نقش صنایع فرهنگی خلاق در ارتقاء سرمایه فرهنگی

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری آنا، صنایع فرهنگی خلاق با تولید مخاطبین جدید ارزشی و بهره گیری از دانش و تکنولوژی و به صورت کاملا هدفمند در راستای تولید محصولات و خدمات فرهنگی مؤثر بوده و می‌توانند ارتقاء سرمایه فرهنگی جامعه را سبب گردند.

پژوهشگران در مقاله‌ای با عنوان «بررسی جایگاه و رابطه صنایع فرهنگی خلاق در ارتقاء سرمایه فرهنگی در ایران» به این موضوع پرداخته‌اند که در دنیای کنونی سرمایه فرهنگی به یک مزیت رقابتی برای تمایز بخشی ممالک در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مبدل شده است و از قالب‌های فردی و تجسد یافته که فقط فرد را از خود منتفع سازد، خارج شده است.

* عوامل تعیین میزان سرمایه فرهنگی جوامع

آن چه می‌تواند کارساز‌تر از بقیه در جهت تعیین سرمایه فرهنگی اثر گذار‌تر عمل نماید میزان مصرف فرهنگی است.

به زعم این پژوهش در بسیاری از جوامع تنوع وجود کالاها و خدمات فرهنگی، تنوع مصرف و میزان کالاهای فرهنگی مصرفی، همگی در تعیین میزان سرمایه فرهنگی افراد در جامعه مؤثر می‌باشند. در کشور ما به عقیده صاحب نظران و نخبگان فرهنگی آن چه می‌تواند کارساز‌تر از بقیه در جهت تعیین سرمایه فرهنگی اثر گذار‌تر عمل نماید میزان مصرف فرهنگی است.

در این پژوهش آمده است که مصرف فرهنگی به عنوان شاخصه سرمایه فرهنگی در راستای مصرف کالاهای فرهنگی مانند، مطالعه کتاب، دیدن فیلم، گوش دادن به موسیقی، رفتن به اپرا و یا موزهها، گوش دادن به رادیو و... است، ولی در بعضی از کشور‌ها مانند استرالیا و یا آمریکا فقط مصرف کالای فرهنگی نشان‌های از سرمایه فرهنگی محسوب نمی‌گردد.

{$sepehr_key_4479}

در ادامه این پژوهش آمده است که در این کشورها میزان این مصارف کالاهای فرهنگی مثلا تعداد کتاب‌هایی که در طول هفته خوانده می‌شود، یا تعداد مراجعات به نمایشگاه‌ها و یا موزه‌ها در تعیین میزان سرمایه فرهنگی جوامع تأثیر گذار می‌باشند مانند آن چه در ایران مشخص شده است.

* نقش صنایع فرهنگی خلاق در ارتقاء سرمایه فرهنگی

این پژوهش توضیح می‌دهد که صنایع فرهنگی خلاق می‌توانند با تولید کالاهای فرهنگی به وضعیت مصرف و نیاز‌های فرهنگی در جامعه نیز سرو سامان دهند. همان طوری که گفته شد میزان مصرف، نوع مصرف و تنوع کالاهای فرهنگی موجود در جامعه قدرت تبیین کنندگی سرمایه فرهنگی در جامعه را دارا می‌باشند.

صنایع فرهنگی خلاق می‌توانند به عنوان فاکتور‌های ارتقاء بخش سرمایه فرهنگی عمل نمایند.

از دیدگاه پژوهشگران این پژوهش بدین معنا که با سنجش مصارف فرهنگی افراد می‌توان پایگاه اجتماعی و میزان سرمایه فرهنگی ایشان را مشخص و حتی پیش بینی نمود.

اگر چنان چه با نگاهی رو به جلو و مبتنی بر ارزش‌های بومی، صنایع فرهنگی بتوانند نیاز‌های جدید ارزشی را برای جامعه تعریف نموده و با تولید ذائقه و سلیقه عقلانیت مصرف را نیز توجیه نمایند، خواهند توانست با انباشت فرهنگی در جامعه سبب ارتقاء سرمایه فرهنگی در جامعه شوند.

