دستیاران پزشکی بین دو راهی بحران و امید: برنامه دولت چیست؟

به گزارش خبرگزاری آنا؛ وضعیت نامشخص استخدام دستیاران پزشکی طی دهه‌های اخیر موجب نگرانی عظیمی در بین پزشکان جوان شده است. با وجود نقش محوری آنها در نظام سلامت، بدون داشتن شغل رسمی، مجبور به دست و پنجه نرم کردن با مشکلاتی مانند فشار کاری طاقت‌فرسا، نداشتن بیمه، شیفت‌های طولانی، حجم بالای بیماران و کمبود نیروی انسانی هستند. این مسائل نه تنها بر زندگی شخصی دستیاران تأثیر منفی گذاشته، بلکه کیفیت خدمات پزشکی کشور را نیز تحت تأثیر قرار داده است.

یکی از مطالبات جدی پزشکان جوان و دستیاران، در نظر گرفتن رشته دستیاری به‌عنوان شغل رسمی است تا حقوق و مزایای شغلی از جمله بیمه و احتساب در سوابق شغلی برای آنها فراهم شود. تحقق این امر امنیت شغلی، افزایش انگیزه و ماندگاری دستیاران تخصصی در کشور را تضمین کرده و آینده شغلی روشنی را برای دانشجویان دستیار تخصصی رقم می‌زند.

دستیاران پزشکی به عنوان نیروی اصلی درمان، حجم کاری بسیار سنگینی را تحمل می‌کنند. شیفت‌های طولانی، کشیک‌های متعدد و حضور مداوم در بیمارستان‌ها، فرسودگی جسمی و روحی زیادی را به همراه دارد. با این حال، حقوق و مزایای آنها با مسئولیت کاری‌شان تناسبی نداشته و مشکلات معیشتی جدی ایجاد کرده است. به گفته حبیبی معاون دانشجویی وزارت بهداشت، مبلغ حقوق دستیاران تخصصی متأهل تنها ۲۵ میلیون تومان است. البته اخیراً اقداماتی برای اصلاح حقوق آنها صورت گرفته است.

بر اساس آمار رسمی وزارت بهداشت در سال ۱۳۹۹ از ۴۳۳۸ ظرفیت دستیاری ۸۵۸ صندلی، در سال ۱۴۰۰ از ظرفیت ۴۳۲۸ نفر ۸۰۴ صندلی، در سال ۱۴۰۱ از۴۳۱۷ ظرفیت ۲۹۹ صندلی، در سال ۱۴۰۲ از ۴۶۲۰ ظرفیت ۸۶۱ صندلی و درسال ۱۴۰۳ هم از ۵۱۸۱ ظرفیت ۱۶۷۸ خالی مانده است

حتی در بیشتر بیمارستان‌ها امکانات رفاهی مناسب برای دستیاران تخصصی وجود ندارد و فرصت‌های لازم برای آموزش و پژوهش در اختیار این افراد قرار نمی‌گیرد. فشار کاری زیاد، اضطراب‌های ناشی از مسئولیت‌های سنگین و مشکلات معیشتی، تهدید جدی بر سلامت روان دستیاران وارد کرده و نارضایتی‌ها را افزایش داده است. فرسودگی و بی‌انگیزگی دستیاران می‌تواند منجر به کاهش کیفیت خدمات درمانی به بیماران شود.

وزیر بهداشت: دشواری کار دستیاران عامل مهاجرت آنها از کشور

مهاجرت نخبگان نیز معضل اساسی دیگری در بین قشر دستیاران تخصصی است. شرایط نامناسب کاری و معیشتی، انگیزه آنها را برای ترک کشور تحت تأثیر قرار داده و تا حدی نظام سلامت کشور را با کمبود نیروی متخصص مواجه کرده است. وزیر بهداشت در واکنش به سختی شرایط کاری دستیاران پزشکی گفته است که این عامل منجر به مهاجرت بیشمار رزیدنت‌ها شده است.

وضعیت بحرانی صندلی خالی رشته‌های دستیاری

سختی‌های دوره دستیاری کاهش تمایل پزشکان جوان برای ورود به رشته‌های تخصصی به ویژه رشته‌های پرمسئولیت و پرفشار می‌شود و همین شرایط نامناسب باعث به خطر افتادن جامعه پزشکی و پدید آمدن پیامد‌های جبران ناپذیر شده است.  

