اقدامات «ساترا» برای افزایش سواد فضای مجازی

به گزارش خبرگزاری آنا، در نشستی که با میزبانی اندیشکده امید (حوزۀ هنری کودک و نوجوان) برگزار شد، مجمع تحلیلگران رسانه‌های صوتی تصویری فراگیر و شبکه نمایش خانگی به جمع‌بندی بیانیه سالانه خود رسید.

این بیانیه که در اختیار رسانه‌های جمعی قرار گرفت، به بررسی نقاط قوت و ضعف، چالش‌های موجود و همچنین ارائه پیشنهاداتی برای ارتقای محتوایی در حوزه رسانه‌های صوتی تصویری فراگیر و شبکه نمایش خانگی پرداخته است. در آینده نزدیک نیز نشست‌هایی با هدف تبیین بیشتر مفاد این بیانیه و ایجاد فرصتی برای گفتگو پیرامون فرصت‌ها، چالش‌ها و پیشنهادات مطرح شده، برگزار خواهد شد.

در همین ارتباط، محمد صادق افراسیابی، معاون کاربران اجتماعی سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های تصویری فراگیر در فضای مجازی در گفتگو با خبرنگار آنا توضیحاتی را درباره این نشست و بیانیه حاصل ازآن ارائه نمود.

برگزاری چنین نشست‌هایی با مجامعی مانند مرکز امید تا چه حد می‌تواند تأثیرگذار و تصمیم‌ساز باشد؟

اعضای مجمع تحلیلگران از مرکز امید بازدید کردند. بازدید بسیار خوبی بود و با اتفاقات مثبتی که در این مرکز در حال انجام است آشنا شدیم. ارائه جذابی درباره سواد تماشا و تحلیل فیلم سینمایی انیمیشن «بچه زرنگ» ارائه شد. اندیشکده امید یافته‌های بسیار خوبی درباره سواد تماشای کودکانی که این انیمیشن را دیده بودند داشت و ما امیدواریم که این کار به‌ویژه راجع به سریال‌های نمایش خانگی که در سکو‌های نمایش خانگی نمایش داده می‌شود هم ارائه شود.

اگر اقدام مشابهی درباره سریال‌هایی که ویژه حوزه کودک و نوجوان است هم انجام شود، به سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران کمک می‌کند تا درک دقیقی از برداشت مخاطب از سریال‌های حوزه کودک و نوجوان در سبک‌های نمایش خانگی پیدا کنند. این کار که راجع به یک انیمیشن مشخص انجام شده بود، اگر به حوزه سریال‌های کودک و نوجوان هم تعمیم پیدا کند می‌تواند به سیاست‌گذاری بهتر کمک کند.

این هفته با نام هفته سواد رسانه‌ای نام گذاری شد. ضرورت اینگونه نام‌ها در تقویم فرهنگ عمومی کشور چیست؟

اینکه در یک هفته مشخصی کسانی که دست‌اندرکار ارتقا سواد فضای مجازی هستند نشست‌هایی و گفتگو‌هایی داشته باشند و برنامه‌های ویژه اجرا کنند این به اینکه در طول سال بر اساس آن برنامه ریزی‌هایی که در این هفته انجام می‌شود اتفاقات بهتری رقم بخورد کمک میکند. همینطور اینکه در این هفته مجامع مختلف با کار‌هایی که در سازمان‌ها و نهاد‌های مختلف برای ارتقا سواد فضای مجازی و سواد رسانه‌ای انجام می‌شود آشنا شوند این موضوع به اینکه این واحد همکاری‌ها و هم افزایی‌های بیشتر در طی سال داشته باشد و بعد از این هفته یک سری کار‌های مشترک بین مجموعه‌های مختلف که در حوزه سواد رسانه‌ای و سواد فضای مجازی دست‌اندرکار هستند اتفاق بیفتد.

خود ما در سازمان تنظیم مقررات رسانه صوت تصویری فراگیر در برنامه‌ای که در این هفته داشتیم روز گذشته میزبان اعضای شورای سیاست گذاری هفته جهانی سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی بودیم.

