دلیل تأخیر در اعلام نتایج ارزیابی سلامت روان ایرانیان پس از سه سال

خبرگزاری آنا، یاسر مختاری؛ در سال دوم شیوع کرونا به دلیل محدودیت‌های اجتماعی و فردی، خانه نشینی‌ها، ترس و اضطراب ناشی از ابتلا به بیماری و یا سوگ انجام نشده خانواده‌ها برای از دست رفتگان، بسیاری از محققان سلامت روان در جهان و ایران از شیوع بیماری‌ها و اختلالات روانی ابراز نگرانی کردند.

بسیاری از مراکز پژوهشی معتبر پیش‌بینی کردند که بیماری‌های سلامت روان پس از پاندمی کرونا، افزایش پیدا می‌کنند. به عنوان مثال سازمان جهانی بهداشت در پژوهشی با عنوان Mental Health and Substance Use during the COVID-۱۹ Pandemic به بررسی افزایش شیوع اختلالات اضطرابی و افسردگی در دوران پاندمی پرداخت، نتایج این پژوهش حاکی از افزایش قابل توجهی در میزان بروز این اختلالات داشت.

پژوهش دیگری با عنوان Social Isolation and Loneliness during COVID-۱۹: A Global Perspectiv که به بررسی تأثیر انزوا بر سلامت روان پرداخته بود، اعلام کرد که احساس تنهایی به دلیل کرونا بسیار بالا رفته است. از این دست پژوهش‌ها و همچنین انزار‌ها نیز در مراکز دانشگاهی ایران و برخی نهاد‌های دیگر انجام شد. به طور مثال سازمان نظام روانشناسی و مشاوره در آن زمان نسبت به خطرات همه‌گیر شدن اختلالات سلامت روان ابراز نگرانی و در این رابطه هشدار‌های بسیار زیادی صادر کرد.

نتایج ارزیابی کلی سلامت روان ایرانیان در سال ۱۳۹۰

هشدار‌ها در رابطه با وضعیت سلامت در حالی صورت گرفته بود که نتایج ارزیابی جامع سلامت روان ایرانیان که ۱۰ سال یکبار از سوی وزارت بهداشت، صورت می‌گیرد آخرین‌بار در سال ۱۳۹۰ منتشر شد و در پی آن اعلام شد که ۱۲.۵ میلیون ایرانی یعنی حدود ۲۳.۶ درصد جمعیت کشور به یکی از اختلالات سلامت روان مبتلا هستند.

{$sepehr_key_4267}

بر اساس این پیمایش اختلال افسردگی با ۱۲.۷ درصد و اختلالات اضطرابی با ۱۵.۶ درصد، شایع‌ترین اختلالات روانی در کشور بودند. همچنین اختلالات سایکوتیک و خلقی حدود ۲ درصد بودند. در این میان اختلالات اضطرابی برای زنان ۱۹.۴ و برای مردان ۱۲ درصد عنوان شده است. مجموعه اختلالات خلقی هم آمار ۱۷.۳ برای زنان و ۱۱.۹ برای مردان بود.

آزمونی که هیچگاه نتایج آن منتشر نشد

سال‌ها از این آزمون گذشت و پاندمی کرونا هم از راه رسید و با توجه به هشدار‌ها این احتمال که شیوع اختلالات روانی روندی افزایشی داشته باشد بیشتر شد. همزمان با شیوع کرونا در سال ۱۴۰۰ دومین ارزیابی جامع سلامت روانی ایرانیان انجام شد، اما نه وزارت بهداشت دولت دوازدهم که در آن زمان متولی انجام این ارزیابی بود نتایج آن را منتشر کرد و نه وزارت بهداشت دولت سیزدهم، حامد مصلحی مدیرکل دفتر سلامت روان وزارت بهداشت در دولت سیزدهم در رابطه با نتایج این آمار و عدم انتشار آن، در بهمن‌ماه سال گذشته به آنا، گفت: نتایج این پیمایش آماده و باید مورد تأیید وزیر قرار بگیرد تا ارائه رسمی آن منتشر شود.