حتی، چندین بار زمزمه‌هایی از انصراف دانشجویان رشته‌های دستیاری به گوش رسیده است، این موضوع به اندازه‌ای چالش برانگیز شد که صدای اعتراض نمایندگان مجلس نسبت به شغل محسوب نکردن رشته دستیاری بلند شد، در واقع حقوق رشته‌های دستیاری تنها شامل گذراندن حداقل معیشت دوران دانشجویی می‌شد و این مبلغ کفاف زندگی دستیاران پزشکی را نمی‌داد، بلکه تاثیرات نامطلوب اقتصادی و اجتماعی بر زندگی این افراد منجر به انصراف برخی دستیاران از تحصیل و گاهی منجر به خودکشی شد. 

اینطور که به نظر می‌رسد نادیده گرفتن قشر دستیاران تخصصی باعث کاهش انگیزه پزشکان عمومی در ورود به مرحله رزیدنتی و در نهایت خالی ماندن صندلی دانشگاه‌ها شده است؛ بر اساس آمار رسمی وزارت بهداشت در سال ۱۳۹۹ از ۴۳۳۸ ظرفیت دستیاری ۸۵۸ صندلی، در سال ۱۴۰۰ از ظرفیت ۴۳۲۸ نفر ۸۰۴ صندلی، در سال ۱۴۰۱ از۴۳۱۷ ظرفیت ۲۹۹ صندلی، در سال ۱۴۰۲ از ۴۶۲۰ ظرفیت ۸۶۱ صندلی و درسال ۱۴۰۳ هم از ۵۱۸۱ ظرفیت ۱۶۷۸ خالی مانده است.

در همین رابطه جعفریان مشاور عالی وزارت بهداشت در گفت‌و‌گو با آنا با بیان اینکه طبق قانون افزایش سالیانه ۱۲ درصدی دانشجویان دستیاری تخصصی به تصویب رسیده است؛ تاکید کرد: وقتی داوطلب نداریم، اضافه کردن ظرفیت معنا و موضوعیت ندارد و هم اکنون در رشته‌های دستیاری مانند داخلی، عفونی و گرمسیری، بیهوشی، اطفال و طب اورژانس، وضعیت کاملا بحرانی است.

بنابراین؛ با وجود نگرانی‌ها و انتقادات و اعتراضات بیشمار از سوی پزشکان جوان  فراز و نشیب مصوبه «تبدیل دستیاری به شغل» مسیرجدی تری به خود گرفت و ضرورت آن با روی کار آمدن دولت چهاردهم و مطالبه جدی وزیر بهداشت در صحن مجلس بیش از پیش احساس شد، اما پس از تصویب در هیئت دولت به اشتباه در کمیسیون تلفیق حذف و با پیگیری‌های انجام شده بلافاصله مجدد به لایحه بودجه ۱۴۰۴ اضافه شد و طبق گفته مسئولان قرار است از سال آینده اجرا شود.

جعفریان مشاور عالی وزیر بهداشت درباره مزایای شغلی دستیاران تخصصی به خبرنگار آنا می‌گوید: در آینده نیازی به استخدام دستیاران پزشکی وجود ندارد و این موضوع تنها کمک کننده کاهش استرس‌های حوزه دستیاری است تا حقوق آنها به حقوق کارمندان دولت نزدیک و برایشان بیمه لحاظ شود و علاوه بر آن دوره‌ای که در گذشته آموزشی تلقی می‌شد در حال حاضر به عنوان سابقه دستیاری به حساب آید.   

دلایل کاهش تمایل افراد برای ورود به دوره رزیدنتی

سید محمد جمالیان عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با یادآوری شغل محسوب شدن دستیاری پزشکی در لایحه بودجه ۱۴۰۴ و تاثیر این اقدام مجلس در رفع بخشی از مشکلات رزیدنت ها، گفت: اغلب دستیاران پزشکی متاهل بوده و دارای فرزند هستند و دوره تحصیلی رزیدنتی به ویژه در سال‌های اول و دوم بسیار سنگین است و ۱۵ شب به صورت ۲۴ ساعته در بیمارستان‌ها در حال خدمت هستند البته با تلاش، حقوق متاهلان به ۱۰ میلیون رسید که این مبلغ هم برای پزشکی که بیش از ۱۴۰ ساعت در ماه فعالیت می‌کند به هیچ وجه جوابگو نیست و باعث کاهش تمایل افراد برای ورود به دوره رزیدنتی شده و اقدام مجلس در مورد شغل محسوب شدن دوره دستیاری پزشکی افزایش تمایل پزشکان عمومی برای ورود به دوره رزیدنتی را در پی دارد.

