شاخص انتظارات تورمی مبتنی بر نظرسنجی

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری آنا، توانایی اندازه گیری دقیق انتظارات تورمی بخشی جدایی ناپذیر از سیاست بانک‌های مرکزی است. درواقع با توجه به رویکرد فعلی سیاستگذاری پولی که مبتنی بر هدف گذاری تورم است، بانک‌های مرکزی باید اینده نگر باشند و سیاست‌های خود را براساس پیش بینی‌های نرخ تورم آتی تنظیم کنند. این رویکرد مستلزم دسترسی به داده‌های قابل اعتماد و متوالی در مورد انتظارات تورمی مردم است. بااین حال، گردآوری چنین اطلاعاتی دشوار است.

زیرا انتظارات تورمی مستقیماً به روشی مشابه با متغیر‌هایی مانند نرخ بهره، نرخ بیکاری، قیمت مصرف کننده و تولیدکننده و ... قابل اندازه گیری نیست. درنتیجه می‌توان گفت اندازه گیری آن چالشی بزرگ برای اقتصاددانان و سیاستگذاران است. روش‌های مختلفی برای برآورد انتظارات تورمی وجود دارد که مهم‌ترین آنها اندازه گیری انتظارات تورمی از طریق سؤال مستقیم از مردم در مورد انتظارات شان از قیمت هاست. این سئوالات طرح شده ممکن است به صورت کمّی و یا کیفی ارائه شوند. با توجه به کمی یا کیفی بودن سئوالات نظرسنجی، روش‌های مختلفی نیز برای محاسبه انتظارات تورمی مبتنی بر نظرسنجی مورد استفاده قرار می‌گیرد که بطور کلی به دو دسته روش‌های مبتنی بر نظرسنجی‌های کمّی و روش‌های مبتنی بر نظرسنجی‌های کیفی تقسیم می‌شوند.

{$sepehr_key_3109}

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان «برآورد انتظارات تورمی (۲) شاخص انتظارات تورمی مبتنی بر نظرسنجی» مطرح کرده است که انتظارات تورمی از طریق کانال‌های متعدد بر قیمت‌ها تأثیر می‌گذارد. سرمایه‌گذاران برای اتخاذ تصمیمات سرمایه‌گذاری به پیش‌بینی‌های قابل‌اعتماد تورم نیاز دارند. بنگاه‌ها برای تعیین قیمت‌ها، سرمایه‌گذاری سرمایه و تصمیم‌گیری در مورد نیاز‌های استقراضی و نقدینگی باید نرخ تورم مورد انتظار خود را تعیین کنند. همچنین انتظارات تورمی در قرارداد‌هایی که‌به‌طور مداوم مورد مذاکره مجدد قرار نمی‌گیرند، مانند دستمزد، بسیار مهم هستند.

این گزارش بیان می‌کند که مصرف‌کنندگان نیز هنگام تخصیص مصرف بین دوره فعلی و آتی از اطلاعات مربوط به نرخ تورم آتی استفاده می‌کنند و اگر انتظارات تورمی بالا باشد، تمایل آنها به مصرف در دوره فعلی افزایش خواهد یافت که این موضوع می‌تواند قیمت‌ها را بیشتر افزایش دهد. در نتیجه اخیراً هم اقتصاددانان و هم سیاست‌گذاران پولی تلاش خود را صرف مطالعه دقیق‌این رابطه کرده‌اند. 

{$sepehr_key_3110}

این گزارش ادامه می‌دهد که درحال‌حاضر این شاخص در‌ایران یا محاسبه نمی‌شود و یا در صورت محاسبه، اعلام عمومی نمی‌شود. این درحالی است که سیاست‌گذار باید با اعلام عمومی شاخص انتظارات تورمی و هدف‌گذاری آن، سیاست پولی را در جهت شکل‌دهی انتظارات تورمی تنظیم کند. به همین علت برآورد انتظارات تورمی در‌ایران می‌تواند کمک شایانی در جهت بهبود سیاستگذاری‌ها باشد.

