برقراری خط لاینر مستقیم دریایی بین کنگان ایران و دمام عربستان/سهم ۱۰۰ درصدی بوشهر از تأمین صادرات میعانات گازی کشور

خبرگزاری آنا ـ حسین بوذری؛ استان بوشهر در مختصات ژئوپلیتیک و اقتصادی ایران اسلامی به‌عنوان یک کانون استراتژیک چندوجهی عمل می‌کند که محور آن بر دو ستون حیاتی انرژی/صنایع پایین‌دستی و توسعه پایدار دریامحور (شامل آبزی‌پروری و گردشگری) استوار است.

بخش انرژی: استان بوشهر با داشتن بزرگ‌ترین مجتمع گازی جهان، عملاً به‌عنوان پایتخت انرژی ایران تثبیت شده است.

این موضوع نه‌تنها با تأمین ۷۴ درصد گاز کشور از طریق ۱۳ پالایشگاه فعال از ۱۶ پالایشگاه بزرگ کشور، بلکه با نقش کلیدی در حوزه نفت اثبات می‌شود؛ به نحوی که ۱۴ درصد نفت کل کشور، بیش از ۷۰ درصد نفت فراساحل، ۹۵ درصد صادرات نفت خام (از خارگ) و ۱۰۰ درصد صادرات میعانات گازی از این منطقه انجام می‌گیرد.

فراتر از تولید اولیه، بوشهر با میزبانی ۴۳ واحد از ۷۹ واحد پتروشیمی کشور و تولید ۵۰ درصد کل محصولات صنایع پتروشیمی، به‌عنوان یک قطب پردازش و خلق ارزش افزوده مطرح است.

هدف‌گذاری بلندمدت در این بخش، گذار از خام‌فروشی به سمت ایجاد پارک‌های تخصصی (متانول، اوره، پروپیلن) و تولید محصولات نهایی پررقابت (مانند تجهیزات پزشکی و مواد آرایشی) است که تکمیل زنجیره آن نیازمند توسعه زیرساخت‌های حیاتی همچون تجهیز بنادر تخصصی و اتصال ریلی سراسری است.

بخش آبزی‌پروری و کشاورزی دریایی: همزمان با شکوفایی صنعتی، بخش شیلات و آبزی‌پروری بوشهر جهشی کم‌نظیر را تجربه کرده است.

صنعت میگوی پرورشی که فعالیت خود را از سال ۱۳۷۴ آغاز کرده، با نوآوری‌هایی نظیر اصلاح ساختار استخرها و به‌کارگیری فناوری‌هایی چون ازن‌ژنراتور، تولید در واحد سطح را از حدود ۵ تُن به بیش از ۵۰ تُن در هکتار ارتقاء داده است.

استان بوشهر با ۲۳ کارگاه فعال لارو و ظرفیت سالانه ۳ میلیارد قطعه، قطب اول تولید لارو کشور محسوب می‌شود. علاوه بر این، ظرفیت اسمی ایجاد شده برای پرورش ماهی در قفس، که از سال ۱۳۹۶ آغاز شده، به ۱۴,۲۵۰ تُن رسیده است که نویدبخش تأمین پایدار پروتئین دریایی است.

چشم‌انداز گردشگری دریایی: راهبرد توسعه بوشهر درراستای یکپارچه‌سازی گردشگری ساحلی، تاریخی و بوم‌گردی در قالبی «دریامحور» دنبال می‌شود.

این امر با ساخت هویت برند منسجم («بوشهر؛ سرزمین تاریخ دریانوردی ایران…») و توسعه زیرساخت‌های استاندارد (اسکله‌ها، اقامتگاه‌ها، مدیریت پسماند) پیگیری شده تا استان به «پایتخت گردشگری دریایی ایران» تبدیل شود.