مجموعه همکاری‌های مشترکی بین سازمان‌هایی که در شورای سیاست گذاری و ساترا هستند، همینطور در همین برنامه که امروز به میزبانی مرکز امید برگزار شد یک سری همکاری‌های مشترک تعریف گردید تا در طی سال شاهد اتفاقات خوبی بر اساس توافق‌ها و همکاری‌های مشترک باشیم.

با توجه به اینکه بخشی از مخاطب فضای آموزش و تعلیم و تربیت در کشور ما مخاطب فضای مجازی هستند و عملاً کنترل محتوا برای مخاطب در این فضا بسیار دشوار و سخت است

مجامعی همچون مجمع تحلیلگران رسانه‌های صوتی تصویری فراگیر چقدر می‌توانند درروند تولید محتوای مفید در فضای مجازی موثر و تأثیرگذار باشند؟

در شورای ارتقای سواد فضای مجازی سندی با عنوان سند الزامات ارتقای سبد فضای مجازی مستند شده است. بر اساس این سند، سکو‌هایی که ارشاد یا از سازمان تنظیم مقررات رسانه فراگیر مجوز دارند و بر اساس تقسیم کاری بین ارشاد و ساترا انجام شده است، برخی از سکو‌ها مکلف هستند مجوزات خودشان را از ارشاد دریافت کنند. از سکو‌هایی که در حوزه صوت و تصویر فراگیر فعالیت دارند باید مجوز خودشان را از ساترا دریافت کنند.

بر اساس این سند، هر دو مجموعه، چه آنهایی که مجوز از ارشاد می‌گیرند و چه آنهایی که مجوز از ساترا می‌گیرند، لازم است سواد فضای مجازی مخاطبان خودشان را ارتقا داده و بالا ببرند. این کار از طریق رده بندی نظام عملیاتی سازی و اجرای نظام رده بندی سنی و از طریق تولید و انتشار محتوا‌هایی که کمک می‌کند به ارتقای سواد فضای مجازی خانواده‌ها اتفاق می‌افتد. خوشبختانه در مجموعه‌ای که ما حضور داریم، در هر کدام از جلسات شورای سواد فضای مجازی، ضمن اینکه این سند به تمام سکو‌ها ابلاغ شده است، برای اینکه حتماً بتوانیم شاهد اجرایی شدن این سند باشیم، هر هفته یکی از سکو‌های پر مخاطب دعوت می‌شوند و مفاد الزامات سواد فضای مجازی با حضور مدیران سکو‌ها در ساترا بررسی می‌شود.

این کار کمک می‌کند به اینکه هر برنامه‌ای که می‌تواند با هدف ارتقای سواد فضای مجازی مخاطب خود پیش‌بینی کند، این برنامه‌ها را طراحی و اجرا کنیم.
در حال حاضر بخشی از محتوا‌های سواد فضای مجازی که در حوزه هنری و در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و در ساترا و در بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای و سایر جا‌ها در اعضای شورای ارتقای سواد فضای مجازی تولید شدند، مجموعاً ۵۰۰ موشن گرافیک، ۵۰۰ گرافیک، انیمیشن و فیلم کوتاه شده است که این مجموعه در اختیار سکو‌ها قرار می‌گیرد. هر سکو بر اساس مخاطبی که دارد، بخشی از محتوا‌ها را منتشر می‌کند و این به ارتقای سواد فضای مجازی به شکل عملیاتی کمک می‌کند. برای اینکه هر مخاطبی که در هر صفحه حضور دارد از طریق همان سکو و سبد، فضای مجازی خود را ارتقا دهد.
این یکی از طرح‌های عملیاتی است که ما دنبال کردیم، اما قطعاً راهکار‌های دیگری هم دارد و اندیشکده امید می‌تواند با توجه به ظرفیتی که در حوزه برگزاری جلسات اندیشه‌ورزی و جلسات نخبگانی دارد، پیشنهاد بدهد که ما چطور باز هم بیشتر از گذشته از ظرفیت‌هایی که در کشور داریم استفاده بکنیم که هر روز شاهد ارتقای سواد فضای مجازی بیشتری باشیم.

