تحلیلی بر نقش رسانه در رشد علم و فناوری

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری آنا، توسعه علم و فناوری مقید به فرهنگ و تعاملات اجتماعی است و قبل از پیشرفت‌های تمدنی، در مردم کشور‌های توسعه یافته فرهنگ علم و فناوری نهادینه شده بود. این موضوع نه تنها در کشور‌های غربی پیش از انقلاب صنعتی رخ داد بلکه در کشور‌های تازه صنعتی شده مانند ژاپن و آلمان نیز صدق می‌کند.

پژوهشگران در مقاله‌ای با عنوان «تحلیلی بر نقش رسانه در رشد علم و فناوری» به این موضوع پرداخته‌اند که علم محصول تاریخ و جامعه است و به همان میزان که به کار دانشمندان متعلق است به محیط اجتماعی نیز تعلق دارد. پیشرفت در علوم طبیعی با پیشرفت در علوم اجتماعی همراه خواهد بود و تکامل جامعه را در پی خواهد داشت. کشور‌ها برای توسعه در هر زمین‌های احتیاج به بسترسازی فرهنگی دارند.

* مفهوم فرهنگ و تمدن

فرهنگ به معنای خاص خود به سرمایه معنوی یک قوم گفته می‌شود

به زعم این پژوهش تعاریف گوناگونی برای فرهنگ شده است. فرهنگ به معنای خاص خود به سرمایه معنوی یک قوم گفته می‌شود. همه آنچه که از درون فرهنگ سرچشمه گرفته، در سازندگی تجلی بیرونی خود را یافته است.

در این پژوهش آمده است که این سازندگی اگر بیشتر متوجه برآوردن نیاز‌های مادی و جسمانی اجتماعی باشد نام تمدن به خود می‌گیرد و اگر بیشتر ناظر به اقناع نیاز‌های معنوی و غیرانتفاعی او باشد، به نام فرهنگ خوانده می‌شود؛ ولی اغلب این دو با هم پیوستگی دارند.

{$sepehr_key_3123}

این پژوهش توضیح می‌دهد که نیاز‌های مطرح شده در میان آدمیان یکسان و یکنواخت و مورد اتفاق همگان نیست. تعریف نیاز به نوع بینش ما از انسان ارتباط دارد. با تغییر این بینش نیاز‌ها از بسیاری جهات تغییر خواهند کرد. تعریفی که ما از انسان داریم، نیاز‌هایی را مهمتر تشخیص داده و حرکت علمی را در جهت رفع آن نیاز‌ها سرعت و قوت خواهد بخشد.

* ارزشهای فرهنگی و توسعه علم وفناوری

از دیدگاه پژوهشگران این پژوهش دیدگاه مطلوب برای استمرار توسعه علم و فناوری ایده سود نمی‌تواند ایده آل باشد آنچه در تحول تاریخی توسعه علم و فناوری بیان شد نشان داد که مفهوم به خدمت گرفتن علم و فناوری برای اهداف انسانی نتوانسته است جایگاه واقعی خود را در این جریان پیدا کند.

این پژوهش توضیح می‌دهد که اخلاق نیز، که مبتنی بر درک اهداف و گزینش راه‌های مشروع از میان راه‌های ممکن است، نمی‌توانست در علم و فناوری که به دنبال دستیابی به هر چیز ممکن بود راهی بیابد.‌ نمی‌توان به راحتی مدلی از توسعه علمی را که بر پایه علم و فناوری مطرح شده باشد را پذیرفت.

{$sepehr_key_3124}

از سویی دیگر در این پژوهش آمده است که غرب در مسیر توسعه خود ارزش‌های سنتی را به گونه‌ای قربانی کرده که امیدی به حل آن نیست. فرهنگ
مصرفی اهمیت مواد را از ارزش‌های معنوی فراتر برد و مردم را از خویشتن بیگانه ساخت.

* انتقال علم و فناوری و انتقال فرهنگ

به زعم این پژوهش جوامع در حال توسعه ناچار هستند برای تعامل با دنیا، به درصدی از رشد و توسعه علم و فناوری دست یابند؛ لذا انتقال فناوری از تمهیدات ضروری جوامع امروزی می‌باشد. انتقال هر گونه فناوری، چون ساخته و پرداخته جامعه دیگری است و متناسب با نیاز‌های آن جامعه خاص ایجاد شده است، ورود فرهنگ حداقل خرده فرهنگ جامعه سازنده فناوری را بدنبال خواهد داشت.

در این پژوهش آمده است که ورود خرده فرهنگ جدید و سازگار نبودن بعضی عناصر فرهنگی با جامعه مقصد،  مشکلات جدیدی را به دنبال خواهد داشت که این می‌تواند توسعه فناوری را تحت الشعاع قرار دهد. از سوی دیگر فضای فرهنگی و هنجارمندی جایگاه علم و توسعه، در هر جامع‌های مؤلفه مهمی است که باید به آن نگاهی جدی شود.

{$sepehr_key_3125}

این پژوهش توضیح می‌دهد که علم و فناوی در جامعه‌ای قابل توسعه و گسترش است که فضای فرهنگی،  عناصر لازم و زمینه استقبال از فناوری‌ها و پاسخ به سؤالات جدید در آن جامعه مهیا باشد.

* نگاه رسانه‌ها به علم

به گفته این پژوهش آینده تمدن معاصر به توسعه موازی جامعه و انسان از یک سو و فناوری از سوی دیگر بستگی دارد. نگاه رسانه‌ها به علم باید برگرفته از وضعیت جامعه باشد. رسانه میتواند به عنوان پلی میان علم دانشگاه‌ها، مؤسسات، انجمن‌ها و جامعه عمل کند و وظیفه انتقال اطلاعات را به عهده بگیرد.

{$sepehr_key_3126}

این پژوهش در ادامه می‌خواهد راهکار عملی برای رسانه‌ها در جهت درگیرکردن مخاطبان عام برای ایجاد زمینه در راه رشد علم و فناوری ارائه کند. جریان افکار عمومی به دست رسانه‌ها بخصوص رسانه ملی می‌باشد.

در پایان یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که درگیر کردن آنان با مسایل علم و فناوری می‌تواند به عمومی کردن علم و فناوری کمک کرده آن را تبدیل به خواست و مطالبه عمومی کند. کمک در جهت تغییر پارادایم‌های ذهنی افراد جامعه و استفاده از صنایع فرهنگی برای تغییر سبک زندگی عمومی می‌تواند زمینه ساز تغییرات فرهنگی مناسب با رشد علم وفناوری باشد.

این پژوهش به کوشش زهرا آهنی امینه و محمدرضا جعفری جلوه پژوهشگران پژوهشکده مطالعات فناوری انجام شده است.