این توسعه همه‌جانبه، با وجود موانعی چون روند اداری زمان‌بر، با برگزاری رویداد ملی سرمایه‌گذاری زنجیره ارزش پتروشیمی در آذرماه امسال و اولویت‌بخشی به اتصال ریلی بندر بوشهر به شبکه سراسری، در مسیر اجرای پروژه‌های کلان خود قرار گرفته است.

خبرنگار آنا در قالب پرونده «استان به استان تا توسعه؛ از ظرفیت‌های خام تا مسیر شکوفایی» گفت‌وگویی را با ارسلان زارع استاندار بوشهر ترتیب داده برای بازتاب دادن دیدگاه‌های تخصصی درباره علل مغفول ماندن گردشگری دریایی در ایران، رابطه مستقیم میان زیرساخت، آگاهی و توسعه فرهنگی و نقشی که سیاست‌گذاری آگاهانه و تبلیغات مؤثر می‌تواند در شکوفایی این صنعت ایفا کند. 

گفت‌و‌گوی پیش رو جایگاه استان بوشهر و ظرفیت‌های این استان را مورد بحث قرار می‌دهد.

زارع استاندار بوشهرراهبردهای تبدیل این استان به «پایتخت گردشگری دریایی ایران» را تشریح کرد و یکپارچه‌سازی تجربه دریامحور و تقویت زیرساخت‌های خدماتی استاندارد استوار است. 

گپ و گفت مشروح آنا با استاندار بوشهر در پی می‌آید:

جهش ۵۰۰ درصدی تولید میگو در بوشهر با اصلاح ساختار استخرها

آنا: چگونه می‌توان از جایگاه بوشهر به‌عنوان قطب انرژی و نفت و گاز کشور، برای توسعه صنایع پایین‌دستی و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق جنوبی استان بوشهر بهره‌برداری کرد؟ (در زمینه به‌روزرسانی سیاست‌های پتروشیمی، اکوسیستم نوآوری انرژی و کربُن‌زُدایی)

زارع: استان بوشهر با داشتن بزرگ‌ترین مجتمع گازی جهان، تولید ۱۴ درصد نفت کشور، تولید بیش از ۷۰ درصد نفت فراساحل، صادرات ۹۵ درصد نفت خام کشور از جزیره خارگ، صادرات ۱۰۰ درصد میعانات گازی کشور، فعالیت ۱۳ پالایشگاه از ۱۶ پالایشگاه بزرگ گازی کشور، تولید ۷۴ درصد گاز کشور و تبدیل استان به قطب پتروشیمی کشور با تولید ۵۰ درصد کل تولیدات صنایع پتروشیمی کشور و میزبانی بیش از ۵۴ درصد کل واحد‌های پتروشیمی کشور (یعنی ۴۳ واحد از ۷۹ واحد) بی‌تردید پایتخت انرژی ایران محسوب می‌شود.

همچنین مزیت‌های دیگر ازجمله وجود ۱۵۰ هکتار اراضی برای ایجاد خوشه متانول در شهرستان دیّر، امکان استقرار پارک پایین دست پتروشیمی در شهرک‌ها و نواحی صنعتی و تخصیص با ۳۰۰ هزار بشکه نفت و ۲۰ میلیون مترمکعب گاز در منطقه ویژه شمال استان بوشهر را فراهم کرده است.

برای بهره‌برداری از جایگاه بوشهر، باید با تکمیل زنجیره ارزش صنایع پتروشیمی، محصولات پایه مانند متانول را در استان بوشهر به کالا‌های نهایی پررقابت تبدیل شود که این امر مستلزم توسعه زیرساخت‌های حیاتی مانند خط ریلی و بنادر تخصصی است و در کنار آن، توانمندسازی نیروی انسانی بومی از طریق آموزش‌های مهارتی و الزام به استخدام محلی، زمینه اشتغال پایدار را فراهم می‌سازد.

در نهایت، حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان وصنایع کوچک برای بومی‌سازی فناوری و ایجاد یک اکوسیستم صنعتی خودکفا، ضروری است.