البته یک پژوهش خیلی وقت پیش انجام شده بود که در آن نمره سواد رسانه‌ای مردم ایران پایین بود که این مربوط به گذشته است و متاسفانه بعد از آن تاریخ این پژوهش تکرار نشد. اما اتفاقاتی که ما شاهد بودیم در سال‌های گذشته در ایران اتفاق افتاد مثل اتفاقی که در ۱۴۰۱ اتفاق افتاد و واکنش هوشمندانه مردم ایران نشان داد که در مقام عمل، مجموعه‌ای از فعالیت‌هایی که در نظام تعریف شد و حتی NGU‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد به صورت سندروم، اقداماتی که داشتند، که به ارتقای سواد فضای مجازی کمک کرده است.

اگر بالاخره مخاطب ایرانی یک مخاطب هوشمند و برخوردار از سواد رسانه‌ای بالا نبود، حتماً نتیجه متفاوتی از آن چیزی می‌شد که امروز شاهد هستیم.
جالب است مردم عزیز ما اگر بدانند که آن چیزی که در ایران در ۱۴۰۱ در حوزه عملیات روانی اتفاق افتاد، در خیلی از کشور‌ها بسیار کمتر از این اتفاق می‌افتاد و آن کشور دچار مسائل جدی می‌شد، اما در ایران چند برابر کشور‌های دیگر که آسیب خوردند عملیات روانی اجرا شد و کشور خوشبختانه از این بحران عبور کرد که نتیجه مخاطب هوشمندی است که امروز در کشور شاهد هستیم.

برای این که در جریان استفاده از رسانه‌های نوین و به ویژه شبکه نمایش خانگی دچارآسیب نشویم چه باید کرد؟

سوادرسانه‌ای روی ابعاد مختلف زندگی ما اثر می‌گذارد. سواد رسانه‌ای و انگارسازی و تصویری که رسانه‌ها در حوزه اقتصاد ایجاد می‌کنند، روی سبک زندگی مصرف ما و سبک زندگی اقتصادی ما تأثیرگذار است.

تأثیری که رسانه‌ها دارند روی رفتار سیاسی ما یک تأثیر جدیست بنابراین حوزه رسانه روی ابعاد مختلف زندگی ما روی سبک زندگی، سبک پوشش، سبک نوع رفتار سیاسی، رفتار اقتصادی ما تأثیرگزار است بنابراین هر چقدر مخاطب از سواد رسانه بالاتری برخوردار باشد می‌تواند رفتار خودش را مدیریت کند و تأثیرپذیری خود از رسانه‌ها را کاهش بدهد.

یک نکته مهم اینکه توجه کنیم که بین رسانه‌های داخلی و رسانه‌های خارجی تفاوت جدی وجود دارد و همین موضوع را اگر ما بتوانیم به مخاطب خوب بیان کنیم به نظر خیلی از بحث‌ها حل شود.

ما یک مقوله در سواد رسانه‌ای به نام شک راهبردی و منطقی داریم این شک منطقی وقتی که شما به عنوان یک فردی در این کشور زندگی می‌کنید و دغدغه دارید وقتی یک مطلبی بیان بکنید من یک نوع باید رفتار کنم، اما وقتی یک نفری که هیچ احساس مسئولیتی نسبت به کشور ندارد یک موضوعی را بیان کند من یک جور دیگه باید رفتار کنم.

