تغییرات الگوی حکمرانی در زمینه قانونگذاری فعالیت‌های جهادی
به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری آنا، بخشی از گروه‌های مردم نهاد در قالب گروه‌های جهادی مشغول به کار هستند. فقدان تنظیم گری مطلوب به منظور شکل گیری و فعالیت این گروه‌ها، ضرورت قاعده گذاری مناسب در این حوزه را ایجاب می‌کند.
نتایج یک پژوهش درباره الگو‌های مختلف حکمرانی بر گروه‌های جهادی نشان می‌دهد که لازم است با الهام گیری از اساسنامه طرح جهاد سازندگی روستا‌ها و متناسب با اقتضائات گام دوم انقلاب اسلامی، قانونی در این حوزه تهیه شود تا گروه‌های جهادی ضمن حفظ استقلال خود، اجازه پیدا کنند در تصمیم گیری، اجرا و نظارت با اتکا به ظرفیت‌های درونی خود اقدام کنند.
در همین راستا مرکز پژوهش‌های مجلس در پژوهشی با عنوان «قانون و فعالیت‌های جهاد؛ مطالعه موردی: تغییرات الگوی حکمرانی در زمینه قانونگذاری» مطرح می‌کند که هرچند گروه‌های جهادی، معمولاً در خارج از نظام اداری تعریف می‌شوند و اغلب فعالیت‌های آنها خودجوش است، اما این موضوع مانع از تنظیم‌گری فعالیت‌های جهادی توسط سیاستگذاران نیست. همان‌طور که مجلس برای اتحادیه‌های کارگری، اصناف، گروه‌های مردم‌نهاد و خیریه‌ها قانونگذاری می‌کند، برای گروه‌های جهادی نیز لازم است قوانینی تعیین شود که ضمن حفظ هویت انقلابی و سازمان‌یابی غیردولتی آنها، زمینه رشد و بالندگی فعالیت آنها را فراهم کند. سؤال اصلی پژوهش این است که حکمرانی فعالیت‌های جهادی در دوره‌های مختلف چگونه بوده است؟
این گزارش بیان می‌کند که بررسی محتوای قوانین مربوط به فعالیت‌های جهادی نشان می‌دهد که سه وضعیت در رابطه با گروه‌های جهادی در این چند دهه اجرا شده است. اولین وضعیت حکمرانی مشارکتی است. سیاستگذار برخی شوراها را در جهاد سازندگی در نظر گرفته بود که از طریق این شورا‌های متنوع، تصمیم‌گیری، اجرا و نظارت انجام می‌شد. کار‌های درخشانی که در آن سال‌ها انجام شد و همچنین مطابقت حکمرانی مشارکتی با ماهیت مردم‌نهاد جهاد سازندگی، نشان می‌دهد که این الگو، بهترین روش برای حکمرانی در مورد گروه‌های جهادی است.
این گزارش درباره حکمرانی متمرکز یا دولت‌گرا توضیح می‌دهد که در تمام دورانی که وزارت جهاد سازندگی، فعالیت‌های جهادی را هدایت می‌کرد، حکمرانی متمرکز (دولت‌گرا) جریان داشت. به این معنا که رویه‌های دولتی و اداری بر فعالیت‌های جهادی حکمفرما بودند. برخلاف دوره گذشته که شوراها مهم‌ترین جایگاه را داشتند، در این دوره، وزیر و دستگاه اداری قدرت اصلی بودند و سازوکار‌های مشارکتی در این حوزه تضعیف شد.
در این گزارش وضعیت فقدان حکمرانی اینطور توضیح داده شده است که در دوره‌ای از فعالیت‌های جهادی، شاهد فقدان حکمرانی در مورد گروه‌های جهادی در دو دوره ابتدای انقلاب و حال حاضر (پساادغام تا امروز) هستیم. در این دو مقطع زمانی، قوانینی که حکمرانی فعالیت‌های جهادی را تنظیم کنند وجود ندارد و گروه‌های جهادی تقریباً رها شده‌اند.
