشان داد که بدون ثبات قیمتها، هماهنگی نهادی و تامین پایدار بودجه، حتی سیاستهایی با اجماع عمومی نیز با چالش مواجه میشوند.
با این حال، آغاز دوباره توزیع شیر در بسیاری از استانها، نشانهای مثبت است. اگر وعدههای دادهشده عملی شود و استانهای باقیمانده نیز به این طرح بپیوندند، میتوان امیدوار بود که یکی از مهمترین برنامههای حمایتی حوزه آموزش، بار دیگر جایگاه خود را در مدارس کشور پیدا کند؛ برنامهای که مستقیما با سلامت و آینده کودکان این سرزمین گره خورده است.
انتهای پیام/