نزدیک شدن به بزرگانی مثل شهیدکاظمی سخت بود / سید جواد هاشمی نوستالژی جنگ برای نسل ماست

به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، شهید احمد کاظمی از آن  دست شخصیت‌هایی است که می‌توان در رابطه با فعالیت‌هایش در هر برهه از تاریخ ساعت‌ها صحبت کرد. چه در زمان پیش از انقلاب و فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی‌اش در دوران جوان، چه پس از انقلاب و هشت سال دفاع مقدس، چه سال‌های پس از آن و اتفاقاتی مثل زلزله بم که شهید کاظمی در ساعات اولیه پس از آن، در زمینه کنترل کردن میزان خسارت و کمک رساندن به مردم کرمان، نقشی اساسی داشت.

همین ویژگی‌های شخصیتی باعث شده که در سال‌های اخیر فیلم‌ها، مستندها، کتاب‌ها و کلا آثار نمایشی و ادبی فراوانی با محوریت این شهید والامقام ساخته شود، آثاری که اکثرشان مورد توجه قرار می‌گیرد و با اقبال عمومی نیز مواجه می‌شود. یکی از آخرین موردهای این فهرست مستند «روزگار احمد» است، اثری به کارگردانی محسن اردستانی و تهیه‌کنندگی ساسان فلاح‌فر که در هجدهمین جشنواره سینما حقیقت نیز به نمایش درآمد.

به بهانه پخش این مستند در جشنواره سینماحقیقت که با استقبال خوبی هم مواجه شد و سالن نمایش آن تقریبا مملو از جمعیت بود، با محسن اردستانی کارگردان «روزگار احمد» گفت‌وگو کردیم. اردستانی در پاسخ به خبرنگار آنا دررابطه با دغدغه اصلی‌اش برای پرداختن به سوژه‌ای با محوریت شهید احمد کاظمی گفت: من در زمینه جبهه مقاومت کار می‌کنم و کمتر به حوزه دفاع مقدس می‌پردازم، شاید ۲۰ تا ۳۰ درصد تولیدات من مربوط به دفاع مقدس است. با وجود اینکه همیشه دوست داشتم کار‌های سنگین‌تر و پرتره در این حوزه کار کنم، اما  نزدیک شدن به آنها برای من سخت بود. این پیش آمده که اثری در رابطه با موضوعات کوچک با محوریت آدم‌های بزرگ ساختم، مثل اثری که در مورد حسینیه حضرت زهرا تولید کردم، حسینیه‌ای که حاج قاسم تاسیس کرده بود، اما در مورد خود حاج قاسم سلیمانی کاری نساخته‌ام، چون معتقدم نزدیک شدن به این سوژه‌ها ریسک دارد. هم می‌تواند خوب باشد هم ممکن است خروجی خوب نباشد. در نهایت با پیشنهاد ساسان فلاح‌فر که تولیدات زیادی در زمینه دفاع مقدس و مدافعان حرم دارد، ساخت این سوژه را قبول کردم.

وی در مورد اینکه تا پیش از این مستند چقدر درخصوص حاج احمد کاظمی اطلاعات داشت توضیح داد: مثل خیلی دیگر از سردار‌هایی که فقط اسم‌شان را شنیدیم خیلی تصویر واضحی از ایشان نداشتم. فقط چند خاطره که مثلا می‌دانستم ارتباط خوبی با حاج قاسم داشتند و مواردی از این دست. با این وجود پیش از شروع کار تحقیقات را شروع کردیم و پس از چند ماه کسب اطلاعات به سمت تولید رفتیم.

کارگردان مستند «روزگار احمد» با اشاره به ویژگی‌های این اثر گفت: در سوژه‌های اینچنینی که به افراد چند وجهی مربوط می‌شود، زاویه نگاه مستند مهم است و باید ببینیم که اثر به چه مقاطعی برمی‌گردد. از احمد کاظمی قبل انقلاب، حین انقلاب، جنگ و بعد از جنگ و تا شهادتش روایت‌های فراوانی وجود دارد، ولی من می‌خواستم یک تایم لاین مقاومت از احمد کاظمی نشان دهم نه اینکه صرفا موقعیت‌های اجتماعی را به تصویر بکشم. می‌خواستم کسی که «روزگار احمد» را می‌بنید متوجه شود چرا حاج قاسم و شهید تهرانی مقدم می‌گویند حاج احمد یک نخبه جنگ است، این آدم بالاخره یک تاکیک جنگی داشته که به آن شهره بوده است.

در چنین مستندهایی باید مراقب بود

وی درخصوص چالش‌های تولید این پروژه نیز گفت: یکی از چالش‌ها این بود که وقتی لنز را باز می‌گذارید تا همه چیز را ببنید و روایت کنید، باید مراقب باشید که دست روی چه چیزی می‌گذارید. مثلا در مورد دفاع مقدس در خصوص همه عملیات‌ها می‌توان چیزی گفت. خود من هم نمی‌دانستم انگشت حاج احمد در عملیات بدر قطع شده است که در فیلم‌های مربوط به همان عملیات هم وجود دارد و به همین دلیل خاطرات آقای قالیباف در این خصوص را هم استفاده کردیم. چالش دوم هماهنگی برای مصاحبه با برخی افراد حاضر در مستند بود که بعضا خیلی زمان برد. یعنی ما اگر قرار بود با این عزیزان برای یک رسانه مصاحبه بگیریم شاید با یک ماه زمان، هماهنگی‌ها انجام می‌شد، ولی برای این مستند با این موضوع گاهی این مسئله نزدیک به یک سال زمان برد.