هدف نهایی، گذار از اقتصاد تک‌محصولی و خام‌فروشی به اقتصادی مبتنی بر صنعت و خلق ارزش افزوده در استان بوشهر باشد.

فراهم بودن انواع خوراک‌ها برای ایجاد صنایع میان‌دست و پایین‌دست در استان بوشهر امکان ایجاد پروژه‌هایی از قبیل احداث پالایشگاه نفت خام، پارک تخصصی خوشه متانول، پارک اوره، پارک گوگرد، پارک پروپیلن، پارک پترو پالایش (مشتمل بر دو پارک آروماتیک و پروپیلن)، پارک تجهیزات پزشکی، پارک تخصصی دارو، پارک مواد اولیه شوینده و آرایشی، پارک تخصصی کود و سم شده است.

در این راستا برگزاری رویداد ملی سرمایه‌گذاری زنجیره ارزش صنایع پتروشیمی در آذرماه امسال با حضور شرکت‌ها و هلدینگ‌های پتروشیمی و ارائه فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بخش نفت، گاز و پتروشیمی خواهد بود که این رویداد می‌تواند نقش موثری در جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی این بخش را فراهم کند و زنجیره ارزش پتروشیمی را در استان بوشهر تکمیل کند.

آنا: با توجه به اقلیمی و کمبود منابع آب، آینده کشاورزی و شیلات بوشهر چه مسیری را می‌تواند طی کند تا همتراز توسعه پایدار و هم منطبق با فناوری‌های نو باشد؟

زارع: تغییرات اقلیمی و تخریب منابع پایه تولید را می‌توان مهم‌ترین چالش‌های فراروی بخش کشاورزی کشور و به تبع آن استان بوشهر قلمداد کرد، بنابراین فقدان برنامه‌ریزی هدفمند برای مقابله با این چالش‌ها می‌تواند رشد پایدار و ظرفیت‌های موجود بخش کشاورزی را به مخاطره بیندازد.

برای جلوگیری از اتکای زیاد بر منابع پایه در فرآیند تولید کشاورزی و افزایش تاب‌آوری آن در استان بوشهر، جهش پایدار در سرمایه‌گذاری هدفمند کشاورزی، مهم‌ترین انتخاب دولت در میان‌مدت و بلندمدت خواهد بود که این مهم در تدوین اسناد توسعه استان بوشهر مورد توجه جدی بوده و در همین راستا جهت‌گیری فعالیت‌ها و مدیریت منابع، با تأکید بر افزایش بهره‌وری از منابع پایه به‌خصوص آب در شرایط اقلیمی اخیر از طریق بهبود و اصلاح الگوی کشت، انتقال کشت از فضای باز به فضای مدیریت شده گلخانه‌ها، اصلاح شیوه مصرف آب در بخش کشاورزی به‌خصوص در حوزه نخیلات استان بوشهر و تسریع در توسعه روش‌های نوین آبیاری تحت فشار و همچنین توسعه، بهبود و ارتقا و تکمیل زنجیره‌های ارزش در زیربخش‌های مختلف در حال انجام است.

از سوی دیگر، اگرچه تغییرات اقلیمی قطعاً تأثیراتی بر ذخایر آبزیان دریایی در سنوات اخیر داشته و موجب کاهش ذخایر شده، اما در صنعت آبزی‌پروری تاثیر چندانی نداشته و کمبود منابع آبی که تأثیر مستقیم بر روی تولیدات کشاورزی در استان بوشهر داشته، با وجود دریا، می‌توان تولیدات دریایی را رونق بخشیده و نیاز‌های پروتئینی را جبران کرد.

