لزوم تدریس و تفهیم اشعار حافظ و سعدی در مدارس

به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، از سال ۱۳۷۶ به پیشنهاد مرکز حافظ‌شناسی هفته بزرگداشت حافظ در تقویم ملی ما ثبت و به این مناسبت، همه ساله از ۱۵ تا ۲۱ مهرماه، هفته بزرگداشت «حافظ شیرازی» همراه با رویداد‌های مختلف فرهنگی و هنری در تهران، شیراز و شهر‌های مختلف کشور، همچنین در نمایندگی‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور برگزار می‌شود.

مرکز حافظ‌شناسی هرسال موضوعی را به‌عنوان موضوع محوری در پیوند با حافظ اعلام می‌کند و ادب‌دوستان و پژوهشگران، به‌ویژه حافظ‌دوستان را به تعمق و تحقیق در زمینه‌ی موضوع اعلام‌شده فرامی‌خواند.

اکنون با گذشت بیست‌و‌هفت سال از برگزاری یادروز حافظ، با موضوعات محوری مختلف، کاش نقش تعلیم و پرورشی نیز در دستور کار قرار می‌گرفت؛ در فصل ششم سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در بخش راهبردهای کلان به فرهنگ ایرانی اسلامی نیز تاکید شده است که حافظ یکی از مصداق‌های فرهنگ ایرانی اسلامی تلقی می‌شود. بنابراین در ادامه، در راستای توجه به تعلیم و تربیت به‌ویژه پرورشی حافظ و آثارش که بر آموزش اولویت قرار داده شده است گزارشی تهیه کردیم.

حق تقدم پرورش بر آموزش

تربیت یکی از اصیل‌ترین نیاز‌های جوامع بشری است و امید و هویت دو رکن مهم تربیت به شمار می‌روند. تربیت نه در خلأ که در شبکه‌ای از روابط، متغیرات، اصول، مبانی، روش‌ها، زمینه‌ها، راهکارها، و انگاره‌ها شکل می‌گیرد؛ بنابراین برای ارتقای کیفیت آموزشی و اثربخشی آن در نظام تعلیم و تربیت، ناگزیریم از پرورش و سپس آموزش! این یعنی تأملی و تدبر در مباحث، در دروس، یعنی مسئله محور ساختن دروس مدارس، یعنی کاربردی شدن دروس، یعنی دروس بر پایه مهارت آموزی، یعنی حفظ نکنیم، طوطی‌وار؛ بفهمیم و به کارگیری محتوای آموزشی را در بستر حل یکی از مسائل روزمره زندگی فراگیریم.

این درست چیزی است که رهبر انقلاب سال‌ها پیش به درستی تشخیص داده‌اند و توصیه کرده‌اند: «در تدوین کتب درسی باید از محفوظات پرهیز شده و به علم نافع پرداخت شود».

حفظ شعر یا فهم شعر؟

کافی‌است به بیانات مقام معظم رهبری به مناسبت روز معلم در اردیبهشت ماه ۱۴۰۲ رجوع کرده و اگر محققانه و مدبرانه مطالعه کنیم؛ در کلید واژه علم نافع نیز نیک تامل؛ به این مهم خواهیم رسید که علم نافع همان باطن پاکیزه از وسوسه‌های شیطان است که در مدرسه توحید تدریس می‌گردد وخروجی آن تربیت انسان کامل است.

اگر انقلاب اسلامی در زیر ساخت سازی علم نافع و تربیت نیروی انسانی آن سرعت و دقت به خرج ندهد آسیب‌های اجتماعی از جامعه به مدارس سراریز خواهد شد و دشمنان بی‌رحم از فضا و صفای جوانان برای استحاله جموری اسلامی اقدامات بیشتری خواهند کرد که مستمرا رهبری در نشست‌های با مسئولین این امر مهم شده اند.

رهبر معظم انقلاب روز چهارشنبه ۲۱ اردیبهشت در دیدار با جمعی از فرهنگیان با اشاره به محفوظات کتاب‌های درسی گفتند: بعضی مطالب در برنامه درسی کنونی، صرفاً محفوظاتی است که بدون هیچ سودی برای حال یا آینده دانش‌آموزان به ذهن آنها سرازیر می‌شود که باید این موارد شناسایی و از آموزش‌ها حذف شود.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تأکید بر اختصاص ساعاتی به آموزش‌های مهارتی به‌جای مطالب غیرنافع گفتند: مسائلی همچون سبک زندگی اسلامی، تعاون و همکاری اجتماعی، مطالعه و تحقیق، فعالیت‌های جهادی، مبارزه با آسیب‌های اجتماعی و نظم و قانون‌گرایی از جمله مهارت‌هایی است که باید در مدرسه آموزش داده، و از دوران کودکی و نوجوانی در افراد نهادینه شود.

بنابراین بی‌شک اشعار این شاعران بزرگ می‌توانند به ارتقاء فرهنگ دینی و ملی دانش‌آموزان کمک کنند و پایه‌گذار هویتی قوی برای نسل‌های آینده باشند. حال این سوال مطرح است که دانش‌آموزان امروز چه میزان با آثار حافظ و سعدی آشنا هستند و آیا می‌توانند از تعالیم آن‌ها بهره‌برداری کنند؟

اگر موضوعات ادبی این شاعران با جدیت بیشتری در برنامه‌های درسی قرار گیرد، می‌توان انتظار داشت که برخی از معضلات اجتماعی، همچون بحران هویت و احساس پوچی، کاهش یابد. لازم است بازنگری جدی در محتوای دروس آموزش و پرورش صورت گیرد تا نوجوانان و جوانان بیش از پیش با فرهنگ دینی و ملی خود آشنا شوند.

تأمین بودجه برای پژوهش‌های حافظ‌شناسی

علاوه بر تغییرات در محتوای آموزشی، نیاز به اختصاص بودجه‌هایی برای حمایت از پژوهش‌های مرتبط با حافظ‌شناسی و تطبیق آن با نیازهای روز نیز احساس می‌شود. تحقیقاتی که در مورد حافظ، سعدی و دیگر بزرگان ادبیات انجام می‌شود، باید توسط گروه‌های علمی معتبر به روز رسانی و پیگیری شود.

اگر امروز می‌خواهیم جوانان مسلمان و متعهدی داشته باشیم، باید به اشعار حافظ به عنوان متنی تربیتی و آموزشی نگاه کنیم. حافظ، با اشعار خود، به نوعی مترجم مفاهیم الهی و قدسی برای مردم ایران است و می‌تواند به عنوان طبیب روح آدمی در شرایط خاص اجتماعی عمل کند.

نتیجه‌گیری

با توجه به ارزش‌های ذاتی اشعار حافظ و سعدی، ضروری است که این اشعار در مدارس به درستی تدریس و تفهیم شوند. از طریق تربیت نسلی با آگاهی و شناخت عمیق از ادبیات فارسی، می‌توان به تقویت هویت فرهنگی و ملی و همچنین مقابله با چالش‌های اجتماعی امروز کمک کرد. در نهایت، این اقدام نه تنها به ارتقاء سطح علمی و فرهنگی جامعه کمک خواهد کرد بلکه به پیشرفت و توسعه پایدار کشور نیز منجر خواهد شد.