وی افزود: چالش دیگر بررسی اسناد بود. ما صوت‌های زیادی از عملیات‌های مختلف دفاع مقدس داشتیم و باید همه را گوش می‌کردیم تا از بین آنها برای بخش‌های مختلف مستند دقایقی را انتخاب کنیم. مثلا اگر یک خاطره‌ای نقل می‌شود که حاج احمد از یزد مقنی می‌اورد تا زیر عراقی‌ها تونل حفر کند، صدای این صحبت‌ها را می‌شنویم. ما نمی‌خواستیم این مستند صرفا دیالوگ یا بیان باشد و به همین دلیل سندیت حرف‌هایی که عنوان می‌شد برایمان اهمیت داشت. مثلا اگر در مورد فاتح خرمشهر بودن او صحبت می‌شود، مصاحبه تلویزیونی همان سال با حاج احمد را می‌اوریم که مستند فقط مونولوگ چند نفره از رفقای شهید کاظمی نباشد تا این اثر بتواند به عنوان یک اثر تاریخی ثبت شود و دیگران در سال‌های بعد به مسائل مطرح شده در آن مراجعه کنند.

اردستانی در مورد زمانِ استفاده شده در پروسه تولید این مستند هم گفت: یک سال تصویربرداری و سه ماه تدوین این مستند زمان برد. بخش تحقیق هم ۲ تا ۳ ماه بود، البته در حین تولید هم تحقیق و پژوهش ادامه پیدا می‌کرد، چون همه پژوهش‌های ما مکتوب نبود یعنی علاوه بر اینکه تمام کتاب‌ها را خواندیم، از آرشیو‌ها و اسناد موجود شهرستان‌ها نیز استفاده کردیم و به جز تهران در چهار شهر دیگر هم فیلمبرداری کردیم. در تمام این موارد هم تمام تلاش‌مان این بود که برای خاطرات مطرح شده در مستند اسنادی را پیدا کنیم. در همه موارد دست و پای زیادی می‌زدیم که به فرد یا افرادی برسیم که سوژه ما را تکمیل می‌کنند که در اکثر موارد موفقیت آمیز بود، ولی مواردی هم داشتیم که در نهایت نتوانستیم آن شخص نهایی را پیدا کنیم.

وی افزود: مثلا در مورد ارتباط حاج احمد کاظمی و ارتش، یک سرهنگ بود که از ارتش خیلی پیگیری کردیم برای پیدا کردن ایشان ولی در نهایت پیدایشان نکردیم، با وجود اینکه خیلی دوست داشتم آن بخش حتما در مستند باشد. در کل مستند خاطره سانسور شده‌ای هم نداشتیم، شاید در صحبت‌ها به مقطعی در جنگ اشاره می‌شد که گفتنش برای من اهمیتی نداشت که در کار استفاده کنم، ولی این به معنای سانسور کردن آن بخش‌ها نبوده است.

سید جواد هاشمی نوستالژی جنگ است!

کارگردان «روزگار احمد» درباره استفاده از جواد هاشمی به عنوان نریتور اثر هم گفت: من همیشه دوست دارم نریتور کارهایم صدای خالی نباشد و کاراکتر داشته باشد. در حقیقت صدای خوب داشتن اولویت دوم من برای انتخاب افراد است. مثلا من یک کار برای مدافعان حرم ساختم امین زندگانی زحمت نریشن آن را کشید. برای این مستند هم به دلیل اصفهانی بودن حاج احمد کاظمی در ابتدا به دنبال نریتور اصفهانیِ کاراکتردار بودم، تست هم کردیم دیدم خوب نمی‌شود. چون لهجه اصفهانی یک طنز نهفته و خوشمزگی‌هایی دارد که حرف جدی در آن جا نمی‌شد. بعد به سراغ افراد بعدی رفتیم و به دو دلیل سیدجواد هاشمی را انتخاب کردیم. یکی اینکه ایشان برای ما دهه شصتی‌ها نوستالژی جنگ است و دوم اینکه خود سید جواد هم علاقه شخصی به شهید کاظمی داشته و با ایشان هم برخورد و خاطره داشتند. خود سید جواد اذعان داشت که نریتور نیست ولی، چون بازیگر است و فن بیان را می‌شناسد، خیلی حرفه‌ای کار را انجام داد.

اردستانی در پایاین سخنانش در رابطه با ساخت مستندی تلویزیونی در خصوص شهید احمد کاظمی هم گفت: زمانی که «روزگار احمد» را تولید کردیم، در میانه تحقیق و پژوهش به این نتیجه رسیدیم که این شخصیت قابلیت بیشتر پرداخته شدن را دارد و سعی کردیم سریال آن را نیز تولید کنیم. یعنی اینطور نبود که فیلم «روزگار احمد» از دل یک سریال بیرون بیاید، این مسئله به اشتباه در برخی رسانه‌ها منعکس شد. اولین اثر «روزگار احمد» بود که پس از تولید پروژه، دیدیم سوژه قابلیت و کشش سریال پنج قسمتی را نیز دارد و آن هم تولید شد. سریال «سرباز ۴۶ ساله» که آن نیز تقریبا آماده است و از تلویزیون پخش می‌شود.