از تأمین برق در ۱۳ سایت پرورش میگو تا اتصال بوشهر به شبکه ریلی، شاهراه ترانزیت اوراسیا

آنا: با توجه به ظرفیت‌های استان بوشهر در حوزه آبزی‌پروری، مهم‌ترین چالش زیرساختی در تأمین انرژی پایدار برای ۱۳ سایت اولویت‌دار توسعه عمودی پرورش میگو در استان بوشهر و برنامه عملیاتی برای رفع این چالش درراستای تحقق اهداف توسعه عمودی و افزایش تولید چیست؟

زارع: ببینید. آبزی‌پروری در استان بوشهر از سال ۱۳۷۴ آغاز شده؛ به گونه‌ای که در حال حاضر استان بوشهر به‌عنوان قطب تولید میگوی پرورشی محسوب می‌شود.

در استان بوشهر صنعت پرورش میگو تقریباً مطابق با تجربیات روز دنیا پیش می‌رود؛ به‌طوری که اگر در سنوات گذشته در یک هکتار ۴ تا ۵ تُن برداشت می‌شد، در حال حاضر با انجام اصلاح ساختار مطابق با تغییرات جهانی یعنی ایجاد نرسری (نوزادگاهی)، لاینر و بتنی کردن استخر، استخر رزروار، خروجی مرکزی، ازن ژنراتور، درام فیلتر و ... تولید در واحد سطح به بیش از ۵۰ تُن در هکتار رسیده است.

در کنار آن، بهره‌وری و توسعه عمودی انجام اصلاح ساختار و تأمین برق در ۱۳ سایت پرورش میگو در اولویت کاری قرار دارد که بتوان از این طریق تولیدات چندبرابری کرد که هم تولید قابل توجیه باشد و هم نقش مؤثری در اشتغال و ارزآوری داشته باشد.

استان بوشهر با ۲۳ کارگاه فعال تکثیر و تولید لارو میگو قطب اول تولید لاور میگو کشور با تولید سالانه ۳ میلیارد قطعه لارو است و با توجه به توسعه صنعت پرورش میگو در استان بوشهر یک کارگاه دیگر در دهه فجر انقلاب اسلامی امسال به بهره‌برداری خواهد رسید و دو کارگاه دیگر نیز آغاز عملیات اجرایی خواهد داشت.

همچنین مقرر شده ایجاد شهر مولد سبز که یک تجربه جدید در استان بوشهر است، در قطعات به مساحت ۲۰۰۰ متر مربع به صورت متراکم و گلخانه‌ای با ذخیره‌سازی ۳ کراپ در سال، ۲۴ تُن برداشت انجام شود.

در استان بوشهر از سال ۱۳۹۶ پرورش ماهی در قفس که صنعت جدیدی در کشور است آغاز شده که در حال حاضر ۱۴ هزار و ۲۵۰ تُن ظرفیت اسمی ایجاد شده و با بهره‌برداری ۲۱ مزرعه و استقرار ۱۰۰ قفس در دریا که از شمال تا جنوب استان گسترش دارد، به‌زودی با بهره‌برداری از چهار شرکت تکثیر و نرسری بچه ماهی، در یکی دو سال آینده، با ظرفیت ۲۵ میلیون قطعه بچه ماهی در سال، استان بوشهر یکی از استان‌های پیشران در این صنعت خواهد بود.

مضافاً اینکه با توجه به ساحلی بودن استان بوشهر، تولید و پرورش سایز آبزیان ازجمله صدف خوراکی، ماکرو جلبک ها، تکثیر و پرورش ماهیان زینتی دریایی و... در حال انجام است.

آنا: آیا رونق بندر‌ها و توسعه حمل و نقل دریایی در بوشهر می‌تواند به جایگاه شایسته‌ای در مسیر ترانزیت دریایی جنوب کشور و تجارت خلیج فارس بینجامد و موانع زیرساختی و اداری در این مسیر چیست؟

زارع: رونق بنادر و توسعه حمل ونقل دریایی قطعاً در افزایش نقش و جایگاه بنادر استان بوشهر و کشور در تجارت دریایی در آبراهه خلیج فارس تأثیرگذار است، اما برای دستیابی به این هدف توسعه بنادر و ناوگان حمل، به تنهایی کافی نیست و لازم است حلقه‌های مختلف این زنجیره کامل شده و توسعه یابد.