در این گزارش آمده است که با توجه به اهمیت و کاربرد فراوان شاخص انتظارات تورمی، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی از پاییز سال ۱۴۰۰ اقدام به انجام افکارسنجی شاخص‌های اقتصادی جهت محاسبه‌این شاخص در‌ایران کرده است. در همین راستا گزارش حاضر به بررسی مفاهیم و روش‌های مختلف اندازه‌گیری شاخص انتظارات تورمی مبتنی‌بر نظرسنجی می‌پردازد. 

{$sepehr_key_3111}

این گزارش بیان می‌کند که نظرسنجی‌های مربوط به انتظارات تورمی در کشور‌های مختلف توسط بانک‌های مرکزی، آژانس‌های آمار دولتی، مؤسسات تحقیقاتی یا شرکت‌های خصوصی انجام می‌شوند. این نظرسنجی‌ها هم از منظر نوع سئوالات و هم از منظر نوع پاسخ‌ها قابل بررسی و دسته‌بندی هستند. سئوالات در‌این نظرسنجی‌ها می‌تواند کیفی، کمّی یا ترکیبی از سئوالات کیفی و کمّی باشد. سئوالات کیفی معمولاً در مورد جهت (افزایش، کاهش یا ثابت ماندن) تورم در یک بازه زمانی معین سؤال می‌کنند و نحوه طرح‌این سئوالات از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. 

این گزارش توضیح می‌دهد که از سوی دیگر، سئوالات کمی یک بازه از تورم مورد انتظار در آینده و یا برآورد‌های نقطه‌ای از درصد تغییر در تورم را مورد پرسش قرار می‌دهند. در سئوالات ترکیبی، ابتدا در خصوص جهت آتی تورم سؤال می‌شود، اگر پاسخ، مربوط به افزایش یا کاهش‌این متغیر باشد، یک تخمین نقطه‌ای درخواست و یا یک محدوده درصدی انتخاب می‌شود. 

{$sepehr_key_3112}

در این گزارش آمده است که از منظر نوع پاسخ‌ها، نظرسنجی‌های کیفی به دو گروه نظرسنجی‌های سه‌گانه و نظرسنجی‌های چند‌گانه تقسیم می‌شوند. نظرسنجی‌های سه‌گانه سه دسته پاسخ ممکن دارند که با تمرکز بر انتظارات قیمتی عبارتند از: قیمت‌ها «افزایش خواهد یافت»، «کاهش خواهد یافت» و «تغییری نخواهد کرد». نظرسنجی‌های چندگانه دارای پنج دسته پاسخ زیر هستند: قیمت‌ها «کاهش می‌یابند»، «ثابت می‌مانند»، «با سرعت کمتری افزایش می‌یابند»، «با همان نرخ افزایش می‌یابند» یا «با سرعت بیشتری افزایش می‌یابند».

این گزارش ادامه می‌دهد که به‌طورکلی در اکثر نظرسنجی‌های کیفی از پاسخ‌های چندگانه استفاده می‌شود. در ادبیات روش‌های مختلفی برای برآورد انتظارت تورمی براساس نظرسنجی‌های کیفی و نظرسنجی‌های کمّی پیشنهاد شده است که هر یک ویژگی‌های خاص خود را دارا هستند. روش‌های مبتنی‌بر نظرسنجی‌های کیفی شامل روش‌های آمار متوازن، روش احتمال، روش رگرسیون و روش تابع لجستیک است. همچنین برای محاسبه شاخص انتظارات تورمی مبتنی‌بر نظرسنجی‌های کمّی از روش میانگین پیراسته استفاده می‌شود. این مرکز در نظر دارد گزارش‌های مستخرج از شاخص‌های مذکور را از فصل تابستان سال ۱۴۰۳ به‌صورت دوره‌ای منتشر کند.