تغییر وضعیت نبود حکمرانی
این گزارش در ادامه با ارائه پیشنهاد «تغییر وضعیت نبود حکمرانی» توضیح می‌دهد که فوری‌ترین اقدام در مورد گروه‌های جهادی این است که از وضعیت فقدان حکمرانی خارج شوند و حکمرانی مؤثری در رابطه با تصمیم‌گیری، اجرا و نظارت آنها در دستورکار قرار گیرد. درحال‌حاضر مشخص نیست که فرایند و روند‌های مربوط به جهادگران و گروه‌های جهادی توسط کدام نهادها و بر پایه کدام قوانین و رویه‌های قانونی انجام می‌شود؟ مشخص نیست که مدیریت این گروه‌ها چگونه و بر پایه چه نوع حکمرانی است؟ نظارت بر این گروه‌ها نیز پراکنده و ناکارآمد است.
تدوین قوانین مناسب برای گروه‌های جهادی
دیگر پیشنهاد این گزارش «تدوین قوانین مناسب برای گروه‌های جهادی» است و در توضیح آن بیان می‌شود که گروه‌های جهادی مانند سایر گروه‌های اجتماعی، نیازمند قوانینی هستند که حدود فعالیت‌های آنها را مشخص کند. علاوه بر این، نقش‌آفرینی مجموعه آنها را در کشور بر پایه نقشه نیاز‌ها و اولویت‌ها، تنظیم و راهبری نماید. به بیان دیگر، از آنها محافظت کند. فقدان قانون، به‌معنای آزادی عمل دادن به این گروه‌ها نیست؛ بلکه به‌معنای رها کردن و تضعیف آنهاست. در این زمینه، اساسنامه طرح جهاد سازندگی روستا‌ها بیش از سایر قوانین موفق بود و باعث رشد فعالیت‌های جهادی شد. استفاده از این تجربه و تهیه متنی به‌روز شده از آن می‌تواند اثر فعالیت‌های جهادی را ارتقا دهد.
جلوگیری از تصدیگری دولت، نهادها، سازمان‌ها و بنیادها
این گزارش پیشنهاد «جلوگیری از تصدیگری دولت، نهادها، سازمان‌ها و بنیادها» را مطرح کرده و توضیح می‌دهد که یکی از الزامات حکمرانی در مورد گروه‌های جهادی این است که جهادگران از دخالت و تصدیگری نهاد‌های پرقدرت و ثروتمند مصون بمانند و بیشتر بر اساس نظر و نظارت جهادگران اداره شوند. حکمرانی مناسب برای گروه‌های جهادی باید این کارویژه را مطمح نظر قرار دهد.
تقویت حکمرانی مشارکتی
در این گزارش پیشنهاد «تقویت حکمرانی مشارکتی» مطرح شده و بیان می‌کند که همان‌طور که در متن گزارش بیان شده است، حکمرانی مشارکتی با ماهیت گروه‌های جهادی سازگاری بیشتری دارد.
توجه به وظایف فرهنگی و انقلابی گروه‌های جهادی در کنار اقدامات عمرانی
این گزارش با طرح پیشنهاد «توجه به وظایف فرهنگی و انقلابی گروه‌های جهادی در کنار اقدامات عمرانی» توضیح می‌دهد که از سال ۱۳۷۹ و ادغام جهاد سازندگی، نگاه عمرانی در مدیریت و سیاستگذاری فعالیت‌های جهادی غلبه دارد و وظایف فرهنگی و انقلابی، آنچنان که در سال‌های اولیه جریان داشت، مغفول مانده است. در قانون طراحی شده برای گروه‌های جهادی لازم است وظایف فرهنگی و انقلابی نیز با وزن مناسب در نظر گرفته شود.
انتهای پیام/