وقتی رسانه‌های داخلی ما که در این کشور زندگی می‌کنند و بالاخره در کشتی کشور جمهوری اسلامی ایران زیست می‌کنند مطلبی می‌گویند، من می‌توانم اعتماد بیشتری کنم. اما اگر یک رسانه خارجی که او برایش فرقی نمی‌کند چه اتفاقی برای کشور خواهد افتاد موضوعی را بیان کند، حتماً باید با شک بیشتری نسبت به آن مطلب نگاه کنم؛ لذا اگر مخاطب ما این فرصت را ندارد که تحقیق و بررسی راجع به صحت و سقم مطالب داشته باشد، توصیه ما این است که اساساً رسانه خارجی را از سبد مصرفش کنار بگذارد و سبد مصرف خود را روی رسانه داخلی بنیان بگذارد. ضمن اینکه در خود رسانه داخلی، میزان مرجعیت رسانه‌ها و میزان اعتمادی که مخاطب می‌تواند به رسانه کند متفاوت است. رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها و رسانه ملی کشور به عنوان رسانه‌هایی که مورد وثوق می‌توانند قرار بگیرند، حتماً معرفی شوند. اما برخی از سایت‌های خبری که در حقیقت به عنوان سایت‌های خبری حاشیه‌ای عمل می‌کنند، باید با احتیاط بیشتری دنبال شوند، آنهابه عنوان سایت‌های کوچکتر شناخته می‌شوند و مجوز خبرگزاری رسمی ندارند.

اینها ممکن است مسئولیت کمتری نسبت به آن چیزی که بیان می‌کنند احساس کنند و اینجا مخاطب باید باز تحقیق بیشتری انجام دهد. اگر مخاطب فرصت ندارد صحت و سقم سایت‌های خبری زیادی که در کشور وجود دارد بررسی کند، توصیه ما این است که به رسانه‌های معروف و مشهوری که به عنوان خبرگزاری رسمی شناخته می‌شوند و همینطور شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی اکتفا کند و از این منبع استفاده کند. اما اگر کسی فرصت دارد یا کارش اقتضا می‌کند که رسانه‌های مختلف را بررسی کند، حتماً لازم است که مهارت‌های سواد رسانه‌ای را در خود تقویت کند و با استفاده از مهارت‌های رسانه‌ای بتواند از سبد متنوع‌تری از رسانه‌ها استفاده کند.

در پایان اگر نکته ای باقی مانده بفرمایید؟ 

ضمن تشکر از وقتی که شما در این برنامه اختصاص دادید، همین اهمیت به این برنامه و اقدامات و حضور کارشناسان مختلف در این برنامه می‌تواند کمکی به مخاطب باشد تا سواد رسانه‌ای را ارتقا دهد. ما باید حتماً در انتشار مطالب مهم و مفید برای جامعه که دو موضوع جدی هستند توجه کنیم. یکی اینکه آن مطلبی که می‌خواهد به مخاطب منتقل شود خودش یک سناریوی جذاب داشته باشد و بتواند مخاطب را با خودش همراه کند. برخورداری از سناریوی جذاب خیلی مهم است؛ و نکته دیگر اینکه این موضوع از چه منبع و چه محلی قرار است انتشار پیدا کند. آن سکوی انتشار یا کانال انتشار هم نکته مهم دیگری است که باید به آن توجه شود. یک زمان مطلبی همه‌گیری می‌شود که سناریو جذاب داشته باشد و از کانال یا سکوی پرمخاطبی منتشر شود و بعد اگر این دو ویژگی را داشت مخاطب خود به بازنشر دهنده آن مطلب مفید و جذاب تبدیل می‌شود و آن را با دیگران به اشتراک می‌گذارد و آن وقت ما شاهد همه‌گیر شدن مطالب خوب هستیم.

یک نکته‌ای که ما در کشور کمتر به آن توجه داریم این است که خیلی اوقات مطالب خوب، مهم و مفید تولید می‌شود، اما این مطلب یا سناریوی جذاب ندارد یا انتشار اولیه از طریق سکوی کانال پرمخاطبی شکل نمی‌گیرد، لذا آن مطالب مفید کمتر به دست مردم می‌رسد و این باعث می‌شود برخی از زحماتی که عزیزان ما در حوزه تولید محتوا در کشور می‌کشند به هدر برود. این موضوع هم اگر آسیب‌شناسی شود و کسانی که در حوزه تولید و انتشار محتوا فعال هستند به این موضوع توجه کنند می‌تواند به اینکه در مقام عمل، تولیدات خوب و مفید کشور، باعث ارتقای فرهنگ و سبک زندگی ما شود کمک کند.