تحقیقات بیانگر آن است که سرمایه فرهنگی با تولید و مصرف فرهنگی خلاق می‌تواند با افزایش ذائقه و یا تغییر آن با تناسبات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و در نهایت منفعت طلبی اقتصادی، ارتقاء بازار مصرف را بدست گیرد و با جذب و آموزش افراد خلاق و ارزشی به تولید انعطاف پذیر با فناوری بالا و خالقیت فرهنگی متناسب با اکولوژی بومی و مقبول بپردازد. پس صنایع فرهنگی خلاق می‌توانند به عنوان فاکتور‌های ارتقاء بخش سرمایه فرهنگی عمل نمایند.

* ارتقاء سرمایه فرهنگی در ایران توسط صنایع فرهنگی خلاق

این پژوهش توضیح می‌دهد که برای ارتقاء سرمایه فرهنگی در ایران توسط صنایع فرهنگی خلاق، ابتدا از ارزش آفرینی و تولید نیاز‌های فرهنگی منطبق با اکولوژی فرهنگی و بهره گیری از تکنولوژی و فناوری‌های جدید در تولید کالاهای فرهنگی باید آغاز نمود و سپس با ایجاد الگوها و برند‌های ملی و دینی هدایت مصرف و ذائقه جامعه را مدیریت نمود. 

{$sepehr_key_4480}

در این پژوهش به این مهم اشاره شده است که این امر سبب افزایش مصرف کالاهای فرهنگی و تزاید اقتصادی صنایع فرهنگی در جامعه می‌شود، از طرفی ارتباط و تعامل با کشور‌های مختلف و سیاست‌های فرهنگی، زمینه تولید بازار‌های جهانی را برای کالاهای فرهنگی جدید صنایع فرهنگی فراهم نموده و سبب ارتقاء سرمایه‌های فرهنگی ایران در صحنه‌های بین‌المللی و جهانی نیز خواهد شد.

{$sepehr_key_4481}

از سویی دیگر در این پژوهش آمده است که برای کسب مزایای رقابتی بازار مصرف فرهنگی، نیازمند آموزش و حضور متخصصین فعال و خالق فرهنگی هستیم تا بتوانند با شناسایی عوامل محیطی جهانی زمینه‌های حضور کالاهای فرهنگی را در عرصه‌های بین‌المللی فراهم سازند، حضور این تعاملات چندگانه و چند سویه، سبب تحول کیفی و کمی بازار کاال‌های فرهنگی در جامعه شده و ارتقاء اقتصاد فرهنگ و سیاست‌های فرهنگی را در بر خواهد داشت و با ایجاد هم افزایی، سبب بروز انباشت فرهنگی ملی در جامعه خواهند شد.

با توجه به یافته‌ها و نتایج این پژوهش، می‌توان راهکار‌های بومی و عملیاتی زیر را جهت ارتقاء سرمایه فرهنگی در ایران ارائه نمود:

• بهره گیری از شاخص‌های صنایع فرهنگی خلاق در ارتقاء سرمایه فرهنگی در شرایط موجود
• به کارگیری شاخص‌های ارتقاء بخش سرمایه فرهنگی در حوزه صنایع فرهنگی خلاق جهت وضعیت مطلوب در برنامه ریزی‌های استراتژیک فرهنگی کشور
• هدایت صنایع فرهنگی کشور در راستای تولید فرهنگی، منطبق با نیاز‌های فرهنگ بومی
• تأکید بر تولید برند ملی برای کالاهای فرهنگی
• آموزش افراد خلاق و تأکید به جذب این افراد در حوزه‌های صنایع فرهنگی در کشور
• توجه به خالقیت و اجازه نوآوری فرهنگی در کالاهای فرهنگی
• توجه به تکنولوژی و فناوری‌های نوین جهانی در عرصه تولید کالاهای فرهنگی در کشور
• ایجاد زمینه‌های ارتباطی و سیاست فرهنگی در حوزه صنایع فرهنگی جهت دستیابی به بازار‌های جدید جهانی

این پژوهش به کوشش رزيتا سپهرنيا (گروه علوم اجتماعی واحد رودهن دانشگاه آزاد اسلامی)، علی دلاور (استاد دانشگاه علامه طباطبائی تهران) و سیدرضا صالحی امیری (استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات) انجام شده است.