در آینده نیازی به استخدام دستیاران پزشکی وجود ندارد و این موضوع تنها کمک کننده کاهش استرس‌های حوزه دستیاری است تا حقوق آنها به حقوق کارمندان دولت نزدیک و برایشان بیمه لحاظ شود

وی افزود: متاسفانه سیاست گذاران کشور تصور می‌کنند توزیع نامناسب، علت کمبود پزشک در کشور است در حالی که مهمترین دلیل آن درآمد ناکافی است؛ در حال حاضر میانگین حقوق پزشکان عمومی ۱۵ تا ۲۰ میلیون تومان است و این مبلغ به هیچ وجه در شان پزشکان کشور نیست؛ مهاجرت و خودکشی دستیاران پزشکی ناشی از فشار کار و مشکلات اقتصادی است و هر چند تبدیل دستیاری به عنوان شغل اقدام موثری است، اما در کاهش مهاجرت و خودکشی رزیدنت‌ها تاثیر چندانی ندارد و تنها گذران زندگی فعلی آنها را قابل تحمل می‌کند و در این رابطه باید به فکر تدابیر جدی باشیم تا شیب مهاجرت پزشکان تندتر نشود.

جمالیان یادآور شد: در این رابطه دولت و مجلس باید به فکر آینده پزشکی کشور باشند و اتخاذ تدابیر ویژه برای جلوگیری از مهاجرت نخبگان و پزشکان را در دستور کار قرار دهند.

تبدیل وضعیت دستیاری به شغل بحثی مهم در جامعه پزشکی ایران است که تحقق آن بهبود شرایط کاری و معیشتی، افزایش انگیزه و بهره وری، جلوگیری از افزایش فرسودگی شغلی، ارتقای کیفیت خدمات درمانی، نگهداشت دستیاران در کشور و ارتقای نظام سلامت کشور را به ارمغان خواهد آورد.

دستیاران پزشکی؛ شغلی که دولت آن را نادیده می‌گیرد

شرایط کنونی دستیاران پزشکی در ایران تصویری نگران‌کننده از نظام سلامت کشور ارائه می‌دهد؛ سیستمی که نه‌تنها نتوانسته از این نیروی حیاتی حمایت کند، بلکه با نادیده گرفتن مشکلات معیشتی و کاری آنها، آینده نظام درمانی را در معرض خطر قرار داده است. فشار‌های کاری طاقت‌فرسا، نبود امکانات رفاهی و آموزشی مناسب، و حقوق ناچیز، تنها بخشی از چالش‌هایی است که به مهاجرت پزشکان جوان و خالی ماندن صندلی‌های رزیدنتی انجام شده است.

در چنین شرایطی، تبدیل وضعیت دستیاری به شغل رسمی، فرصتی کم‌نظیر برای بازسازی اعتماد از دست رفته و تقویت ستون‌های نظام سلامت است. این اقدام می‌تواند انگیزه پزشکان را برای ادامه تحصیل و خدمت در کشور افزایش داده و از مهاجرت نخبگان جلوگیری کند. با این حال، این تغییر تنها یک گام اولیه است؛ برای جلوگیری از فرسودگی شغلی و بهبود کیفی خدمات درمانی، نیاز به سیاست‌گذاری‌های جامع‌تری است که شامل بازبینی نظام حقوق و مزایا، بهبود زیرساخت‌های آموزشی و رفاهی، و بازتعریف جایگاه پزشکان در نظام سلامت باشد.

جامعه پزشکی ایران، به‌ویژه دستیاران تخصصی، اکنون در انتظار اقدامی جدی از سوی مسئولان است تا با اصلاح بنیادین ساختار‌های موجود، امید به آینده را دوباره در دل‌های این قشر زحمتکش زنده کنند. آینده سلامت کشور در گروی تصمیم‌های امروز است، تصمیم‌هایی که می‌توانند سرنوشت پزشکان جوان و کیفیت خدمات درمانی را برای سال‌ها تحت تأثیر قرار دهند.