فناوریهای کشاورزی و تولید موادغذایی، گرسنگی را از بین نبرده است
جهان هنوز با بحران گرسنگی روبهرو است. بر اساس آمار سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO)، در پنج سال گذشته شمار گرسنگان ۱۰ درصد بیشتر شده است. حدود سه میلیارد نفر هم توان خرید غذای سالم را ندارند.
رشد جمعیت، تغییرات اقلیمی و جنگها فشار زیادی بر منابع غذایی وارد کردهاند. همهگیری کووید ۱۹ هم نشان داد زنجیرههای تامین جهانی چقدر آسیبپذیرند. در چنین شرایطی، علم و فناوری نقش تازهای پیدا کردهاند. آنها میتوانند با روشهای نو، تولید غذا را کارآمدتر کنند و از هدررفت آن بکاهند.
فناوریهایی که غذای امروز را میسازند
فناوری «کشاورزی دقیق» (Precision Farming) به کشاورزان کمک میکند تا زمین خود را با دقت مدیریت کنند. دستگاههای مجهز به (GPS) و حسگر اطلاعات خاک، دما و رطوبت را ثبت میکنند. پهپادها از آسمان وضعیت محصولات را بررسی میکنند. با این اطلاعات، کشاورزان میدانند چه زمانی بکارند، آبیاری کنند و برداشت انجام دهند. نتیجه این روش، محصول بیشتر و مصرف کمتر آب و کود است.
به گزارش ساینس نیوز تودی (Science News Today) در شهرها هم شکل کشاورزی در حال تغییر است. در کشت عمودی گیاهان در طبقات رویهم رشد میکنند و در روش هیدروپونیک (Hydroponics) گیاه بدون خاک و تنها با آب و مواد معدنی پرورش مییابد. این دو روش، مخصوص شهرهای پرجمعیت و مناطق خشک هستند. حسگرها و هوش مصنوعی شرایط رشد را کنترل میکنند تا محصولات سالمتری به دست آید.
در کارخانههای مواد غذایی، رباتها جای کارهای تکراری را گرفتهاند. آنها محصولات را بستهبندی و مرتب میکنند و آلودگی را کاهش میدهند. از سوی دیگر، فناوری بلاک چین (Blockchain) مسیر حرکت غذا از مزرعه تا فروشگاه را ثبت میکند. مشتری با اسکن یک کد (QR) روی بسته، میتواند منبع و شرایط تولید آن را ببیند. این فناوری اعتماد مردم را به محصول افزایش میدهد.
در بخش تغذیه نیز، هوش مصنوعی برنامه غذایی شخصی طراحی میکند. اپلیکیشنها با بررسی دادههای بدن و سبک زندگی، رژیم مناسب پیشنهاد میدهند. در کارخانهها هم همین فناوری، دما و کیفیت را پایش میکند تا مواد غذایی سالمتر تولید شوند.
فرصت بزرگ و خطر نابرابری
فناوری تولید و مصرف غذا را هوشمندتر کرده است. کشاورزی دقیق، رباتیک و هوش مصنوعی، کارایی را افزایش دادهاند و ضایعات را کاهش دادهاند. اما هنوز پرسش اصلی باقی است: آیا این پیشرفتها به همه مردم کمک میکند یا فقط به بخش خاصی از جامعه؟
فناوری توانسته تولید غذا را افزایش دهد، اما دسترسی به این امکانات برابر نیست. در بسیاری از کشورهای فقیر، کشاورزان هنوز به اینترنت یا دادههای اقلیمی دسترسی ندارند. این نابرابری باعث میشود شکاف میان کشورهای توسعهیافته و در حال توسعه بیشتر شود.
در کتاب «نقش علم، فناوری و نوآوری در دگرگونی نظامهای غذایی در جهان» (The Role of Science, Technology and Innovation in Transforming Food Systems Globally) نویسنده اشاره میکند تغییرات اقلیمی هم به امنیت غذا آسیب میزند. افزایش دما و خشکسالی، عملکرد محصولات را پایین میآورد. در عین حال، خود کشاورزی سهم زیادی در تولید گازهای گلخانهای دارد. حدود ۳۰ درصد از انتشار جهانی گازهای گلخانهای از بخش غذا و کشاورزی میآید. راهحل، استفاده از روشهای پایدار، کاهش ضایعات و تغییر رژیم غذایی است.
کارشناسان میگویند کاهش مصرف بیرویه گوشت قرمز در کشورهای صنعتی، هم به محیطزیست و هم به سلامت انسان کمک میکند. البته باید در مناطقی، جایگزینهای مناسب برای حفظ تغذیه در نظر گرفته شود.
اقیانوسها هم منبع مهمی برای امنیت غذاییاند. در آفریقا حدود ۱۹ درصد پروتئین حیوانی مردم از ماهی تامین میشود. با این حال، با فناوریهای جدید یکسوم ذخایر جهانی بیش از حد صید میشوند. اصلاح قوانین صید و توسعه آبزیپروری پایدار میتواند هم به محیطزیست و هم به کاهش فقر کمک کند.
همهگیری کووید ۱۹ (Covid-۱۹) ضعف زنجیرههای جهانی غذا را نشان داد. در بسیاری از کشورها، محدودیت رفتوآمد و کمبود نیروی کار باعث کمبود مواد غذایی شد. برخی دولتها صادرات مواد خوراکی را ممنوع کردند و همین موضوع به کمبود در کشورهای دیگر دامن زد.
فناوری؛ امید یا هشدار؟
فناوری تولید و مصرف غذا را هوشمندتر کرده است. کشاورزی دقیق، رباتیک و هوش مصنوعی، کارایی را افزایش دادهاند و ضایعات را کاهش دادهاند. اما هنوز پرسش اصلی باقی است: آیا این پیشرفتها به همه مردم کمک میکند یا فقط به بخش خاصی از جامعه؟
اگر فناوری در خدمت عدالت و پایداری قرار گیرد، میتواند گرسنگی را کاهش دهد. اما اگر تنها به سود فکر کند، خود به بخشی از بحران تبدیل خواهد شد.
انتهای پیام/