وی همچنین وضعیت شیوع اختلالات روانی در پسا کرونا را ۲۰ درصد کمتر از انتظارات بین‌المللی عنوان کرد.

افزایش اختلالات به ۲۵ درصد

حال سه ماه از شروع به کار دولت چهاردهم و استقرار تیم جدید در وزارت بهداشت می‌گذرد از سوی دیگر ارزیابی کلی سلامت روان پس از ۱۰ سال، در سال ۱۴۰۰ انجام شد، اما اکنون سه سال انجام این آزمون گذشته و هنوز خبری از انتشار این نتایج نیست و این شائبه به وجود می‌آید که پس از سه سال احتمالا منعی برای انشار نتایج این ارزیابی وجود دارد.

حال محمد رضا شالبافان مدیرکل دفتر سلامت روان و اعتیاد وزارت بهداشت در گفتگو با خبرنگار آنا این شائبه را رد کرد و گفت: منعی برای انتشار ارزیابی سلامت ایرانیان وجود ندارد و انتشار آن در دست بررسی است، ضمن اینکه مطالعاتی نیز انجام شده است و درصد‌های آن اعلام شده است.

وی افزود: آخرین مطالعاتی که انجام شده است شیوع اختلالات سلامت روان را حدود ۲۵ درصد اعلام کرده است که نسبت به مطالعات قبلی بیشتر است؛ اما این آمار و نتایج مربوط به پایان دوران شیوع کووید است و نیاز به مطالعات جدید نیز وجود دارد چرا که مسائلی مانند شیوع اختلالات سلامت روان به صورت مرتب تغییر می‌کند.

{$sepehr_key_4268}

شالبافان همچنین در رابطه با هشدار‌هایی که طی دو سال اخیر در رابطه با احتمال اپیدمیک شدن اختلالات سلامت روان نیز گفت: اصطلاحاتی مانند اپیدمی یا پاندمی برای بیماری‌های واگیر به کار می‌روند و چیزی نیست که آن را برای سلامت روان به کار ببرد. با این حال اینکه پس از شیوع کووید وضعیت سلامت روان در جهان بدتر شده است امری واضح است. اینکه هر جامعه‌ای چگونه بتواند با این مشکلات کنار آمده یا آنها را غربالگری کرده و مبتلایان مداوا کند متفاوت است. در رابطه با ایران برداشت ما این است که نیاز به مطالعات مجدد و به روزی انجام شود.

مدیرکل دفتر سلامت روان و اعتیاد وزارت بهداشت با بیان اینکه ایران کشور بسیار بزرگی بوده و مسائل مختلفی در امر سلامت روان دخیل هستند و حتی ممکن است شهر به شهر و روستا به روستا نیز متفاوت باشد، گفت: مطالعات قبلی نشان داد وضعیت سلامت روان در تهران نسبت به سایر نقاط کشور بدتر است. باید آزمون‌هایی انجام داد که تا ببینیم وضعیت در تهران و سایر نقاط چه مقدار تغییر کرده است. با این حال آنچه را که مشاهده کرده‌ایم وضعیت مطلوبی نداریم.

وی بیان کرد: بیشترین اختلالات شایع، اختلالات خلقی و در رأس آنها افسردگی است، همچنین اختلالات اضطرابی مانند بسیاری از نقاط جهان نیز شایع هستند.

شالبافان بیان کرد: زنان در همه نقاط جهان بیشتر دچار اختلالات سلامت روان هستند همچنین افراد بیکار و کسانی که وضعیت اقتصادی مناسبی ندارند بیشتر دچار اختلالات سلامت روان می‌شوند. ضمن اینکه عمده اختلالات سلامت روان در افراد بزرگسال شیوع دارد؛ با این حال همانطور که گفته شد نیاز به پژوهش‌های جدید و به روز است.

وی یادآور شد: اگر پژوهش‌های جدیدی انجام شود وزارت بهداشت آنها را مورد حمایت قرار می‌دهد. البته باید این را گفت که پژوهش‌های مرتبط با سلامت روان به گونه‌ای است که نتایج آنها با تأخیر منتشر می‌شوند.