رونق بنادر و توسعه حمل ونقل دریایی قطعاً در افزایش نقش و جایگاه بنادر استان بوشهر و کشور در تجارت دریایی در آبراهه خلیج فارس تأثیرگذار است، اما برای دستیابی به این هدف توسعه بنادر و ناوگان حمل، به تنهایی کافی نیست و لازم است حلقه‌های مختلف این زنجیره کامل شده و توسعه یابد.

از این رو راه‌اندازی منطقه آزاد تجاری صنعتی بوشهر به‌عنوان نزدیک‌ترین منطقه آزاد به مناطق جمعیتی داخل فلات ایران در دستورکار استانداری استان بوشهر قرار گرفته و به‌زودی عملیات اجرایی آن آغاز می‌شود.

از دیگر اقدامات لازم برای رونق‌افزایی و افزایش ترافیک در بندر بوشهر، اتصال بندر بوشهر به شبکه راه‌آهن سراسری کشور است تا مسیر ریلی ترانزیت کالا از کشور‌های آسیای میانه و اوراسیا به کشور‌های عربی جنوب خلیج فارس تکمیل شود و این پروژه کلان ملی، در زمره برنامه‌های اولویت‌دار توسعه استان بوشهر است.

از دیگر برنامه‌های استان بوشهر اختصاص بندر کنگان به‌عنوان دروازه ارتباط تجاری با کشور عربستان سعودی است.

همانند تجربه موفق ارتباط مستقیم بندر دیّر با بندر الرویس قطر. مکاتبات و پیگیری‌های لازم شده تا بوشهر به‌عنوان معین تجاری کشور عربستان انتخاب و ارتباط مستقیم و خط لاینر (خط دائمی کشتیرانی) بین بندر کنگان (ایران) و بندر دمام (عربستان) ایجاد شود.

در بخش خشکی و بندر نیز برنامه توسعه و تجهیز بنادر بزرگ و کوچک استان بوشهر تدوین شده و اعتبارات لازم از محل‌های مختلف تخصیص خواهد یافت.

برآورد می‌شود طی سه سال آینده توسعه بنادر کوچک (بنادر ملوانی) به اتمام برسد تا تجارت سنتی استان بوشهر تثبیت و پررونق شود.

پروژه‌های لازم برای توسعه بنادر بزرگ به‌خصوص بندر بوشهر تهیه شده که اغلب با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در حال پیگیری است.

مجموع این اقدامات و سایر برنامه‌های ریز و درشت دیگر، قطعاً رونق و افزایش سهم بنادر استان بوشهر از تجارت دریایی خلیج فارس به دنبال خواهد داشت.

بدیهی است فرآیند اجرای این برنامه‌ها بعضاً زمانبر و سرمایه‌بر هستند، بنابراین روند اداری اجرای برنامه‌ها را می‌توان به‌عنوان یکی از مشکلات آنها عنوان کرد. 

تبدیل شدن به «پایتخت گردشگری دریایی» ایران با ۵ راهبرد کلیدی

آنا: چگونه می‌توان با تقویت گردشگری ساحلی، تاریخی و بوم‌گردی در بوشهر، از ظرفیت‌های فرهنگی و طبیعی برای ایجاد برند ملی «گردشگری دریایی ایران» استفاده کرد.

زارع: برای تبدیل بوشهر به «پایتخت گردشگری دریایی ایران» باید پنج راهبرد در نظر گرفت، راهبرد نخست: «یکپارچه‌سازی سه نوع گردشگری ساحلی، تاریخی و بوم‌گردی»، قوت بوشهر زمانی اثرگذار می‌شود که این سه حوزه به جای مجزا بودن، در قالب یک تجربه گردشگری یکپارچه و دریامحور ارائه شوند.

راهبرد دوم: ساخت هویت و روایت برند، برند ملی زمانی شکل می‌گیرد که روایت مشخصی وجود داشته باشد، به‌عنوان نمونه، روایت «بوشهر؛ سرزمین تاریخ دریانوردی ایران در کنار سواحل گرم و فرهنگ زنده دریایی» باید در تبلیغات، محتوا، جشنواره‌ها و پلتفرم‌ها تکرار شود.

راهبرد سوم: ایجاد زیرساخت‌های استاندارد، اسکله‌های گردشگری، دهکده‌های دریایی، اقامتگاه‌های ساحلی و بوم‌گردی استاندارد، مدیریت پسماند و حفاظت محیط‌زیست، خصوصاً در مناطق بکر و آموزش راهنمایان گردشگری دریایی و بوم‌گردی.

راهبرد چهارم: برندسازی تجربه‌محور، در برند دریایی، تجربه‌های واقعی مهم‌تر از نماد‌ها هستند، به عنوان مثال، تجربه موسیقی سنتی کنار ساحل، صید و پخت غذای دریایی همراه ماهیگیران، جشنواره دریایی بوشهر

راهبرد پنجم: همکاری بین دولت، بخش خصوصی و جوامع محلی، به‌طوری که گردشگری دریایی بدون مشارکت اجتماعی پایدار نمی‌ماند، چراکه توانمندسازی جوامع محلی برابر است با ترکیب کیفیت تجربه، حفاظت طبیعت، اشتغال پایدار.

آنا: برای توسعه گردشگری دریایی چه راهکار عملی را پیشنهاد می‌کنید؟

زارع: اقدامات عملی پیشنهادی نخست. توسعه گردشگری ساحلی است، یعنی ایجاد اسکله‌های گردشگری محلی برای قایق‌گردی و سفر‌های کوتاه‌دریایی.

دوم. ایجاد دهکده‌های ساحلی با معماری بومی

سوم. راه‌اندازی مسیر‌های پیاده‌روی ساحلی

چهارم. ایجاد مدارس ورزش‌های دریایی غواصی، بادبانی

دومین راهکار عملی پیشنهادی توسعه گردشگری تاریخی است، یعنی بازآفرینی بافت تاریخی بوشهر و تبدیل آن به «قطب گردشگری فرهنگی دریانوردی».

نوسعه موزه منطقه‌ای خلیج فارس و‌موزه‌های محلی، طراحی تور‌های ترکیبی، برندسازی خوراک‌های تاریخی ساحلی غذا‌های بندری به‌عنوان تجربه فرهنگی.

سومین راهکار علمی پیشنهادی هم توسعه بوم‌گردی دریایی است؛ یعنی ایجاد اقامتگاه‌های بوم‌گردی در روستا‌های ساحلی با محور فرهنگ صیادی و موسیقی دریایی، حفاظت از جنگل‌های حرّا، سواحل بکر و زیستگاه‌ها، تور‌های پرنده‌نگری، سفر‌های طبیعت‌گردی دریایی، اردو‌های آموزشی محیط‌زیست و بسته‌های گردشگری بوم‌محور برای دانش‌آموزان، دانشجویان و گردشگران خارجی.

چهارمین راهکار علمی پیشنهادی هم بازاریابی و برندسازی ملی است؛ یعنی تولید محتوای حرفه‌ای ویدئو، مستند کوتاه، روایت‌های محلی با محوریت «زندگی با دریا»، طراحی برند ملی، برگزاری جشنواره‌های سالانه.

پنجمین راهکار علمی پیشنهاد هم جشنواره ملی موسیقی دریایی ازجمله جشنواره غذا‌های دریایی و جشنواره ورزش‌های ساحلی و جذب گردشگران خارجی خلیج فارس با تأکید بر تجربه فرهنگی - دریایی اصیل ایرانی است.